Του Γιώργου Λεκάκη
Το Chega Sofla[1] της επαρχίας Ελάμ / Ιλάμ στο ΝΔ. Ιράν, ανάμεσα στην βόρεια ακτή του Περσικού Κόλπου και τα βουνά Ζάκρος(*), στην αριστερή όχθη του ποταμού Ζόχρεχ, είναι κάτι περισσότερο από ένα αρχαίο νεκροταφείο: Είναι ένα αρχαιολογικό «παλίμψηστο», ένα αποκαλυπτικό στρώμα πάνω σε στρώμα πρώιμης αστικής ζωής στην περιοχή. Ανάμεσα στις πολλές εκπλήξεις του είναι:
- η ανακάλυψη του αρχαιότερου γνωστού τάφου, κατασκευασμένου εξ ολοκλήρου από τούβλα – μια αρχιτεκτονική καινοτομία σε μια εποχή, που το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου έκτιζε ακόμα με λάσπη και πέτρα. Ευρέθησαν ακόμη μεμονωμένες ταφές, οικογενειακοί και κοινοτικοί τάφοι. Αλλά ανάμεσά τους, έχει προκύψει ένα περίεργο μοτίβο: Ωρισμένα κρανία, ιδιαίτερα εκείνα των γυναικών και των κοριτσιών, φέρουν τα αναμφισβήτητα σημάδια κρανιακής τροποποίησης.
- ένας προϊστορικός οικισμός, καθώς και μια νεκρόπολη (τέλη 5ης – αρχές 4ης χιλιετίας π.Χ.), στα νοτιοδυτικά του οικισμού. Από τις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ., εδώ λειτούργησε ένα από τα αρχαιότερα κράτη της Δυτικής Ασίας, το Ελάμ.
- ένας ναός της Ενεολιθικής περιόδου (τέλη 5ης χιλιετίας π.Χ.), ένα κτήριο σε σχήμα Η (διαστάσεων 3,7 × 3 μ.) με τοίχους πάχους 1 μ. κατασκευασμένους από μεγάλα τούβλα (68 × 32 × 8 εκατ.)! Σε κοντινή απόσταση ανακαλύφθηκε ένας βωμός επίσης από τούβλα. Και τα δύο κτήρια ήταν ανεγέρθηκαν σε πέτρινα θεμέλια.
- μια αποθήκη, δυτικά του ναού, που περιείχε αναθηματικές ασβεστολιθικές κωνικές στήλες, οι περισσότερες από τις οποίες ήταν διακοσμημένες. Το μέσο μέγεθός τους είναι 55 × 22 × 4 εκατ.
- ένας λάκκος με λατρευτικά κεραμικά αγγεία και δύο λάκκοι με λείψανα θυσιασμένων ζώων. Κάθε λάκκος περιέχει 8 σκελετούς οικόσιτων αιγών και έναν σκελετό ταύρου(*)!
The location of BG1 in Workshop B of the Chega Sofla cemetery and its rectangular structure (A and B). A view of the multiple-burial grave BG1 and the individuals buried within it (C). Western part of BG1 and location of BG1.12 (D); the burial of BG1.12 (E) (archive of Zohreh Prehistoric Project). Credit: International Journal of Osteoarchaeology (2025). DOI: 10.1002/oa.3415
ΤΩΡΑ, οι αρχαιολόγοι που ανασκάπτουν το νεκροταφείο της Εποχής του Χαλκού στο Chega Sofla, παρατήρησαν προσφάτως και το ασυνήθιστο κρανίο μιας νεαρής γυναίκας (ονομάσθηκε BG1.12), η οποία έζησε πριν από 6.200 χρόνια, ανάμεσα στις ταφές. Η πρακτική της σκόπιμης / τεχνητής κρανιακής τροποποίησης έχει προβληματίσει τους επιστήμονες εδώ και δεκαετίες, κυρίως γιατί δεν έχει κανένα γνωστό ιατρικό όφελος! Επί πλέον, η λέπτυνση των κρανιακών οστών – γεγονός που επηρεάζει την βιομηχανική – έκανε τα άτομα με «τροποποιημένα» κρανία, πιο επιρρεπή σε θανατηφόρο τραύμα στο κεφάλι…
Το επίμηκες και σε σχήμα κώνου κρανίο της, έδειχνε ξεκάθαρα ότι όταν η κοπέλλα ήταν νεότερη, είχε υποβληθεί σε κάποιο είδος «τροποποίησης του κρανίου» – μια διαδικασία που συνήθως περιλαμβάνει το δέσιμο του κεφαλιού ενός παιδιού με σανίδα και ύφασμα κατά την διάρκεια των πρώτων χρόνων σχηματισμού του.
Η έκθεση σημειώνει ότι για πολλούς πολιτισμούς σε όλον τον κόσμο – από τους Μάγια της Κεντρικής Αμερικής έως τους Ούννους της Ευρασίας – η διαμόρφωση του κρανίου ήταν σύμβολο ομορφιάς, υψηλής κοινωνικής θέσης ή ταυτότητας.
The fracture of BG1.12 is shown in various views (A–F). The skull fracture in this specimen starts at the anterior part of the frontal bone and extends diagonally to the sagittal border of the left parietal bone (G). Credit: International Journal of Osteoarchaeology (2025). DOI: 10.1002/oa.3415
Σε αυτή την περίπτωση, πιστεύουν οι ερευνητές, μπορεί να σημάδεψε το μακροκέφαλο κορίτσι ως κάποιον σημαντικό άνθρωπο.
Μετά από περαιτέρω εξέταση, ωστόσο, παρατήρησαν επίσης ένα κάταγμα στο κρανίο, που δείχνει ότι η νεαρή κοπέλλα, που δεν ήταν ακόμη 20 ετών, είχε υποστεί ένα καταστροφικό αμβλύ χτύπημα στο κεφάλι, που σίγουρα την σκότωσε. Και τα οστά του κρανίου της ήταν λεπτότερα και πιο αδύναμα ως αποτέλεσμα της διαδικασίας τροποποίησης. Δεν είναι ακόμη σαφές εάν δολοφονήθηκε εσκεμμένα ή υπέστη κάποιου είδους ατύχημα.
Το κτύπημα / πρόσκρουση έσπασε τόσο το αριστερό βρεγματικό όσο και το μετωπιαίο οστό. Δεν υπήρχαν σημάδια θεραπείας, άρα πέθανε λίγο μετά το χτύπημα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο τραυματισμός προκλήθηκε από ένα κτύπημα από ένα αντικείμενο με ευρεία κόψη – πιθανώς ένα ρόπαλο ή ένα όπλο που θα έμοιαζε με τσεκούρι. Η ανάλυση αξονικής τομογραφίας, έδειξε ότι το κάταγμα προκλήθηκε από αντικείμενο που δεν διείσδυσε στο κρανιακό θόλο ή είχε αιχμηρές άκρες, αλλά από αντικείμενο με ευρείες / φαρδιές άκρες.
ΠΗΓΗ: M. Alirezazadeh, κ.ά. «A Young Woman From the Fifth Millennium BCE in Chega Sofla Cemetery With a Modified and Hinge Fractured Cranium, Southwestern Iran», International Journal of Osteoarchaeology, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 22.5.2025 https://doi.org/10.1002/oa.3415
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Abbas Moghaddam «Ιερό της 5ης χιλιετίας π.Χ. στο Tol-e Chega Sofla στον βόρειο Περσικό Κόλπο» στο Αρχαιολογική Έρευνα στην Ασία, 2021, τ. 27, doi:10.1016/j.ara.2021.100291
- Andreeva V. «Ένας από τους αρχαιότερους ναούς στο Ιράν βρέθηκε στα ερείπια ενός οικισμού από την 5η χιλιετία π.Χ.», 10.6.2021.
- Moghaddam A. «Ένα νεκροταφείο της 5ης χιλιετίας π.Χ. στον βόρειο Περσικό Κόλπο: Το Προϊστορικό Έργο Zohreh» στο Αρχαιότητα, 2016, τ. 90, τ. 353, doi:10.15184/aqy.2016.166
- Nissen H. J. Κ.ά. «Προκαταρκτικές σημειώσεις για μια αρχαιολογική επιφανειακή έρευνα στην πεδιάδα του Behbehan και στην Κάτω Κοιλάδα Zuhreh, Bastan Chenassi va Honar-e Iran», Ιρανικό Κέντρο Αρχαιολογικών Ερευνών, Τεχεράνη, 1971 σελ. 48–50.
- Peredelsky D. «Δεκάδες άθικτες προϊστορικές τοποθεσίες ανακαλύφθηκαν στο Ιράν», Rossiyskaya Gazeta, 29.4.2020.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Tall Chegah-e Sofla / Tal Chegah-e Soflá / Tal Chegah-e Pa’in / Tal Cheka-ye Pa’in / Tol Chegah-e Pa’in στο Dorunak Rural του Zeydun, στην επαρχία Behbahan County, του Khuzestan στον 30ό παράλληλο [30°19′29″N 50°08′31″E].
Οι ανασκαφές στις αρχές της δεκαετίας του 1970 πραγματοποιήθηκαν από τον Γερμανό αρχαιολόγο H. J. Nissen, αναπληρωτή καθηγητή στο Ανατολικό Ινστιτούτο του Σικάγο.
Το 2008 συμπεριελήφθη στον Κατάλογο των Μνημείων Εθνικής Κληρονομιάς του Ιράν.
(*) Παραπέμπουν σε Κρήτη…
αρχαια Νεαρη κοπελλα αρχαιο κρανιο επιμηκες κωνοειδες, πριν 6.200 χρονια, Ιραν Λεκακης περσια μακροκεφαλοι μακροκεφαλη μακροκεφαλια ταλλ ταλ σεγκα ε σοφλα παιν πειν Tall Chegahe Sofla / Tal Chegahe Soflá / Tal Chegahe Pain / Tal Chekaye Pain / σεγκαγιε το Tol Chegahe Pain ντορουνακ ρουραλ Dorunak Rural ζευντουν ζειντουν Zeydun, επαρχια μπεμπαχαν Behbahan County, κουζεσταν Khuzestan 30ος παραλληλος νεα κοπελα κωνος 4200 πχ Chega Sofla Ελαμ / Ιλαμ Περσικος Κολπος βουνα ορη Ζακρος, ζαγκρος ορος ποταμος Ζοχρεχ, αρχαιοι νεκροταφειο αρχαιολογια πρωιμη αστικη ζωη αρχαιοτερος γνωστος ταφος κατασκευη τουβλο αρχιτεκτονικη καινοτομια εποχη κοσμου κτισιμο λασπη πετρα ταφη, οικογενειακος κοινοτικος ταφος περιεργο κρανια, γυναικα κοριτσι κρανιακη τροποποιηση προιστορια προιστορικος οικισμος, νεκροπολη 5η – 4η χιλιετια 3η αρχαιοτερο κρατη Δυτικη Ασια Ελαμιτικο ναος Ενεολιθικη περιοδος κτηριο σχημα Η ητα τοιχος μεγαλα τουβλα βωμος πετρινα θεμελια αποθηκη αναθηματικη ασβεστολιθικη κωνικη στηλη διακοσμηση λακκος λατρευτικα κεραμικα αγγειο λακκοι λειψανα θυσια ζωο σκελετος οικοσιτο αιγα ταυρος Εποχη Χαλκου ασυνηθιστο 6.000 χπρακτικη σκοπιμη τεχνητη ιατρικη λεπτυνση κρανιακο οστο βιομηχανικη ατομο τροποποιημενο θανατηφορο τραυμα κεφαλι επιμηκη δεσιμο παιδι σανιδα υφασμα σχηματισμος πολιτισμος Μαγια μαγιας Κεντρικη Αμερικη Ουννοι ουνοι Ευρασια διαμορφωση συμβολο ομορφια, υψηλη κοινωνικη θεση ταυτοτητα σημαδι μακροκεφαλο ανθρωπος καταγμα καταστροφικο αμβλυ χτυπημα οστα λεπτα αδυναμα δολοφονια εσκεμμενη ατυχημα κτυπημα / προσκρουση αριστερο βρεγματικο μετωπιαιο οστουν θεραπεια θανατος τραυματισμος αντικειμενο ευρεια κοψη ροπαλο οπλο τσεκουρι αξονικη τομογραφια κρανιακος θολος αιχμηρη ακρη φαρδια ιερο ιερον ερειπια μπεμπεχαν Behbehan Κατω Κοιλαδα ζουχρεχ Zuhreh, μπασταν Bastan Chenassi va Honar e Iran αθικτη προιστορικη τοποθεσια ανασκαφη 1970 Γερμανος αρχαιολογος νισεν Nissen, Σικαγο 2008 Καταλογος των Μνημειων Εθνικης Κληρονομιας Μνημειο Εθνικη Κληρονομια
