Του Γιώργου Λεκάκη
Το Λιάσκοβετς / Lyaskovets / Лѣсковецъ είναι μια πόλη στην έκταση της νυν Βόρειας Βουλγαρίας, στον 43ο παράλληλο [43°6′N 25°43′E], στην επαρχία Βελικο Τάρνοβο, κοντά στην πόλη Γκόρνα Οριαχόβιτσα, στην αρχή των Προβαλκανίων ορέων, στους πρόποδες του βράχου στον οποίο ευρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι των Αγίων Πέτρου και Παύλου[1] – 10 χλμ. βορειοανατολικά της πόλεως Βέλικο Τάρνοβο και 5 χλμ. νότια του ποταμού Γιάντρα, παραποτάμου του Δούναβη.
Το όνομα της πόλης, λενε, προέρχεται από το δένδρο φουντουκιά (Corylus avellana, λέσκα / λέσχνικ βουλγ. = φουντούκι[2], επειδή, λένε, το δένδρο αφθονούσε στην περιοχή και ήταν αυτοφυές. Αλλά τώρα υπάρχουν μόνο μεμονωμένα άτομα. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για το ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ, ΕΔΩ. Γι’ αυτό και η αρχική μορφή του ονόματός της ήταν Λιασκοβιτσα πριν γίνει Λιασκοβετς. Αλλά μπορεί να είναι και Ηλιοχώρι, από την ελληνική λέξη ήλιος > Ηλίας > λιας.
Ο οικισμός στην περιοχή ξεκίνησε στην Εποχή του Λίθου-Χαλκού – δηλ. την 4η χιλιετία π.Χ.
Αλλά η πιο ενδιαφέρουσα ανακάλυψη των αρχαιολόγων ήταν ένας πλούσιος αρχαιος θρακικος ελληνικος τύμβος, κοντά στην πόλη, που εξερευνήθηκε όμως εν μέρει κατά την διάρκεια σωστικών ανασκαφών.
Ο τύμβος, με διάμετρο 50 μ. και ύψος 1 μ., ευρίσκεται στους πρόποδες της προαναφερόμενης ΙΜ Πέτρου και Παύλου.
Ο αρχαιολόγος Κ. Τσάκαροφ (από το RIM-Βέλικο Τάρνοβο) και η ομάδα του αποκάλυψαν 19 τάφους, οι περισσότεροι από τους οποίους χρονολογούνται από τα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ. Οι νεκροί αποτεφρώθηκαν και τοποθετήθηκαν σε ειδικά διαμορφωμένους θαλάμους, με πολλά δώρα και προσωπικά αντικείμενα – κτερισματα.
Τα πιο ελκυστικά ευρήματα προέρχονται από τον κεντρικό τάφο, ο οποίος έχει εντυπωσιακές διαστάσεις: Μήκος 3 μ. και βάθος 1,20 μ. Σε αυτόν βρέθηκαν:
- μια ασημένια περόνη με επιχρύσωση, στην οποία υπάρχει μια εικόνα ενός Θράκα ιππέα
- ένα αυγό στρουθοκαμήλου, το οποίο κάποτε ήταν… αγγείο με μέρη από δέρμα ή ξύλο! Μάλλον ο εξέχων νεκρός ήταν πολεμιστής θρακικής / ελληνικής καταγωγής, ο οποίος επέστρεψε μετά την ολοκλήρωση της στρατιωτικής του θητείας στην γενέτειρά του, η οποία ευρίσκεται κοντά στην αρχαία θρακική πόλη Νικόπολη και Ίστρο.
- μια κανάτα με την απεικόνιση ενός ανθρώπινου προσωπείου / μάσκας,
- μια ζώνη στρατιώτη με ασημένια διακοσμητικά,
- ένα μενταγιόν περιδέραιου,
- δύο χρυσά ενώτια / σκουλαρίκια, καμπανόσχημα,
- κεραμικά αγγεία,
- δακρυμάρια / δακρυδοχεία – γυάλινα αγγεία για την συλλογή δακρύων, κατά την κηδεία και το πένθος, κλπ. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα ΔΑΚΡΥΔΟΧΕΙΑ, ΕΔΩ – και
- 30 χάλκινα νομίσματα από το πρώτο μισό του 3ου αιώνα και ένα ακόμη νόμισμα, φθαρμένο από την χρήση, από τις αρχές του 2ου αιώνα!
Στην σύγχρονη ιστορία της, η βουλγαρική πόλη, κατά την οθωμανική κυριαρχία «πριν έρθουν οι Τούρκοι από την Ανατολία, ήταν το χωριό μιας βασιλοκόρης. Αυτή η βασιλική κόρη δόθηκε αργότερα από τον πατέρα της στον σουλτάνο Μουράτ ως σύζυγος, και το έκανε βακούφι όσο ζούσε, για να μη μπορούν οι κληρονόμοι να το μοιραστούν, ούτε να το δώσουν σε κανέναν άλλον, αλλά να παραμείνει για όλην την οικογένεια, και το εισόδημα να το παίρνει αυτός στον οποίο έπεφτε κατά σειράν. Και από τότε και στο εξής παρέμεινε βακούφι».[3]
Ενδιαφέροντα στοιχεία για το νομικό καθεστώς του Λιάσκοβετς, καθώς και των τριών άλλων γύρω χωριών (Γκόρνα Οριαχόβιτσα, Ντόλνα Οριαχόβιτσα και Αρμπανάσι), βρίσκονται στο φιρμάνι (του 1538) από τον σουλτάνο Σελίμ Β’: «Οι κάτοικοι αυτών των χωριών θα κυβερνώνται αυτόνομα ως ελεύθεροι πολίτες. Θα θεωρούνται απαλλαγμένοι από όλους τους κρατικούς και δημόσιους φόρους και εισφορές… Απαγορεύεται σε οποιονδήποτε ξένο, ανεξάρτητα από τον βαθμό και την θέση του και σε οποιαδήποτε κατηγορία ανήκει, να εισέλθει βίαια στα σύνορα αυτών των ελεύθερων και ανεξάρτητων χωριών… Το χωριό δεν θα αντιμετωπίζεται ως ένα απλό χωριό, ούτε θα δέχεται επιθέσεις και βασανιστήρια…». Αν και τα περισσότερα από αυτά τα δικαιώματα, παρέμειναν στα χαρτιά… Το φιρμάνι επαναλήφθηκε σε αρκετά μεταγενέστερα, (σουλτάνου Μαχμούτ Β’ 16.7.1810), κ.ά. Παρά την κατάσταση αυτή, τρεις εξεγέρσεις κατά της οθωμανικής κυριαρχίας ξεκίνησαν από την Μονή Λιάσκοβετς… Σημαντικότερες του Γκ. Ρακόφσκι και του Β. Λέφσκι από το σπίτι του Μ. Στάντσεφ, το οποίο βρισκόταν στην συνοικία Τσερτόβσκα.
Το Λιάσκοβετς ανακηρύχθηκε πόλη το 1880 με «διαταγή» του αρχηγού της περιφέρειας Τάρνοβο (αρ. 1034 / 15.3.1880).
Αλλά το 1913 συνέβη ένας καταστροφικός σεισμός και τα περισσότερα από τα κτήρια (που ήταν τούβλινα) κατεδαφίστηκαν! Μόνο τα παλαιά σπίτια παρέμειναν άθικτα ή με ρωγμές. Και οι πέντε εκκλησίες κ.ά. δημόσια κτήρια κατεδαφίστηκαν. Οι σεισμικές δονήσεις συνέχιζαν για αρκετές εβδομάδες! Επτά άνθρωποι πέθαναν και περισσότεροι από 30 τραυματίστηκαν!
Η γη είναι κατάλληλη για την καλλιέργεια σιταριού, καλαμποκιού, ηλίανθου, αμπελου, και λαχανικών. Υπάρχουν και δασικές εκτάσεις με πλατύφυλλη βλάστηση. Το 1906 στο Λιάσκοβετς ιδρύθηκε η πρώτη κηπευτική εταιρεία (η «Πτσέλα») και το 1910 η δεύτερη (η «Σαγκλάσιε»). Οι γεωργοί κάτοικοι του Λιάσκοβετς ήταν οι πιο φημισμένοι εκείνην την εποχή με την κηπευτική τέχνη στην Βουλγαρία. Το Λιάσκοβετς και σήμερα είναι διάσημο για την οινοποιία του, τα φρούτα και τα λαχανικά – μερικές ποικιλίες φέρουν το όνομά του (π.χ. οι «μπάμιες Λιάσκοβσκα» – προϊόν ΠΟΠ). Για όλα αυτά, λειτουργεί το μοναδικό Μουσείο Κηπευτικής Γκουρμπέτσι, που βρίσκεται στο πιο ελκυστικό μέρος της πόλης – το Λάντζοφ Ντβορ, σε ένα όμορφο παλαιό σπίτι – πολιτιστικό μνημείο της εποχής της Βουλγαρικής Αναγέννησης. Η πόλη εορταζει της Ημέρα της Αμπελουργίας και Οινοποίησης του αγίου Τρύφωνος Ζαρεζάν (14 Φεβρουαρίου) ενώ γίνεται και το Ετήσιο Φεστιβάλ Σκαλίσματος «Λιάσκοβετς – Η Πολύχρωμη Πρωτεύουσα Λαχανικών και Κηπουρικής Γκουρμπέτσι»…
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.5.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ο οικισμός αναπτύχθηκε στις πρώτες δεκαετίες του Β΄ Βουλγαρικού Βασιλείου, χάρις σε αυτήνη την Μονή. Και η πρώτη Θεολογική Σχολή στην Βουλγαρία άνοιξε επίσης εδώ. Η εορτή τους (29 Ιουνίου) είναι αργία στην πόλη και τιμώνται με ιδιαιτέρα γιορτή. Η πόλη είναι επίσης διάσημη για άλλες 5 εκκλησίες της: Άγιος Αθανάσιος, Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Δημήτριος και Άγιος Νικόλαος.
[2] Ίσως παράφραση από το ελληνικό λεπτοκάρυον (> Λεπτοκαρυά). Στα ελληνικά λεπτοκαρύα / λεφτοκαρυά (η) είναι η ονομασία της φουντουκιάς, φυτού του γένους κόρυλος > ο καρπός λεπτοκάρυο, λεπτοκάρυον (το) = το κάρυον το Ποντικὸν (δηλ. του Πόντου), κοινῶς λεφτόκαρο, τουρκ. φουντοῦκι (< πουντούκι, ποντούκι < Πόντου) > λεπτοκαρυέλαιο, λεπτοκαρύινος (ο κατασκευασμένος από ξύλο λεπτοκαρυάς), κλπ. ΠΗΓΗ: Διοσκ. 1,179, Γεωπ. 10.3,3. Id.1.125.
[3] επιβεβαιώνεται και από ιστορικά έγγραφα. ΠΗΓΗ: Τ. Γκίντσεφ.
αρχαιος ταφος αρχαιος Θρακας θραξ πολεμιστης Λεπτοκαρυα αρχαια Θρακη Λεκακης θρακικη πολη Νικοπολη Ιστρος
