Δημοφιλές αρχαίο λαϊκό «φαγητό του δρόμου» οι τηγανητές τσίχλες! – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Η Πολεντία ήταν αρχαία πόλη – ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος ρωμαϊκής περιόδου στην Μαγιόρκα των Γυμνησίων (νυν Βαλεαρίδων νήσων) Ισπανίας, της Δυτικής Μεσόγειου στον 39^ο παράλληλο [39°51′0″N 03°07′20″E]. Επισήμως ιδρύθηκε, σύμφωνα με τους κλασσικούς συγγραφείς, από τον Ρωμαίο ύπατο Κόιντο Καικίλιο Μέτελλο, κατά την ρωμαϊκή κατάκτηση των Βαλεαρίδων Νήσων (123 – 121 π.Χ.). Ωστόσο, οι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν χρονολογήσει την ίδρυση της πόλεως μεταξύ 80 – 70 π.Χ., κατά την διάρκεια του Σερτοριανού Πολέμου…

Οι ανασκαφές έχουν αναδείξει:

• το «Σπιτι των Δύο Θησαυρών», με την τοξωτή πρόσοψη,
• το «Σπίτι της Χάλκινης Κεφαλής» (επειδή ευρέθη μια μικρή χάλκινη κεφαλή νεαρου κοριτσιού),
• το «Βορειοανατολικό σπίτι», που διατηρεί ένα τμήμα του τοίχου του, του  3^ου αι.,
• την ρωμαϊκών χρόνων αγορά, όπου τα ερείπια του καπιτωλίου και μιας ταβέρνας,
• το θέατρο (1^ος αιώνας, με τα ερείπια ενός κοίλου, σκαμμένου στον βράχο, και μια σκηνή με ορθογώνια κάτοψη),
• μια νεκρόπολη, κ.ά.

Όσον αφορά την καθημερινή ζωή, οι ανασκαφές σε έναν «βόθρο», που συνδέεται με μια ταβέρνα στην Πολεντία, απεκάλυψαν πολλά οστά ζώων από θηλαστικά, ψάρια και πουλιά.

Αρκετοί αρχαίοι Ρωμαίοι συγγραφείς περιγράφουν ότι οι τσίχλες ήταν μια γαστρονομική λιχουδιά, που συχνά παρασκευαζόταν περίτεχνα και προσφερόταν σε συμπόσια, στα οποία συμμετείχαν τα πιο πλούσια μέλη της κοινωνίας. Ωστόσο, μια νέα μελέτη δηλώνει ότι οι πλούσιοι δεν ήταν οι μόνοι που έτρωγαν αυτά τα μικρά ωδικά πτηνά.

Οι ταβέρνες / tabernae[1] ήταν κάτι σαν τα σημερινά καταστήματα φαστ φουντ ή street food του αρχαίου κόσμου – κυρίως της ρωμαϊκής εποχής –  που συχνά σέρβιραν ζεστό φαγητό για την εργατική τάξη.

Οι αρχαιολόγοι έμειναν έκπληκτοι όταν βρήκαν μια πληθώρα σκελετικών υπολειμμάτων από τσίχλες, στον λάκκο απορριμμάτων τροφίμων. Αυτό σημαίνει ότι η λιχουδιά των πτηνών δεν προοριζόταν μόνον για την ελίτ, αλλά καταναλωνόταν ευρέως από τις μάζες, ως είδος «φαγητού του δρόμου». Το εξαιρετικό ζωοαρχαιολογικό σύνολο χρονολογείται μεταξύ του 1^ου αιώνα π.Χ. και του 1^ου αιώνα μ.Χ. Η κατασκευή, ευρέθη σε μια εμπορική περιοχή, δίπλα στο φόρουμ, και συνδέεται με ένα κατάστημα τροφίμων (taberna), μέσω ενός υπόγειου συστήματος αποχέτευσης, που χρησιμοποιείτο για την διάθεση των απορριμμάτων. Τα υπολείμματα της πανίδας από τον βόθρο περιλαμβάνουν θηλαστικά, ψάρια, ερπετά και πουλιά, ενώ οι ωδικές τσίχλες (Turdus philomelos) αποτελούν το πιο άφθονο είδος πτηνών.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα πουλιά θα είχαν υποστεί, μια μαγειρική διαδικασία, με σπάσιμο του στέρνου, και τηγάνισμα, ολόκληρα σε λάδι.

Έτσι καταρρίπτεται η επικρατούσα αντίληψη, που βασίζεται σε γραπτές πηγές, ότι οι τσίχλες ήταν αποκλειστικώς ένα είδος διατροφής πολυτελείας για επίλεκτα συμπόσια της αριστοκρατίας.

ΠΗΓΗ: Al. Valenzuela «Urban Consumption of Thrushes in the Early Roman City of Pollentia, Mallorca (Spain)», https://doi.org/10.1002/oa.3416, International Journal of Osteoarchaeology, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 26.5.2025.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

[1] λατ. taberna, ιταλ. taverne = σκηνή, καλύβα, λαϊκό εστιατόριο, καπηλεῖον / καπηλειό, πανδοχεῖον, οινοπωλείο, κρασοπουλειό, αρχ. ελλ. ἀκρατοπώλιον – βλ. Πράξ. Ἀποστ. κή, 15.

Illes Balears Δημοφιλες αρχαιο λαικο φαγητο του δρομου τηγανητες τσιχλες Λεκακης Δημοφιλη αρχαια λαικα φαγητα δρομος τηγανητη τσιχλα Πολεντια πολη σημαντικοτερος αρχαιολογικις χωρος ρωμαικη περιοδος εποχη Μαγιορκα Γυμνησιες Βαλεαριδες νησοι Ισπανιας, Δυτικη Μεσογειος θαλασσα 39^ος παραλληλος ιδρυση κλασσικοι συγγραφεις, Ρωμαιος υπατος Κοιντος Καικιλιος Μετελλος, ρωμαιοι κατακτηση κατοχη Βαλεαριδαι Νησια 123 – 121 αρχαιολογια ανασκαφη 80 70 1ος αιωνας πΧ Σερτοριανος Πολεμος ανασκαφες Σπιτι των Δυο Θησαυρων θησυρος τοξωτη προσοψη, Χαλκινη Κεφαλη χαλκινο κεφαλι νεαρο κοριτσι Βορειοανατολικο τοιχος 3^ος ρωμαικων χρονων αγορα φορουμ ερειπια καπιτωλιο ταβερνα θεατρο 1^ος κοιλο, σκαμμενο βραχος, σκηνη ορθογωνια κατοψη νεκροπολη, καθημερινη ζωη, ανασκαφες βοθρος Πολλεντια / Pollentia, οστα ζωων θηλαστικα, ψαρια πουλια οστο ζωο θηλαστικο, ψαρι πουλι αρχαιοι γαστρονομικη λιχουδια παρασκευη περιτεχνη συμποσιο πλουσιοι κοινωνια ωδικα πτηνα ταβερνες / tabernae καταστημα φαστ φουντ street food ζεστο εργατικη ταξη αρχαιολογος σκελετος υπολειμμα λακκος απορριμματων τροφιμα λιχουδια πουλι τροφη ελιτ, καταναλωση μαζα ζωοαρχαιολογια μΧ εμποριο υπογειο συστημα αποχετευση απορριμματα πανιδα ερπετα ειδος μαγειρικη σπασιμο στερνο τηγανι λαδι καταρριψη αντροπη γραπτες πηγες, διατροφη πολυτελεια επιλεκτα συμποσια αριστοκρατια Illes Balears λατινικα ιταλικα taverne = σκηνη, καλυβα, λαικο εστιατοριο, καπηλειον / καπηλειο, πανδοχειον, πανδοχειο οινοπωλειο, κρασοπουλειο, ακρατοπωλιον ακρατοπωλιο