τον Αριστοτέλη, στην “Ποιητική”, ο Σοφοκλής ήταν ένας πρωτοπόρος της τραγωδίας:
Πρόσθεσε έναν τρίτο στους αρχικά αποδεκτούς μόνο δύο υποκριτές / ηθοποιούς, εισήγαγε
“ζωγραφική σκηνή” (ζωγραφισμένα σκηνικά) και αύξησε τον χορό από 12
σε 15… […] Έδωσε σε κάθε τραγωδία, έναν αυτοτελή χαρακτήρα […] Τους
χαρακτήρες του εθαύμαζε ο Αριστοτέλης ως “ευγενείς” […] Οι ήρωες και
οι ηρωίδες του, με τις πράξεις τους, που συχνά έχουν τραγικές συνέπειες,
δείχνουν το ηρωικό τους ανάστημα. Για τον Αριστοτέλη, ο Οιδίπους αντιπροσώπευε
την ελληνική τραγωδία στο μέγιστο», γράφει, ανάμεσα σε άλλα, ο Howatson.
Ο (βασιλιάς) Οιδίπους υπάρχει σε χειρόγραφο του 1340 στην
Βιβλιοθήκη του Βατικανού / Biblioteca Apostolica Vaticana
(Vaticanus graecus
920, fol. 193 v).
πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα, εκδόθηκαν από τον Aldus Manutius, το 1502 – αν
και είχαν δημοσιευθεί ξεχωριστές εκδόσεις, μεμονωμένα για την «Αντιγόνη» και
την «Ηλέκτρα»…
Σχόλια στον Σοφοκλέα, υπό του Ιω. Λάσκαρι του Ρυνδακηνού[1], 1518.
Tragoediæ Septem. Cum Interpretationibus Vetustis & valde utilibus”.
τραγωδίες του μεγάλου τραγικού, υπό τον υπότιτλο: «Τα των τραγωδιών ονόματα Αίας
Μαστιγοφόρος, Ηλέκτρα, Οιδίπους Τύραννος, Αντιγόνη, Οιδίπους επί Κολωνώ, Τραχίνιαι,
Φιλοκτήτης».
σχήμα 4ο, και είχε 8 σελίδες χωρίς αρίθμηση και 193 φύλλα. Πρόκειται επίσης για
μια σπάνια έκδοση.
 |
| Η σπάνια 2η έκδοση των τραγωδιών του Σοφοκλέους στην Φλωρεντία. |
 |
| Η έκδοση του Σοφοκλή στα λατινικά, το 1543. |
Sophoclis Tragoediae omnes, nunc primum Latinae ad uerbum factae, ac scholijs
quibusdam illustratae – Ioanne Baptista Gabia Veronensi interprete», εκυκλοφόρησε και η πρώτη μετάφραση στα λατινικά των τραγωδιών του Σοφοκλέους (ήταν μεταφρασμένες από τον Giovanni Battista Gabia)!
από τον Gio. Battista («a Burgofranco»), στην Βενετία. Ήταν σε σχήμα 8o, με καλλιγραφικό τίτλο στην
σπονδυλική στήλη και αριθμούσε 187 σελίδες. Στην αρχή και στο τέλος είχε αρχιτεκτονικά
και διακοσμητικά αρχικά ξυλόγλυπτα στοιχεία.
για μια πολύ σπάνια έκδοση.
 |
| Μυστήριο λογοπαίγνιο (;) το ΑΝΕΧΟΥ και ΑΠΕΧΟΥ. |
Βιβλίο με τίτλο «Σοφοκλέους τραγωδίαι ἑπτά, μετά σχολίων
παλαιῶν καί πάνυ ὠφελίμων / Sophoclis tragoediae septem,
cum interpretationibus vetustis
& valde utilibus» εξεδόθη και στην Φραγκφούρτη, από τον Peter Braubach, το 1544. Ήταν σε σχήμα 4ο (221 x 145 χλστ.), 193 φ. Δίχρωμος ο τίτλος.
Στα ελληνικά τον 19ο
αιώνα:
– Αντιγόνη – απόδοση Αλέξανδρου
Ρίζου Ραγκαβή, εκδ. Χ. Νικολαϊδου Φιλαδελφέως, 1860 και είτα Εθνικόν
Τυπογραφείον, 1867 και Εστία 1896, και 1925.
– Οιδίπους Τύραννος – απόδοση Ν.
Κοντόπουλου, έκδ. Ο Λόγιος Ερμής, 1861.
– «Τραγωδίαι – Αντιγόνη», εισαγ. Δημ. Χ. Σεμιτέλου, τυπ. αφών Πέρρη, Ζωγράφειος Βιβλιοθήκη, 1887.[4]
– Οιδίπους Τύραννος – απόδοση Άγγελου
Βλάχου, εκδ. Εστία, 1893.
– Οιδίπους επί Κολωνώ – απόδοση
Άγγελου Βλάχου, εκδ. Εστία, 1893.
Άλλες εκδόσεις του Σοφοκλή:
– «Τραγωδίαι» (“Tragoediae’), κριτική
έκδ. E. Wunderus, 7 τ.,
Γκόθα, 1848.
– «Αντιγόνη» υπό Ιωάννη Γουλιέλμου Ντόναλντσον(Donaldson)[2].
– «Ηλέκτρα», έμμετρος απόδοση
υπό Χρ. Βαρλέντη (1873- ).
– «Αντιγόνη» μτφρ. στα ολλανδικά από τον Γουλ. Κλόος[3].
– «Οιδίπους τύραννος», εκδ. Teubner, Λειψία, 1895.
– «Ηλέκτρα» (επιμ. Π. Παπαγεωργίου), έκδ. Ζωγραφείου Ελληνικής
Βιβλιοθήκης, τυπ. Π. Σακελλαρίου, 1910.[5]
– «Οιδίπους τύραννος», ακριβής μτφρ. μετά εισαγ. Κ. Παπαθανασίου,
εκδ. Μ. Σαλίβερου, 1917.
– «Αντιγόνη σε δημοτικούς στίχους» του Δ. Μ. Σάρρου, πρόλ. και ερμ.
Σημειώματα του ιδίου, 1932.
– «Αντιγόνη», μτφρ. Α. Χ. Ζούλας, έκδ. Πολιτιστικού Οργαν. Δήμου
Αθηναίων.
– «Αντιγόνη», κόμικ, διασκ. Τ. Αποστολίδη, σχέδια των Γ. Τραγάκη-Κ.
Αρώνη, εκδ. «Μεταίχμιο».
– Μπενέκος Γ.[6] «Άπαντα
Αισχύλου-Σοφοκλή-Ευριπίδη»[7],
1963.
Αλλά, προκαλεί
έκπληξη το γεγονός ότι μόλις… 40 χρόνια μετά την εμφάνιση του αρχαίου ελληνικού
κειμένου, μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε σε γλώσσα που το έκανε προσιτό στους
περισσότερους μελετητές και αναγνώστες στην Ευρώπη…
αυτόν τον λόγο) ο Σοφοκλής ονομάσθηκε «πατέρας του σύγχρονου θεάτρου»…
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Ελληνική Βιβλιογραφία». Adams S-1443, Brunet, V, στ. 446, Hoffmann, III, σελ. 412, Οικονομόπουλος, σελ. 119, Λαγανάς 74. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 25.11.2018.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ιωάννης ή Ιανός ή Ρυνδακηνός (από την Ρύνδακο της Μ. Ασίας), Βυζ. λόγιος (1445-1535), που μετά την Άλωση της Πόλεως πήγε στην Πελοπόννησο και από εκεί στην Κρήτη. Με την προστασία του Βησσαρίωνος μετέβη στην Ιταλία, σπούδασε και έγινε διδάσκαλος και βιβλιοφύλαξ της Λαυρεντιανής Βιβλιοθ. Φλωρεντίας. Τιμήθηκε με την εμπιστοσύνη του δουκός Λαυρεντίου των Μεδίκων και εφοδιάσθηκε με συστατική επιστολή προς τον Βαγιαζήτ Β΄, να πάει στην Ανατολή προς συλλογή παλαιών χειρογράφων. Πολύτιμα εκόμισε εκ του Αγ. Όρους. Δίδαξε την ελληνική στους Παρισίους. Προσκολλήθηκε στον Κάρολο Η΄, όταν του εκχωρήθηκαν τα δικαιώματα του βυζ. θρόνου από τον Ανδρέα Παλαιολόγο, υιό του Θωμά. Ο Κάρολος με αυτοκρ. στολή κατήλθε νικηφόρα στην Ιταλία, αλλά όταν απέθανε ο Λ. επανήλθε στην Φλωρεντία. Ο διάδοχός του, Κάρολος Λουδοβίκος ΙΒ΄ τον έχρισε πρέσβυ στην Ενετία (1504-9). Ο πάπας Λέων Ι΄ τον έκαμε δ/ντή του ελλ. Γυμνασίου και Τυπογραφείου, που ίδρ. στην Ρώμη. Το 1518 απήλθε στους Παρισίους, όπου εργάσθηκε για τον καταρτισμό της Βασιλικής Βιβλιοθήκης του Φραγκίσκου Α΄. Προσκλήθηκε από τον πάπα Παύλο Γ΄ στην Ρώμη αλλά μετά από λίγο πέθανε. Εξέδωσε σχόλια στην Ιλιάδα (1517), στον Σοφοκλή (1518), κ.ά.
[2] Άγγλος φιλόλογος και ελληνιστής (1811-1861).
[3] Ολλανδός ποιητής (1859-1938), που συνέβαλε στην λογοτεχνική αναγέννηση της πατρίδος του με το περιοδικό του «Ο νέος οδηγός». Έγραψε σονέττα ιμπρεσιονιστικής τεχνοτρ., κ.ά.
[4] Ο α΄ τ. της σειράς. Το έργο σε αρχ. Κείμενο, πολλά σχόλια και διορθωτικά υπομνήματα.
