Του Γιώργου Λεκάκη
Ικανότατοι ιππείς υπήρχαν στην αρχαιότητα πολλοί. Οι Θράκες και οι Ηλείοι ήσαν μεταξύ αυτών. Αλλά εάν πρέπει σε κάποιους να αποδώσουμε τα πρωτεία, σε αυτά θα έβαζα ελληνικά φύλα που είχαν μυθολογική σχέση με τους Κενταύρους, και αυτά είναι οι Δωριείς (Λακωνίας – Ηλείας – Αχαΐας) και πρωτίστως οι Θεσσαλοί βεβαίως!..
Δεν είναι, βέβαια, γνωστό από ποια εποχή ο άνθρωπος άρχισε να χρησιμοποιεί το άλογο για την εξυπηρέτηση των αναγκών του. Αυτό, όμως, στο θεσσαλικό χώρο πρέπει να έγινε πολύ νωρίς, αρκετές δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν από την εποχή μας, όταν ακόμη η Θεσσαλία ήταν βαθειά λίμνη αρκετών δεκάδων μέτρων. Τούτο μπορούμε να συμπεράνουμε από μερικά ίχνη από οπλές αλόγου και ποδιών ιππέα, που υπάρχουν επάνω σε σχηματισμό μαρμάρου από ψαμμίτη, στην περιοχή Φαναρίου, 11 χλμ. δυτικά της Καρδίτσας, και στην τοποθεσία, που φέρει το λαϊκό όνομα «Του Δράκου η Πατημασιά». [Το τοπωνύμιο ΦΑΝΑΡΙ μέσα στον θεσσαλικό κάμπο, θυμίζει ότι κάποτε εκεί υπήρχε φάρος για την νναυσιπλοΐα! – όπως και σε σχετικά άλλα ελληνικά τοπωνύμια].
Όπως γράφει ο κ. Άγγ. Ψιμόπουλος, φαρμακοποιός, ερευνητής και συγγραφέας «με την πάροδο των χιλιετιών, είτε συνεπεία της διαβρώσεως του εδάφους από τη συνεχή ροή του νερού είτε συνεπεία σεισμού (βλ. Ηρόδοτος και Στράβων), χωρίσθηκε ο Όλυμπος από την Όσσα και η κοιλάδα, που σχηματίσθηκε στα Τέμπη, επέτρεψε την έξοδο του νερού προς το Αιγαίο. Στην συνέχεια και όταν η στάθμη του νερού έπεσε, αποκαλύφθηκε ο πυθμένας της λίμνης, που είναι σχεδόν επίπεδος εξ αιτίας των προσχώσεων, που δέχθηκε η περιοχή, την εποχή που ακόμα ήταν λίμνη.
Η επιφάνεια της πεδιάδας, που υπάρχει σήμερα, έχει υψόμετρο περίπου 60-100 μ. στην περιοχή Λάρισας – Φαρσάλων, ενώ στην περιοχή Τρικκάλων – Καλαμπάκας το υψόμετρο φθάνει περίπου τα 200 μ. Τούτο, γιατί προφανώς η περιοχή αυτή των Τρικκάλων, μέσα στις εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, που πέρασαν, δέχθηκε κατά πολύ μεγαλύτερη ποσότητα ιλύος, από ό,τι η περιοχή της Λάρισας. [Ας σημειωθεί ότι έμβλημα της Λαρίσης είναι το υπερήφανο θεσσαλικό άτι].
Σημειώνεται ότι η επιφάνεια ενός αρκετά μεγάλου τμήματος της θεσσαλικής πεδιάδας, που βρίσκεται πλησίον της εισόδου της κοιλάδας των Τεμπών, όσο και ο πυθμένας αυτής της κοιλάδας βρίσκονται περίπου 40 μ. χαμηλότερα από την επιφάνεια της πεδιάδας της Λάρισας. Η όλη μορφολογία του εδάφους δείχνει ότι από την συνεχή ροή του νερού πρέπει να έγινε σημαντικού βαθμού διάβρωση του εδάφους. Για να γίνει η διάβρωση αυτή πρέπει να απαιτήθηκε χρονικό διάστημα πολλών δεκάδων χιλιάδων ετών. Φυσικά άλλος τόσος περίπου χρόνος χρειάσθηκε για να διαβρωθεί το έδαφος της κοίτης στην κοιλάδα των Τεμπών, ώστε να πέσει η στάθμη της λίμνης και να μηδενισθεί από τα 50 περίπου μέτρα βάθος, που είχε αυτή κατά την εποχή, που έγιναν τα προαναφερθέντα αποτυπώματα επάνω στον βράχο.
Με τον συλλογισμό αυτό, – συνεχίζει ο κ. Ψιμόπουλος – τα σημάδια επάνω στον βράχο, που φέρει το μυθικό όνομα “Του Δράκου η Πατημασιά”, πρέπει να έγιναν κάπου 300.000 χρόνια πριν από την εποχή μας, χρονολογία που δεν πρέπει να μας φανεί υπερβολική. Τα χρονικά όρια της εμφανίσεως του ανθρώπου επάνω στην Γη μετά από τις τελευταίες ανακαλύψεις έχουν επιμηκυνθεί σημαντικά. Έρευνες επάνω στο DNA, έδειξαν ότι οι πρόγονοί μας άνθρωποι του Neanderthal και του Σοφού [Sapiens], είχαν εξαπλωθεί επάνω στην Γη 550.000 – 690.000 χρόνια πριν από την εποχή μας. Προσφάτως:
- σε σπήλαιο κοντά στο Μπούργκος [< Πυργος] της Βόρειας Ισπανίας βρέθηκαν απολιθωμένα οστά αρχανθρωπων ηλικίας 780.000 χρόνων μαζί με πληθώρα πρωτόγονων πέτρινων εργαλείων.
- Το Μάιο του 1997 ανακαλύφθηκαν απολιθώματα του πρωτανθρώπου, που έζησε 850.000 χρόνια πριν από την εποχή μας, ενός όντος ενδιαμέσου μεταξύ του ανθρώπου του Neanderthal και του Σοφού.
- Πιστεύεται ότι τα αρχαιότερα πέτρινα εργαλεία, που βρέθηκαν, πιθανόν να ανήκουν σε εποχή 2,5 εκατομμυρίων χρόνων πριν από την εποχή μας.
- Μετά από σχετικά ευρήματα οι ειδικοί ανεβάζουν την εποχή της εμφανίσεως του δίποδου αρχανθρώπων στα περίπου 4,4 εκατομμύρια χρόνια πριν από την εποχή μας, ενώ πρόσφατες έρευνες τοποθετούν την εμφάνισή του πριν από 6 και πλέον εκατομμύρια χρόνια. – λ.χ. στον Τράχηλο Κισσάμου Χανίων Κρήτης.
Πρέπει, λοιπόν, να θεωρείται πλέον ή βέβαιο ότι κατ’ εκείνη την μακρινή εποχή των 300.000 ετών πριν από την εποχή μας υπήρχε άνθρωπος-ιππέας επάνω στη Γη. Όπως γράφει το περιοδικό USNews για τις τελευταίες ανακαλύψεις, που άλλαξαν τα μέχρι στιγμής δεδομένα, «ο πρώτος Homo Sapiens φαίνεται να εμφανίστηκε πριν από περίπου 100.000 – 130.000 χρόνια», ενώ στην Νότιο Γαλλία [Terra Amata], βρέθηκαν τα αρχαιότερα ίχνη κατοικιών, που ανήκουν σε εποχή 400.000 χρόνια πριν από σήμερα. Ας σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια και κάτω από το βάρος συνεχώς νέων ανακαλύψεων τα χρονικά όρια της εμφάνισης του ανθρώπου επάνω στη Γη διαρκώς μετατοπίζονται προς το παρελθόν. Βέβαια επάνω στο θέμα αυτό το λόγο έχουν οι ειδικοί.
Όμως, όπως και να έχει το θέμα, είναι βέβαιο ότι η Θεσσαλία μετά το σχηματισμό της κοιλάδας των Τεμπών δεν αποξηράνθηκε πλήρως. Μία μεγάλη έκταση αυτής εξακολουθούσε να είναι λίμνη αν και μικρού βάθους ή μετατρεπόταν σε λίμνη κατά το χειμώνα. Ένα πλήθος από πάπιες, χήνες, αγριόπαπιες, μαυρόκοττες και άλλα άγρια υδρόβια πουλιά εξασφάλιζε πλούσια τροφή στους κατοίκους του χώρου αυτού, ενώ το άφθονο τριφύλλι, που αναπτυσσόταν την άνοιξη, έδινε επαρκή χορτονομή για τα ζώα των χωρικών. Στην περιοχή της Θεσσαλίας οι συνθήκες ήταν ιδεώδεις για την διαβίωση των ανθρώπων και ένας θαυμάσιος λαός, οι Πελασγοί, έζησε στην περιοχή αυτή και ανάπτυξε έναν λαμπρό πολιτισμό. Όπως θα δούμε στη συνέχεια, ο χώρος αυτός υπήρξε κοιτίδα αναπτύξεως του πολιτισμού των Πελασγών και από το χώρο αυτό ξεχύθηκε ένα τεράστιο μεταναστευτικό ρεύμα προς όλες τις περιοχές του κόσμου.
Η περιοχή αυτή βρίσκεται σε ύψος 50 μ. περίπου επάνω από την επιφάνεια της πεδιάδες, σε ένα λόφο που είναι βόρεια του Ναού του Αγίου Σεραφείμ, στην δυτική πλευρά του δρόμου Φαναρίου προς Φανάρι-Μαγούλα και στο μέσον περίπου της διαδρομής από τον Άγιο Σεραφείμ μέχρι τη σιδηροδρομική γραμμή. Ανάμεσα σε ένα διάσελο, που σχηματίζουν δύο κορυφές του λόφου, είναι αποκαλυμμένος ένας μαρμάρινος σχηματισμός από ψαμμίτη, [ιζηματογενές πέτρωμα από άμμο], αρκετά σκληρός, πάχους μερικών μέτρων, πλάτους 10 μ. περίπου, μήκους μερικών δεκάδων μέτρων και με κλίση προς την ανατολική πλευρά του λόφου. Επάνω σ’ αυτό το μάρμαρο υπάρχουν σαφή ίχνη από οπλές αλόγου και σημάδια μπαστουνιού, που πιθανώς χρησίμευε για έλεγχο του βάθους του νερού. Πιο κάτω τα σημάδια του αλόγου επιστρέφουν προς τα επάνω και προστίθενται αποτυπώματα ποδιών ανθρώπου. Δυστυχώς κατά την κατασκευή του δρόμου Φαναρίου Φανάρι-Μαγούλα αποκόπηκε και καταστράφηκε το κάτω τμήμα του μαρμάρου, [ανατολικό άκρο], γιατί από το σημείο αυτό πέρασε ο δρόμος.
Όπως θυμάται ο γράφων, στο τμήμα του μαρμάρου που αποκόπηκε, υπήρχαν σαφή ίχνη αφιππεύσεως του ιππέα, του θηράματός του και της περισυλλογής αυτού, τα οποία δυστυχώς χάθηκαν με την καταστροφή του τμήματος αυτού του μαρμάρου. Θεωρείται, όμως, βέβαιο, ότι και τα εναπομείναντα ίχνη είναι ικανά για την εξαγωγή χρήσιμων και πολύτιμων συμπερασμάτων. Δεν είναι καθόλου απίθανο κάτω από το χώμα και στη συνέχεια του μαρμάρινου σχηματισμού να ευρεθούν και άλλα ίχνη.
Τα ίχνη αυτά μαρτυρούν ότι την εποχή κατά την οποία η Θεσσαλία εξακολουθούσε να είναι βαθιά λίμνη, κάποιος κυνηγός της παρωχημένης εκείνης εποχής στην προσπάθειά του να περισυλλέξει το θήραμά του έφιππος εισήλθε στο νερό. Ο πυθμένας ήταν λασπώδης, αμέσως όμως κάτω από τη λάσπη υπήρχε άμμος. Η άμμος διαμορφώθηκε στο σχήμα των αποτυπωμάτων του θηράματος, των πελμάτων του αλόγου και του ιππέα, καθώς και του μπαστουνιού, που χρησιμοποίησε ο κυνηγός για να ελέγξει το βάθος του νερού. Το κενό που άφησαν τα αποτυπώματα κάλυψε λάσπη διαφορετικής συστάσεως. Με την πάροδο των χιλιετιών οι κόκκοι της άμμου προσκολλήθηκαν μεταξύ τους και αποτέλεσαν είδος μαρμάρου [ψαμμίτης], το οποίο, όμως, μετά την αποστράγγιση της λίμνης λόγω διαβρώσεως του εδάφους προς την ανατολική πλευρά έγειρε προς τα κάτω.
Πιστεύεται ότι με έλεγχο ραδιοχρονολογήσεως ή άλλης φύσεως μέθοδο είναι δυνατόν να ευρεθεί η χρονολογία των αποτυπωμάτων και να προσδιοριστεί επακριβώς η εποχή, κατά την οποία η Θεσσαλία ήταν ακόμη λίμνη και ο κάτοικος αυτής ο πρώτος Κένταυρος, έφιππος κυνηγός, εξερευνητής και πολεμιστής.
Ο γράφων ανέφερε το στοιχείο αυτό στη ΙΓ’ Εφορεία Κλασσικών Αρχαιοτήτων [Αρ. Πρωτ. 1854/2.10.90], που εδρεύει στον Βόλο και στην δικαιοδοσία της οποίας υπάγεται η πιο πάνω αναφερόμενη περιοχή. Κατόπιν αυτού επαφίεται στους ειδικούς να ερευνήσουν το θέμα. – ΠΗΓΗ: Από το βιβλίο του Ά. Ψιμόπουλου «Μυστική Αποστολή “Χρυσόμαλλον Δέρας”».
Άλλες «Πατημασίες»
- Στην Γορτυνία Αρκαδίας, θυμούνται ακόμη τις Αμαζόνες. Μιλούν για το Κάστρο της Μονοβύζας, και «τα πατήματα της βασιλοπούλας», πάνω στην πλάκα, που ευρίσκεται ακόμη εκεί στον κάμπο. Είναι μεγάλη, δύο τετραγωνικά μέτρα, και φαίνονται απάνω της τα πατήματα της βασιλοπούλας και των μπροστινών ποδιών του μουλαριού, που καβάλληκεν όταν εβγήκε στον κάμπο. Φαίνονται ακόμη και τα σημάδια του βυζιού της βασιλοπούλας, γιατί από το μάκρος του ακούμπησε κι αυτό στην πλάκα».
- Το ίδιο λένε και στην Φαλαισία Μεγαλοπόλεως («της Μονοβύζας τα αχνάρι»): «Το παλαιό κάστρο που είναι κοντά στην Άκοβα το είχε μια κόρη μ’ ένα βυζί. Μια φορά που έλειπε το πατήσαν οι οχτροί. Στο γυρισμό της βρήκε την πόρτα του κάστρου σφαλιστή. Από το θυμό της εχτύπησε το πόδι της τόσο δυνατά σ’ ένα μάρμαρο εκεί μπροστά, που ακόμη φαίνεται τ’ αχνάρι της σ’ αυτό το μάρμαρο. Χτύπησε κι η μούλα της το πόδι της, και φαίνεται κι αυτής τ’ αχνάρι».
- Στα Δίδυμα Αργολίδος, στο πρώτο σπήλαιο, δείχνουν το πάτημα του αλόγου του αγίου Γερωργίου…
- Λίγο πριν την ΙΜ Προυσού (ερχόμενοι από Καρπενήσι Ευρυτανίας) δεξιά δείχνουν τις πατημασιές της Παναγίας…
- Στην Κρήτη υπάρχουν τα «Κουρνοπατήματα» (χωριά γύρω από την λίμνη Κουρνά Χανίων) και τα «Λινοπατήματα» (όπου οι πηγές του Αλμυρού ποταμού).
- Στους Πρόννους Κεφαλονιάς υπάρχει «το πάτημα του Ηρακλή»! «Υπάρχει στην λάκκα μία πέτρα με βαθουλώματα. Αυτά είναι αχνάρια ποδιών, που μία φορά, τον παλαιόν καιρό, ο Ηρακλής ηθέλησε να πηδήσει από τον ένα βράχο στον άλλο και δεν ημπόρεσε, και έπεσε στην πέτρα επάνω, και την εβαθούλωσε με το πάτημά του! Γι’ αυτό όλο το μέρος εκεί πλησίο, που είναι καμμιά 15-20 χωριά, τα λένε ως τα τώρα Αράκλι».
- Στις Αλυκές στα Λαπάρδα στην Ζάκυνθο μιλάνε για της αντρογυναίκας Καλής το πήδημα, που άφησε την πατημασιά. Αυτή είχε «διαολεμένη δύναμη». Σε ένα πήδημά της χώθηκε το ποδάρι της σε μια πέτρα και την βούλωσε. Και «απέθεσε τσοι πέτραις κοντά στη βρύση. Από εκείνες τσοι πέτραις έως τώρα βρίσκεται εκεί χάμου ακόμη η πλιο μεγάλη, τις δύο μικρότερες τσοι χτίσανε εδώ και κάμποσα χρόνια στον τοίχο τση βρύσης» των Αλυκών.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για ΠΑΤΗΜΑΣΙΕΣ, ΕΔΩ.
Τοπωνύμια με τον όρο “Πατημα” σημαίνουν βυθισμένο τόπο, που “πατήθηκε”, δηλ. έπαθε καθίζηση (> Πάτημα Χαλανδρίου, Βριλησσίων, Κάστελλου Γεωργιουπόλεως, Αποκορώνου Χανίων Κρήτης, κ.ά.).
ΠΗΓΗ: Ν. Πολίτης. Και άρθρο του Γ. Λεκακης στο περ. “Ανεξηγητα”, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 29.11.2016.
πατημα Του Δρακου η Πατημασια Φαναρι Καρδιτσας αρχαιος ελληνας ιππεας 300.000 χρονων αλογο ιππος πρωτη εξημερωση αρχαιοι Θεσσαλοι Μεσοποταμια 10000 πΧ Λεκακης δρακος Φανος αρχαια Καρδιτσας χρονια πριν Θεσσαλια 12.000 αρχαιοτητα Θρακες Ηλειοι πρωτεια, ελληνικα φυλα μυθολογια Κενταυροι Δωριεις Λακωνια Ηλεια Αχαια παλαιολιθικη εποχη ανθρωπος αλογου εξυπηρετηση θεσσαλικος αρχαιολογικος χωρος καμπος λιμνη ιχνη ιχνος οπλη αγρια αλογα ποδι ιππευς μαρμαρο ψαμμιτης, λαικο ονομα ετυμολογια Ψιμοπουλος, ερευνητης συγγραφεας διαβρωση εδαφος νερο σεισμος Ηροδοτος Στραβων ολυμπος ορος οσσα κισσαβος κοιλαδα Τεμπη, Αιγαιο σταθμη νερου πυθμενας προσχωσεις κατακλυσμος δευκαλιωνος δευκαλιωνα δευκαλιων δευκαλιωνας πεδιαδα Λαρισα Φαρσαλα Τρικκαλα τικαλα Καλαμπακα Τρικκαλων, ιλυς, Λαρισας θεσσαλικη Τεμπων, μορφολογια ροη κοιτη αποτυπωμα αποτυπωματα βραχος μυθικο εμφανιση ανθρωπου Γη DNA, προγονοι ανθρωποι νεαντερταλ Neanderthal Σοφος ανθρωπος homo Sapiens χομο σαπιενς 550.000 690.000 σπηλαιο Μπουργκος πυργος Βορεια Ισπανια απολιθωμα οστα ανθρωπων 780.000 πρωτογονα πετρινα εργαλεια 1997 απολιθωματα πρωτανθρωπος 850.000 ον αρχαιοτερα πετρινα εργαλεια, 2,5 εκατομμυρια ευρημα διποδη βαδιση ανθρωποειδες 4,4 6 2.500.000 4.400.400 6.000.000 τραχηλος κισσαμος χανια κρητη ανακαλυψεις, που αλλαξαν δεδομενα, ανατροπη πρωτος Homo Sapiens 100.000 130.000 Γαλλια τερα τερρα αματα Terra Amata αρχαιοτερη κατοικια 400.000 σχηματισμος αποξηρανση εκταση παπια, χηνα αγριοπαπια μαυροκοττα αγριο υδροβια πουλια κατοικοι τριφυλλι, ανοιξη, χορτονομη ζωα διαβιωση θαυμασιος λαος, Πελασγοι πολιτισμος κοιτιδα Πελασγων μεταναστευση λοφος ιερος Ναος ιν Αγιου Σεραφειμ, αγιος Μαγουλα σιδηροδρομικη γραμμη διασελο, κορυφη ιζηματογενες πετρωμα αμμος σκληρο, ιχνη μπαστουνι νερα ποδια καταστροφη αφιππευση θηραμα κυνηγι κυνηγος εφιππος λασπωδης, λασπη πελμα κοκκος ειδος μαρμαρου αποστραγγιση ραδιοχρονολογηση χρονολογια πρωτος πολεμιστης ΙΓ Εφορεια Κλασσικων Αρχαιοτητων 1990 Βολος Μυστικη Αποστολη Χρυσομαλλον Χρυσομαλλο Δερας Πατημασιες Αρκαδια Γορτυνια Αρκαδιας, Αμαζονες Αμαζονομαχια Καστρο της Μονοβυζας, Μονοβυζα πατηματα της βασιλοπουλας βασιλοπουλα πλακα, μουλαρι καβαλληκεν καβαλα καβαλλα βυζι μακρος Φαλαισια Μεγαλοπολις Μεγαλοπολη αχναρι χναρι παλαιο καστρα ακοβα κορη βυζια οχτρος πορτα σφαλιστη θυμος αχναρια μουλα χναρις νησι Κρητης Επτανησα Κουρνοπατηματα χωρια Κουρνα Λινοπατηματα πηγες Αλμυρος ποταμος Προννοι Κεφαλονια Ηρακλη λακκα πετρα βαθουλωμα Ηρακλης Αρακλι Αλυκες Λαπαρδα Ζακυνθος αντρογυναικα Καλη πηδημα, διαολεμενη δυναμη ποδαρι βουλωμα πετραις πετρες βρυση χαμου Αλυκη Τοπωνυμια Τοπωνυμι Πατημα βυθισμενος τοπος, καθιζηση Χαλανδριου, Βριλησσιων, Καστελλου Γεωργιουπολεως, Αποκορωνου Χανιων Χαλανδρι, Βριλησσια, Καστελλος καστελος Γεωργιουπολη, Αποκορωνας Χανια νομισμα ατι στατηρ στατηρας 350 320 πΧ φαρος Διδυμα Αργολιδα σπηλια Γεωργιου Γεωργιος ΙΜ ιερα μονη Προυσου προυσος Καρπενησι Ευρυτανια Παναγιας παναγια
