’Στον καιρό τών Ελλήνων γίνηκε ενας πόλεμος μεγάλος καί φονικός. Άλλοι απ’ αυτούς είχανε καστρωμένα τά βουνά της Μάνης, άλλοι τά βουνά τής Μεσσένιας καί μερικοί απ’ αυτούς είχαν πιάση τό βουνό τό Κακαλετραίικο, που ‘ναι ’ς τό Κακαλέτρι[1] από πάνου. Γινόταν ο πόλεμος μέ βράχους, καί μέ τουλούπαις[2] από ξύγγι[3] μπολιωμένο καί καυτερό. Αυτοί που ‘χανε τό βουνό ’ς τό Κακαλέτρι έφτειάσανε καί τα ακατανόητα τα χτίρια τα Ελληνικά, που φαίνοντοι ‘κεί πάνου. – Παράδοση της Φιγαλίας(*).
ΠΗΓΗ: Ν. Γ. Πολίτης «ΜΕΛΕΤΑΙ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ – ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ», 1901. Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.6.2001.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
(*) Η αρχαία Φιγαλεία ήταν πόλη της Παρρασίας Αρκαδίας, σε απόκρημνο βουνό, σε υψόμετρο 520 – 720 μ.! Ήταν δίπλα στον ποταμό Νέδα, κοντά στις αρχαίες πόλεις Αλίφειρα και Λυκόσουρα. Σήμερα είναι στα σύνορα Ηλείας – Μεσσηνίας. Τα ερείπιά της είναι ανάμεσα στα νυν χωριά Φιγαλεία, Περιβόλια και Στόμιο Ηλείας. Από το 1982 έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος και τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.
[1] Το χωριό Κακαλέτρι Ηλείας κείται δίπλα στον ποταμό Νέδα, σε υψόμετρο 604 μ. στον 37ο παράλληλο [37°24′17″N 21°55′57″E]. Απέχει περίπου 30 χλμ. Δ. από την Μεγαλόπολη και 65 χλμ. Β.-ΒΔ. από την Καλαμάτα. Ως ξεχωριστός οικισμός αναφέρεται επισήμως, μετά την Επανάσταση του 1821. Το 1835 προσαρτήθηκε στον τότε δήμο Είρας. Το 1920 ορίσθηκε έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Το ελληνικό επώνυμο Κακαλέτρης, απαντάται συχνάκις σε Πύργο Ηλείας, Καλαμάτα και της Σπάρτη, δείχνοντας την διασπορά των κατοίκων του.
[2] τουλούπα = ακατέργαστο μαλλί.
[3] ὀξύγγιον / ὀξάγγιον = χοιρινό λίπος, ξίγκι, λαρδί > ἀξουγγία > υποκορ. ἀξούγγιον > ξύγγι, ξύγκι > ξίγκι = πάχος, λίπος, που βρίσκεται κάτω από το δέρμα. Λιπαντική ουσία για τους άξονες της άμαξας (γράσο). Έτσι έλεγαν και την βουβωνοκήλη («κατέβηκε το ξύγγι του» = έπαθε βουβωνοκήλη). Σχετική η παροιμία «βγάζει από την μύγα ξύγγι», για άτομο που θέλει να βγάλει κέρδος από παντού. > λατ. axungia = λίπος. – ΠΗΓΗ: Διοσκ. 3.90. Ορειβ. Fr.97, Γλωσσαρια. Κρατεύας Fr.3, al. Γαλ. 12.419 και 13.57. Αέτιος.12.1. Ιππιατρ. 105.
οξυγγιον οξυγγιο οξαγγιον οξαγγιο χοιρινο λιπος, ξιγκι, λαρδι αξουγγια υποκοριστικο αξουγγιον αξουγγιο ξυγγι, ξυγκι ξιγγι παχος, λιπος, δερμα λιπαντικη ουσια αξονας αμαξα γρασο βουβωνοκηλη παροιμια μυγα κερδος λατινικα Διοσκοριδης Ορειβασιος Γλωσσαριο Κρατετας Γαληνος Αετιος Ιππιατρικα αρχαιος μεγαλος πολεμος Μεσσηνιας – Μανης ακατανοητα χτιρια Ελληνικα καιρος των Ελληνων φονικος καστρωμενο βουνο καστρο Μεσσενια Κακαλετραιικο, ορος Κακαλετρεικο Κακαλετρι βραχος, τουλουπα μπολιωμενο μπολι βολι καυτερο ακατανοητο χτιριο χτηριο κτιριο κτηριο μεγαλιθικα κτηρια καστρα ελληνικο παραδοση Φιγαλια Πολιτης ΜΕΛΕΤΕΣ ΒΙΟΣ ΓΛΩΣΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ Λεκακης Ελλαδας αρχαια Φιγαλεια πολη Παρρασια Αρκαδια αποκρημνο υψομετρο ποταμος Νεδα, νεδας αρχαιες πολεις Αλιφειρα Λυκοσουρα Ηλειας ηλεια Μεσσηνια ερειπια χωρια χωριο Περιβολια Στομιο 1982 αρχαιολογικος χωρος τοπιο ιδιαιτερου φυσικου καλλους 37ος παραλληλος Μεγαλοπολη Καλαματα οικισμος Επανασταση του 1821 19ος αιωνας 1835 δημος Ειρας ειρα κοινοτητα επωνυμο Κακαλετρης, Πυργος Ηλειας, Σπαρτη λακωνια κατοικοι ακατεργαστο μαλλι
