Του Γιώργου Λεκάκη
Ο Δήμος Kumluca στην επαρχίας Ατταλείας Λυκίας ευρίσκεται στις ακτές του Αιγαίου Πελάγους (είναι μέρος της λεγομένης «Τουρκικής Ριβιέρας»), 90 χλμ. Δ. της πόλης της Αττάλειας, στην χερσόνησο Teke (μεταξύ των κόλπων της Αττάλειας και της Μάκρης – νυν Φετιγιέ), στον 36ο παράλληλο [36°22′N 30°17′E]. Η δε σύγχρονη πόλις Kumluca (πρώην χωριό Sarıkavak), επήρε το όνομά της για το αμμώδες έδαφος της (kum στα τουρκικά σημαίνει άμμος, από την αρχαία ελληνική λέξη κόνις). Ο πρώτος σύγχρονος οικισμός της ιδρύθηκε την δεκαετία του… 1830, 5 χλμ. Α. του κέντρου της περιοχής, στους πρόποδες των λόφων, με το όνομα Σαρί Καβάκ.
Στην αρχαιότητα εδώ ήταν οι αρχαίες ελληνικές πόλεις:
- Όλυμπος,
- Κορύδαλλα, στα Δ. του κέντρου όπου ανακαλύφθηκε ο «θησαυρός της Κουμλούτζα» το 1963,
- Ροδιά / Ροδιόπολις / Ροδιάπολις, άλλωστε ήταν μέρος της Ροδιακής Περαίας
- Εδεβησός / Εδεβεσία[1],
- Γαγαία / Γάγαι – γνωστή για την πέτρα της, που ονομάτισε λάπις γαγάτης,
- Μελανίππη, κοντά στο νυν λεγόμενο Karaöz Liman
- Ακαλισός / Ακαλιασός / Ακαλισσός / Ακαμισός
- Κιτάναυρα – νυν Σαράιτζικ, στα βουνά.
Στον δε δρόμο Κουμλούτσα – Τουρούντσοβα κοντά στην αρχαία ελληνική πόλη Λιμυρά, σώζεται αρχαία γέφυρα, μήκους 360 μ. – μία από τις αρχαιότερες τοξωτές γέφυρες στον κόσμο, εξαιρετικής ιστορικής και τεχνικής σημασίας!
Οι ανασκαφές, στην Όλυμπο, λοιπόν, απεκάλυψαν νέα στοιχεία, που πιστοποιούν και την παλαιοχριστιανική ιστορία της τοποθεσίας. Η Όλυμπος επισήμως ιδρύθηκε την ελληνιστική περίοδο, και κατοικήθηκε και κατά την ρωμαϊκή, και την βυζαντινή εποχή.[2]
Μέσα σε ένα κτήριο – γνωστό ως Εκκλησία Νο. 1 – η ομάδα απεκάλυψε ψηφιδωτά δάπεδα, με γεωμετρικά σχέδια, φυτικά μοτίβα και ελληνικές επιγραφές, μερικά από τα οποία φέρουν ονόματα ατόμων, που πιστεύεται ότι είναι από τους πρώτους ευεργέτες / προστάτες αυτής της εκκλησίας.
«Αυτά τα ευρήματα επιβεβαιώνουν την Όλυμπο ως μια από τις πλουσιότερες αρχαίες πόλεις στην περιοχή της Λυκίας, από άποψη ψηφιδωτού δαπέδου», εδήλωσε ο διευθυντής της ανασκαφής κ. G. K. Öztaşkın.
Μια άλλη επιγραφή, κοντά στην είσοδο του οικοδομήματος, γράφει: «Μόνον όσοι ευρίσκονται στο δίκαιο μονοπάτι μπορούν να εισέλθουν εδώ».
Οι ερευνητές είπαν ότι το έργο τέχνης, που χρονολογείται στον 5ο αιώνα μ.Χ., όχι μόνον αντανακλά τις παλαιοχριστιανικές διδασκαλίες, αλλά προορίζεται ως άμεσο μήνυμα για να ενημερώσει τους ανθρώπους ότι επρόκειτο να εισέλθουν σε ιερό χώρο.
Το συγκρότημα κατοικιών, που κτίσθηκε τον 5ο αιώνα μ.Χ. και ανακατασκευάσθηκε μετά από πυρκαγιά τον 6ο αιώνα, διέθετε πλακόστρωτα δάπεδα και πολλά δωμάτια. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ακόμη και μετά την πυρκαϊά, η αρχική διάταξη και ο σκοπός του κτηρίου διατηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό στην φάση της ανοικοδόμησης.
Η τοποθεσία βρίσκεται στο επίκεντρο σχεδόν συνεχούς έρευνας τα τελευταία 4 χρόνια, με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας. Άλλες σημαντικές ανακαλύψεις περιλαμβάνουν:
- το «παλλάτι» ενός επισκόπου,
- μνημειώδεις τάφους,
- μια γέφυρα
- βυζαντινά σπίτια,
- ερείπια μιας αστικής οικιστικής δομής, που κτίστηκε επάνω σε νεκρόπολη ρωμαϊκής εποχής, ή περιοχή ταφής, πιθανότατα λόγω της πληθυσμιακής αύξησης, με τα σπίτια να αντικαθιστούν τους τάφους.
- έναν μεγάλο πήλινο αποθηκευτικό πίθο – πλέον μέρος της συλλογής του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αττάλειας.
Παρόμοιες ανακαλύψεις είχαν γίνει το 2017, το 2022 και το 2023.
Η αρχαία πόλη του Ολύμπου, είναι γνωστή για τα καλοδιατηρημένα ερείπιά της από την ελληνιστική, την ρωμαϊκή και την βυζαντινή περίοδο. Ευρίσκεται στο επίκεντρο συστηματικών ανασκαφών από το 2006.
Η αρχαιολογική ομάδα ετοιμάζεται να διερευνήσει ποια μπορεί να είναι τα ερείπια του ναού στο κέντρο της πόλης. Αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά όπως το bossage – μια τεχνική τοιχοποιίας που χρησιμοποιεί προεξέχοντες ογκόλιθους – και οι λεπτοκομμένες πέτρες των τοίχων, υποδηλώνουν την παρουσία ενός μνημειώδους θρησκευτικού κτηρίου.
Στην θαλάσσια περιοχή οι αρχαιολόγοι βρήκαν επίσης ένα ναυάγιο, που χρονολογείται από τον 15ο – 16ο αι. π.Χ., μόλις 50 μ. μακριά από την ακτή, στις αρχές Απριλίου του 2019. Και ένα άλλο ναυάγιο της Εποχής του Χαλκού, στην ίδια ακτή όπου βρέθηκαν τα ναυάγια στην Χελιδονία (νυν παραφρασμένα… Gelidoniya) και Uluburun που όμως ανήκει σε αρχαιότερες εποχές από τα δύο διάσημα προηγούμενα ναυάγια![3] – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης “Αρχαια και συγχρονα ναυαγια των ελληνικών θαλασσων”.
Σήμερα η περιοχή είναι φημισμένη για τα καρπούζια της, στην όχθη του ρέματος Τσαβούρ, τα θερμοκήπια (τομάτες, αγγούρια, κολοκυθάκια κλπ.), τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια και μανταρίνια) και τα εκτροφεία πέστροφας στον ποταμό Alakır Çayı.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Η αγνωστη Μικρα Ασια». «Ancient mosaics uncovered in Türkiye’s Olympos shed new light on early Christian history», Türkiye Today, φωτ. AA, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 19.6.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Για να πάτε στην αρχαία ελληνική πόλη Εβεδησό / İdebessiois από την Κούμλουτζα, οδηγείτε προς την İncirağacı / Ιντσιραγκάτσι του χωριού Καρατζαόρεν / Karacaören Köyü (30 χλμ. από το φράγμα του Αλακίρ). Μετά από 5 χλμ., φτάνετε στο Κοζαγάτσι / Kozağacı. Εδώ βρίσκεται η αρχαία ελληνική πόλη Ιβεδέσια, με θέατρο, λουτρό, υδραγωγείο, εκκλησία, οικογενειακούς τάφους με επιγραφές και ανάγλυφα, και παρατηρητήριο! Τα περισσότερα από τα κτήρια της πόλης που ζώονται χρονολογούνται από την ύστερη βυζαντινή περίοδο. Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της πόλης είναι ότι οι οικογενειακοί τάφοι δημιουργήθηκαν τοποθετώντας τρεις τάφους δίπλα-δίπλα για να σχηματίσουν το σχήμα U. Υπάρχουν επιγραφές και σχήματα αγγείων στις σαρκοφάγους. Μια αρχαία ζωγραφική δείχνει ένα λιοντάρι να ετοιμάζεται να κατασπαράξει έναν ταύρο.
[2] Βλ. W. W. Wurster – J. Ganzert «Eine Brücke bei Limyra in Lykien», στο Archäologischer Anzeiger, 1978.
[3] Βλ. μελέτες αρχαιολόγου H. Öniz:
- «Copper Ingots Found in Ancient Shipwreck off Turkish Coast», Biblical Archaeology Society, 18.4.2019. Και
- «A new Bronze Age shipwreck with ingots in the west of Antalya – preliminary results», Palestine Exploration Quarterly, 151: 3–14, doi:10.1080/00310328.2019.1579467, 2019.
αρχαια ελληνικη πολη ολυμπος αρχαιες ελληνικες επιγραφες, μεγαρο, μνημειωδης ταφος, γεφυρα οικια Λεκακης Κορυδαλλα, θησαυρος της Κουμλουτζα 1963, ροδια / Ροδιοπολις / Ροδιαπολις, Ροδιοπολη Ροδιαπολη Ροδιακη νησος ροδος δωδεκανησα Περαια εδεβησος / Εδεβεσια γαγαια / Γαγαι πετρα λαπις γαγατης, μελανιππη, καραοζ λιμαν Karaöz Liman ακαλισος / Ακαλιασος / Ακαλισσος / Ακαμισος κιταναυρα Σαραιτζικ πολις ελληνικη επιγραφη μεγαρα, μνημειωδεις ταφοι, γεφυρι οικια δημος Kumluca επαρχια Ατταλεια Λυκιας λυκια Αιγαιο Πελαγος Τουρκικη Ριβιερα χερσονησος τεκε Teke κολπος Μακρη Φετιγιε 36ος παραλληλος χωριο Sarıkavak ονομα αμμος κουμ kum τουρκικα λεξη κονις ιδρυση 19ος αιωνας μχ 1830, Σαρι Καβακ Σαρικαβακ καρπουζι οχθη ρεμα Τσαβουρ, θερμοκηπιο τοματα, αγγουρι κολοκυθακι εσπεριδοειδη πορτοκαλι, λεμονι μανταρινι εκτροφειο πεστροφα ποταμος Alakır cayı αρχαιοτητα Olympos, Corydella, Corydalla, Rhodiapolis, Gagae Melanippe, Karaoz Τουρουντσοβα αρχαιο Λιμυρα αρχαιοτερο τοξωτο ιστορια αρχτεκτονικη ανασκαφη παλαιοχριστιανικη ελληνιστικη περιοδος, ρωμαικη, βυζαντινη εποχη κτηριο Εκκλησια ψηφιδωτο δαπεδο γεωμετρικα σχεδια, φυτικα μοτιβα ευεργετης / προστατης ευρημα ανασκαφες οικοδομημα δικαιο μονοπατι δρομο δρομος εργο τεχνης, 5ος διδασκαλια μηνυμα ανθρωπος ιερος χωρος συγκροτημα κατοικια ανακατασκευη πυρκαγια 6ος πλακοστρωτο δωματιο πυρκαια, ανοικοδομηση Υπουργειο Πολιτισμου Τουρισμου Τουρκιας παλλατι παλατι επισκοπος βυζαντιο ερειπια αστικη οικιστικη δομη νεκροπολη ταφη πληθυσμιακη αυξηση μεγαλος πηλινος αποθηκευτικος πιθος συλλογη Αρχαιολογικο Μουσειο ναος bossage τεχνικη τοιχοποιια προεξεχον ογκολιθος λεπτοκομμενη πετρα τοιχος μνημειωδε θρησκευτικο κτηριο ναυαγιο, 15ος – 16ος πΧ Εποχη Χαλκου ναυαγια χελιδονια Gelidoniya ουλουμπουρουν Uluburun Κουμλουτσα, inciragacı Ιντσιραγκατσι Καρατζαορεν καρατζα Karacaoren Koyu φραγμα Αλακιρ Κοζαγατσι / Kozagacı θεατρο, λουτρο, υδραγωγειο, οικογενειακος αναγλυφο παρατηρητηριο υστερη βυζαντινη σχημα γραμμα U αγγειο σαρκοφαγος ζωγραφικη λιονταρι ταυρος
