Του Κώστα Πετράκου, υπεύθυνου του Έργου CARDIMED, MedINA
Ένα σημαντικό έργο βρίσκεται αυτή την περίοδο σε εξέλιξη στην Σίφνο, το οποίο συνδυάζει την παραδοσιακή τεχνική της ξερολιθιάς με τις σύγχρονες ανάγκες για βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων. Το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου CARDIMED, προχωρά στην κατασκευή 120 λίθινων αναβαθμών σε δύο ρέματα του νησιού: – του Ταξιάρχη Σκάφης και της Χώνης, στην λεκάνη απορροής των Καμαρών.
Η τεχνική των λίθινων αναβαθμών αποτελεί διαχρονική πρακτική στα άνυδρα νησιά της Μεσογείου. Για αιώνες, οι πέτρινοι αυτοί σχηματισμοί βοηθούσαν στη συγκράτηση του νερού και του εδάφους, διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα των νησιωτικών κοινοτήτων. Σήμερα η τεχνική επανέρχεται ως «λύση βασισμένη στη φύση» (Nature-Based Solution – NBS), με στόχο τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των οικοσυστημάτων, τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα, τον περιορισμό πλημμυρικών φαινομένων και ξηρασίας, την ενίσχυση άρδευσης και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Το έργο παρουσιάστηκε σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 24.4.2025, στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μαριάνθη Σίμου», υπό την αιγίδα του Δήμου Σίφνου. Η εκδήλωση με τίτλο «Αναβιώνοντας την παραδοσιακή γνώση:
Λίθινοι αναβαθμοί και βιώσιμη διαχείριση υδάτων», απέσπασε το ενδιαφέρον κατοίκων και φορέων του νησιού. Η Δήμαρχος Σίφνου, κ. Μ. Ναδάλη, στον χαιρετισμό της στάθηκε στον ήπιο, φιλικό προς το περιβάλλον χαρακτήρα της παρέμβασης, υπογραμμίζοντας τη σημασία της για την ανθεκτικότητα των νησιωτικών οικοσυστημάτων και την ενίσχυση της τοπικής κοινωνίας.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης παρουσιάστηκε η μελέτη χωροθέτησης των αναβαθμών, η οποία βασίστηκε σε επιτόπιες έρευνες και αποτύπωση μέσω drone. Συγκεκριμένα, μέσω του ψηφιακού μοντέλου εδάφους (Digital Elevation Model – DEM), προσδιορίστηκαν με ακρίβεια οι θέσεις και οι διαστάσεις κάθε αναβαθμού, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη αποτελεσματικότητα της παρέμβασης.
Η ομάδα «Μπουλούκι | Περιοδεύον εργαστήριο για τις παραδοσιακές τεχνικές δόμησης», που έχει αναλάβει την υλοποίηση του κατασκευαστικού έργου, ανέδειξε τη σημασία που έχει η ξερολιθιά, όχι μόνο για την περιβαλλοντική διαχείριση, αλλά και για την πολιτιστική ταυτότητα του τόπου.
Στην συζήτηση που έλαβε χώρα στο τέλος της εκδήλωσης, κάτοικοι του νησιού και εκπρόσωποι φορέων αναφέρθηκαν στις προοπτικές που προσφέρει το έργο στο νησί, τόσο περιβαλλοντικά όσο και ως ευκαιρία ανάδειξης της ξερολιθιάς ως στοιχείου πολιτιστικού τοπίου και εκπαιδευτικού εργαλείου για τις νεότερες γενιές της Σίφνου.
Η κατασκευή των λίθινων αναβαθμών υλοποιείται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου CARDIMED (Climate Adaptation and Resilience Demonstrated In the MEDiterranean region), το οποίο υλοποιείται σε επτά χώρες και στοχεύει στην ενίσχυση της κλιματικής ανθεκτικότητας στη βιογεωγραφική περιοχή της Μεσογείου, μέσω λύσεων που βασίζονται στη φύση.
Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του Horizon Europe 2021. Το MedINA έχει ήδη αναδείξει την αποτελεσματικότητα της συγκεκριμένης τεχνικής, υλοποιώντας αντίστοιχες παρεμβάσεις στα Κύθηρα, την Πάρο και την Ίο. Το έργο στην Σίφνο αποτελεί συνέχεια αυτής της εμπειρίας και ένα βήμα προς ένα ανθεκτικότερο μέλλον, βασισμένο στην τοπική γνώση και τον σεβασμό στο τοπίο.
Οι αρχές αυτές διέπουν συνολικά το έργο του MedINA, το οποίο εργάζεται για την προστασία των φυσικών και πολιτιστικών οικοσυστημάτων, με όραμα την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση. Παράλληλα, μέσω των προγραμμάτων «Let it Flow» για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων και «Let it Grow» για τα αειφόρα αγροδιατροφικά συστήματα, το MedINA εργάζεται για την προστασία και την αποκατάσταση της ελεύθερης ροής των ποταμών και για την προώθηση βιώσιμων γεωργικών πρακτικών, με στόχο την διασφάλιση υγιών αγροοικοσυστημάτων. Συνδυάζοντας δράσεις πεδίου, εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες, ενεργό διάλογο με τις κοινότητες και πολιτική διαβούλευση με φορείς λήψης αποφάσεων, το MedINA δίνει έμφαση στην ενίσχυση της τοπικής ταυτότητας και προωθεί ένα πιο ανθεκτικό μέλλον για τις τοπικές κοινωνίες.
ΠΗΓΗ: εφημ. Σιφναϊκά Νέα, Μάρτ.-Απρ. 2025. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.5.2025.
Λιθινοι αναβαθμοι Σιφνου αναβιωση παραδοσιακη γνωση προστασια νερου φυσης λιθινος αναβαθμος Σιφνος κυκλαδων κυκλαδες παραδοση νερο φυση λειψυδρια Πετρακος ξερολιθια βιωσιμη διαχειριση των υδατικων πορων Μεσογειος κατασκευη ρεμα ποταμι νησι Ταξιαρχης Σκαφης Χωνη λεκανη απορροης Καμαρων Σκαφη απορροη Καμαρες ανυδρ νησος πετρινοι συγκρατηση εδάαφος, οικοσυστημα εμπλουτισμος υδροφορος οριζοντας, πλημμυρα ξηρασια αρδευση βιοποικιλοτητα Δημος υδατα περιβαλλον παρεμβαση πολιτιστικη ταυτοτητα πολιτιστικο τοπιο βιογεωγραφια Κυθηρα, Παρος ιος υδατινοι ποροι αειφορα αγροδιατροφικα συστηματα, ποταμος γεωργια αγροοικοσυστημα
