Στην περιοχή Κρεμαστή που βρίσκεται σε απόσταση λίγο περισσότερο των 3 χλμ. οδικώς βορειοδυτικά της Αγίας Παρασκευής, στον δρόμο που συνδέει την Αγία Παρασκευή με την Στύψη και το βόρειο τμήμα του νησιού της Λέσβου, σώζεται ακέραιο σε πολύ καλή κατάσταση το τοξωτό μεσαιωνικό Γεφύρι της Κρεμαστής, ίσως το εντυπωσιακότερο και ομορφότερο γεφύρι της Λέσβου!
- ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΛΕΣΒΟΥ, ΕΔΩ.
Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για ένα από τα πιο αξιόλογα έργα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στην Λέσβο, ένα κομψότατο διατηρητέο μνημείο της ιστορίας του νησιού μας.
Το Γεφύρι της Κρεμαστής αποτελούσε μέχρι και τον 20ό αιώνα ζεύγμα, γέφυρα του ορμητικού ποταμού Τσικνιά, ο οποίος αρχίζει να παίρνει τα νερά του κάτω από την Κάπη, δέχεται όλα τα νερά της νότιας πλευράς του όρους Λεπέτυμνου και εκβάλλει στον κόλπο Καλλονής. Φυσικά το μεσαιωνικό γεφύρι έχει αντικατασταθεί από μία μεγάλη σύγχρονη γέφυρα, που αποτελεί μέρος του σημερινού δρόμου. Μάλιστα από το 2013 ο δρόμος από την πλευρά της Αγίας Παρασκευής μέχρι το γεφύρι της Κρεμαστής έχει ασφαλτοστρωθεί.
Το γεφύρι είναι μεσαιωνικό, αλλά δεν είναι αποδεδειγμένο πότε ακριβώς φτιάχτηκε. Μία πιθανή περίοδο κατασκευής της γέφυρας θεωρείται η εποχή που κυριαρχούσαν οι Γατελούζοι στο νησί της Λέσβου (1355 – 1462) για την εξυπηρέτηση των στρατιωτικών σκοπών τους (οδική σύνδεση Μυτιλήνης – Μήθυμνας για επικοινωνία των δύο κάστρων, τροφοδότηση της βίγλας-παρατηρητηρίου της ίδιας περιόδου που λειτουργεί στον Λεπέτυμνο), αλλά και των εμπορικών αναγκών τους. Ωστόσο αρχιτεκτονική και ιστορική έρευνα το τοποθετεί μεταγενέστερα, γύρω στον 16ο αιώνα, καθώς μοιάζει με τα ψηλοκρεμαστά ηπειρώτικα γεφύρια που χρονολογούνται από τον 16ο έως και τον 19ο αιώνα.
Το Γεφύρι της Κρεμαστής πρόκειται για ένα αριστούργημα τεχνικής που δείχνει τις γνώσεις των κτιστών και ισναφιών της εποχής. Είναι μονότοξο και η καμάρα του φθάνει στο ύψος των 8,55 μ. και το άνοιγμά του τόξου στα 14 μ. Το μήκος του καμπυλωτού και καλντριμωτού καταστρώματος είναι περίπου 50 μ. και το πλάτος περίπου 3,50 μ. Λαξευμένοι, ορθογώνιοι λιθόπλινθοι, τρεις στην κάθε σειρά (κατά πλάτος) φτιάχνουν ένα κυκλικό τόξο που στην κορυφή του είναι τόσο λεπτό όσο το πλάτος του ενός λίθου. Από επάνω περνά ένα λιθόστρωτο πλαισιωμένο με μεγαλύτερες πλάκες στα δύο άκρα. Το τόξο πατεί σε ισχυρές βάσεις από επίσης λαξευμένους λίθους που χώνονται μέσα στη κοίτη του ποταμιού. Τα δύο τρίγωνα που στηρίζονται στα κράσπεδα της όχθης είναι κτισμένα με λαξευμένες και ημιλαξευμένες πέτρες. Συνδετικό υλικό αποτελεί το ισχυρό κουρασάνι, παραδοσιακό μείγμα αιώνων. Εντοιχισμένο στο μεγαλόπρεπο γεφύρι συναντούμε αρχαίο υλικό το οποίο εικάζεται ότι προέρχεται από το αρχαίο ιερό της Κλοπεδής αλλά και από τα μέλη (όπως τμήματα θωρακίων και αμφικιονίσκων) ενός παλαιοχριστιανικού ναού, ερείπια του οποίου σώζονται σε κοντινή απόσταση, δίπλα από το εξωκκλήσι του Αγίου Θεράποντα.
Η τοπική παράδοση έχει συνδέσει την κατασκευή του γεφυριού της Κρεμαστής με μια ιστορία παρόμοια με αυτή του γεφυριού της Άρτας, δηλαδή τον εντοιχισμό της γυναίκας του πρωτομάστορα στα θεμέλιά του. Χαρακτηριστική είναι η εξιστόρηση του θρύλου από τον Αγιαπαρασκευώτη φιλόλογο, ιστορικό και λαογράφο Χρ. Παρασκευαΐδη (1869 – 1937) στο βιβλίο του «Η παλαιά Αγία Παρασκευή Λέσβου – Ιστορικά, γενεαλογικά και λαογραφικά ανάλεκτα» (1936):
«Άδεται ότι την κατασκευήν της γέφυρας ανέλαβον δυο αδελφοί εργολάβοι, οι οποίοι όμως δεν κατώρθωνον να στερεώσωσιν αυτήν, διότι όσον μέρος της γέφυρας εκτίζετο την ημέραν, κατεκρημνίζετο την νύκτα και τούτο συνέβαινεν επί πολλάς ημέρας προς μεγίστην απελπισίαν των εργολάβων, οίτινες διέβλεπον την άφευκτον αυτών οικονομικήν καταστροφήν. Τότε παρεμβαίνει ο συνήθης εις τοιούτους θρύλος διάγγελος της βουλής των Θεών, ο οιωνός, “το πουλί“, το οποίον με ανθρώπινης λαλιάν ζητεί δια το «στοιχειό» την γυναίκα του «πρωτομάστορη». Αλλ’ οι εργολάβοι είναι δύο και αφίνουσιν εις την μοίραν να επισημάνη το θύμα. Συμφωνούν να θυσιάσουν εντειχίζοντες εις το σκέλος της γέφυρας εκείνην εκ των συζύγων των, η οποία πρώτη θα έφερε την επαύριον από το χωριόν το φαγητόν του συζύγου της. Η μοιραία γυνή ωνομάζετο Αρετή και φεύγει αφήσασα το βρέφος εις το λίκνον και τα ψωμιά εις τον φούρνον, με την παράκλησιν:
Κούνια μου, κούνει το παιδί, κι αν κλάψη δος του γάλα
Φούρνε μου, ψήσε το ψωμί, όσο να πάω και να ναρθω
Ο σύζυγος της αφήκε τυχαίως δήθεν να πέση το δακτυλίδι του εις τα θεμέλια της γέφυρας, η δε Αρετή έσπευσε να καταβή, δια να το λάβη. Εις εν νεύμα του ανδρός της οι κτίσται ενετείχισαν αυτήν ασυγκίνητοι προς τους θρήνους της δια τον σκληρόν θάνατον. Και σήμερον ακόμη οι διαβάτοι μετά συγκινήσεως ατενίζουν την γέφυραν, ήτις εστερεώθη δι’ αίματος και εδάμασε την ορμήν του ποταμού, εις τα ύδατα του οποίου ανθρώπιναι υπάρξεις κατ’ έτος εχάνοντο».
Στην κορυφή της καμάρας υπάρχει ένας λευκός γωνιόλιθος με εγχάρακτο σταυρό και εικάζεται ότι από κάτω είναι το σημείο εντοιχισμού της γυναίκας του πρωτομάστορα. Στην βάση του γεφυριού, μέσα σε μία τρύπα, οι παλαιοί αγρότες που πήγαιναν τον χειμώνα για το ελαιομάζωμα, άφηναν ψωμί και τυρί λέγοντας: «Αριτή, τσαρά(*)-Αριτή, έλα να ζ’ δώσου ψουμί τσι τυρί». – ΔΙΑΒΑΣΤΕ σχετικά αφιερωματα στο βιβλιο του Γ. Λεκακη “Ταματα και αναθηματα”.
ΠΗΓΗ: Π. Σ. Βουγιουκας, φωτ. Χρ. Σαμαράς, Η ΛΕΣΒΟΣ ΜΑΣ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 28.11.2017.
(*) τσαρά = κυρά.
Γεφυρι της Κρεμαστης, Γεφυριου της αρτας γεφυρια πετρογεφυρα περινα γεφυρια Λεσβου Αιγαιου Κρεμαστη χωριο Αγια Παρασκευη Στυψη νησι Λεσβος πολυ καλη κατασταση τοξωτο μεσαιωνικο εντυπωσιακοτερο ομορφοτερο εργο παραδοσιακη αρχιτεκτονικη διατηρητεο μνημειο ιστορια νησος 20ος αιωνας μχ ζευγμα γεφυρα ποταμος Τσικνιας Καπη, ορος Λεπετυμνος εκβολες κολπος Καλλονης Καλλονη μεσαιωνας κατασκευη Γατελουζοι Γκατελουτσι 14ος 15ος 1355 – 1462 Μυτιληνη Μηθυμνα καστρος τροφοδοτηση βιγλα παρατηρητηριο εμποριο 16ος ψηλοκρεμαστο ηπειρωτικο ηπειροςο 19ος αριστουργημα τεχνικη γνωση κτιστης ισναφι μονοτοξο μαστορας καμαρα καμπυλωτο καλντριμωτο καταστρωμα ορθογωνιος λιθοπλινθος κυκλικο τοξο λιθος λιθοστρωτο πλακα λαξευμενος λιθοι λιθινο ποταμι τριγωνο κρασπεδο οχθη ημιλαξευμενη πετρα κουρασανι, παραδοσιακο μειγμα εντοιχισμενο μεγαλοπρεπο αρχαιο υλικο Ιερο Κλοπεδης Ιερον Κλοπεδη μελος θωρακιο αμφικιονισκος παλαιοχριστιανικος ναος εξωκκλησι αγιου Θεραποντα ιν ιερος ναος αγιος Θεραποντας ξωκκλησι Θεραποντος Θεραπων παραδοση κατασκευη γιοφυρι αρτα εντοιχισμος γυναικας γυναικα πρωτομαστορας θεμελια θρυλος λαογραφια Παρασκευαιδης βιβλιο παλαια αναλεκτα αδελφοι εργολαβοι, στερεωση κατακρημνιση απελπισια εργολαβος αφευκτος οικονομικη καταστροφη διαγγελος της βουλης των Θεων, αγγελος βουλη Θεοι θεος οιωνος, πουλι ανθρωπινη λαλια στοιχειο πρωτομαστορης μοιρα θυμα θυσια εντειχισμος σκελος συζυγος πρωτη επαυριον φαγητο μοιραια γυνη Αρετη βρεφος λικνο παιδι μωρο ψωμι φουρνος παρακληση κουνια κλαμα γαλα δακτυλιδι νευμα ανδρας κτιστες ασυγκινητος θρηνος σκληρος θανατος διαβατες συγκινηση αιμα δαμαστης ορμη υδατα ανθρωπινη υπαρξη καμαρα λευκος γωνιολιθος εγχαρακτος σταυρος τρυπα αγροτης χειμωνας ελαιομαζωμα, ελιες ελια ελαιοδενδρο τυρι κυρα Αριτη τσαρα ψουμι αφιερωμα ταμα αναθημα
