Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

29.7 C
Athens
Δευτέρα, 23 Ιουνίου, 2025

Ποια η σημασία και η αξία της Παιδείας

Του καθηγητή φιλόλογου Πέτρου Ιωαννίδη

Ἐκ Νεοαναγεννήσεως ρχεσθαι και Πνευματοσκοτίας παύεσθαι

«Η ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ» του ΡΗΤΟΡΑ ΑΝΤΙΦΩΝΤΑ του ΡΑΜΝΟΥΣΙΟΥ (480 – 410 π.Χ.), ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΜΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ «ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ», ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΚΑΤΑΝΤΗΣΕΙ «ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΠΑΘΗΣΗ!»

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΔΩ.

«Μια καλή αρχή έχει και ένα καλό τέλος»

ή

«Όταν αρχίζει κάτι καλά τελειώνει και καλά».

«Πρτον, ομαι, τν ν νθρώποις στ παίδευσις· ταν γάρ τις πράγματος κν τουον τν ρχν ρθς ποιήσηται, εκς κα τν τελευτν ρθς γίγνεσθαι· κα γρ τι γι οον ν τις τ σπέρμα ναρόσηι, τοιατα κα τ κφορα δε προσδοκν· κα ν νέωι σώματι ταν τις τν παίδευσιν γενναίαν ναρόσηι, ζι τοτο κα θάλλει δι παντς το βίου, κα ατ οτε μβρος οτε νομβρία φαιρεται».

(Αντιφών ο Ραμνούσιος, 480-410, Fragment 60,2).

(= Το σημαντικότερο, νομίζω, από τα αγαθά που έχουν οι άνθρωποι είναι η Παιδεία· γιατί όταν κάποιος κάνει σωστά την αρχή πράγματος ακόμη και οποιουδήποτε, είναι φυσικό / λογικό και το τέλος του να γίνει σωστά· και πράγματι, όπως αν κάποιος φυτέψει τον σπόρο στο χώμα, πρέπει να περιμένει και τα ανάλογα παραγόμενα / καρπούς· έτσι και σε ένα νεανικό σώμα όταν κάποιος καλλιεργήσει την παιδεία ώστε να είναι ισχυρή / στέρεη, αυτό ζει και ακμάζει σε όλη του τη ζωή, και αυτό δεν μπορεί να του το αφαιρέσει/στερήσει ούτε ραγδαία βροχή ούτε ανομβρία / έλλειψη βροχής).

«Βακτηρία γάρ έστι παιδεία βίου»

«Βραβεῖον ἀρετῆς ἐστιν εὐπαιδευσία»

(Μένανδρος, 342-291 εκπρόσωπος της Νέας Αττικής Κωμωδίας, «Μονόστιχοι Γνώμαι», 1, 652-653)

<span style="color: #800000;"><strong><span style="font-size: 14px;">Η <i>Σχολη των Αθηνων εργο του Ραφαηλ </i>1510 1511 στη Stanza della Segnatura στο Βατικανο</span></strong></span>

Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ:

ΑΡΕΤΗ – ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ – ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

«Τήν δέ πρός ἀρετήν ἐκ παίδων παιδείαν, ποιοῦσαν ἐπιθυμητήν τε καί ἐραστήν, τοῦ πολίτην γενέσθαι τέλειον, ἄρχειν καί ἄρχεσθαι ἐπιστάμενος μετά δίκης».

(Πλάτων, 427-347, «ΝΟΜΟΙ», βιβλ. Α᾽, 643e)

(= Παιδεία είναι η από την παιδική ηλικία διαπαιδαγώγηση προς την αρετή που καθιστά τον πολίτη να επιθυμεί και να αρέσκεται στο να γίνει τέλειος, ήτοι να γνωρίζει να άρχει και να άρχεται με δικαιοσύνη).

Η ΑΤΙΜΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΗ ΤΗΣ

«Καί δεῖ δή τήν παιδείαν μηδαμοῦ ἀτιμάζειν, ὡς πρτον τν καλλίστων τος ἀρίστοις ἀνδράσιν παραγιγνόμενον·ϙ καί εἴποτε ἐξέρχεται, δυνατόν δ᾽ἐστίν ἐπανοθοσθαι τοτ᾽ἀεί δραστέον διά βίου παντί κατά δύναμιν».

(Πλάτων, 427-347, «ΝΟΜΟΙ», βιβλ. Α, 644b)

= Και πράγματι σε καμμία περίπτωση δεν πρέπει να υποτιμάται / υποβαθμίζεται η παιδεία, δεδομένου ότι είναι το πρώτο από τα μεγαλύτερα καλά που μπορεί να συμβούν στους άριστους άνδρες· και αν κάποτε λοξοδρομεί/παρεκκλίνει από τον ορθό δρόμο/αρχικό σχεδιασμό, υπάρχει η δυνατότητα να την επαναφέρει κάποιος στο σωστό δρόμο, αυτό πρέπει ο καθένας να το κάνει πάντοτε διά βίου και με όλες του τις δυνάμεις).

ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΗΤΟ ΝΕΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ!

Το σχολείο σήμερα δεν καλλιεργεί την άμιλλα αλλά το αλληλοφάγωμα. Δεν δημιουργεί συναγωνιστές αλλά ανταγωνιστές. Ωθεί τους μαθητές σε μια ξέφρενη και αγωνιώδη προσπάθεια πρόσκτησης, γνώσεων (Γνωσιοκεντρικό σχολείο) με μοναδικό σκοπό την επιτυχία και την επίδειξη γνώσεων και όχι τη βαθύτερη καλλιέργεια. Τους διδάσκει να μαθαίνουν για τον εαυτό τους και όχι για τους άλλους (Εγωκεντρισμός – Αλτρουισμός). Οι άλλοι είναι αντίπαλοι, που ο ανταγωνισμός και το διογκούμενο άγχος των εξετάσεων παρεμποδίζει κάθε επαφή μαζί τους. Αλλά όσο αποξενώνεσαι από κάτι, τόσο λιγότερο το γνωρίζεις, τόσο λιγότερο το κατανοείς και τόσο λιγότερο το αγαπάς.

Μέσα σ’ αυτή την ψυχοφθόρα ατμόσφαιρα του σημερινού «Σύγχρονου Ανοικτού Σχολείου» δεν είναι δυνατόν να βρουν γόνιμο έδαφος για να καλλιεργηθούν οι σπόροι του Ανθρωπισμού. Οι νέοι διδάσκονται, την αριστοτελική αρετή για να γράψουν καλά στις πανελλαδικές εξετάσεις και να πετύχουν στα ΑΕΙ και όχι για να γίνουν εν-άρετοι, όσον αφορά τους υποψηφίους που επιλέγουν την ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών, Νομικών και Κοινωνικών Σπουδών, ήτοι το 1ο Επιστημονικό Πεδίο.

Ακούν συμβουλές αλλά δεν βλέπουν παραδείγματα και πρότυπα, Έτσι κατασκευάζονται οι ιδεολόγοι των λόγων και όχι των έργων, οι ήρωες της θεωρίας και όχι της πράξης, που σε λίγα χρόνια θα καταστούν όμοιοι με εκείνους που τώρα κατηγορούν και καταδικάζουν (εξομοίωση με το κακό και διαιώνισή του).

Από τη Μεταπολίτευση και δώθε (1975 – 2025), έχουν αρχίσει στη ζωή μας να περισσεύουν, οι γνώσεις και να σπανίζουν οι άνθρωποι. Γι’ αυτό ο «Άγιος των Ελληνικών Γραμμάτων», Αλ. Παπαδιαμάντης (1851 – 1911), έγραφε: «Μορφωμένους θέλουμε, όχι Εγραμμάτους».

Σήμερα, δυστυχώς, έχουμε πολλούς Παρα-μορφωμένους και λίγους Μετα-μορφωμένους!

Η μόρφωση οδηγεί στη Μεταμόρφωση, ήτοι στην ηθική ολοκλήρωση του ανθρώπου. Διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες του ανθρώπου, καλλιεργεί τα ενδιαφέροντά του σε ένα υψηλότερο επίπεδο, τον λυτρώνει από την ευτέλεια και τη μικροπρέπεια της καθημερινής ζωής, τον καθιστά ικανό να εντρυφά στα πνευματικά αγαθά, που δίνουν χρώμα στη ζωή του με ένα καινούργιο σκοπό. Τον οδηγεί στις Μεγάλες Αλήθειες της ζωής, στις Πνευματικές εκείνες Αξίες, που ανεβάζουν τον άνθρωπο στη σφαίρα της ηθικής. Η ζωή αποκτά νόημα και αξία όχι όταν απλώς την ζεις, αλλά όταν ξέρεις να τη ζεις καλά. Και τη ζεις καλά, όταν την αφιερώνεις για ένα σκοπό, για ένα ευγενικό ιδανικό.

Οι λίγοι εκλεκτοί μάχονται πάντοτε τη δύναμη των φαύλων και πολλών, χωρίς να πτοούνται από την υλική υπεροχή τους. Εξ άλλου γνωρίζουν καλά ότι το να πεθάνει κανείς για ένα ιδανικό είναι η ασφαλέστερη ζωή. Το να μάχεται όμως ενάντια σε ένα ιδανικό είναι ο ασφαλέστερος θάνατος. Σήμερα, ζούμε μια Αν-ιδανική ζωή με Δανεικά χωρίς Ιδανικά.

Η μελέτη του λαϊκού μας πολιτισμού δεν πρέπει να καταστεί αυτοσκοπός. Πρέπει να έχει απήχηση στη δημιουργική ολοκλήρωση του παρόντος και του μέλλοντος. Το σύνθημα του Συμβουλίου της Ευρώπης για το 1975 ήταν: «Ένα μέλλον για το παρελθόν μας». Μια θέση δημιουργική, ώστε να μην παίζει το παρελθόν το θλιβερό ρόλο του επαίτη στο παρόν. Αν του δώσουμε αυτή την θέση, έχουμε πολλά να κερδίσουμε. Αν σβήσουμε τα ίχνη του, τότε θα χάσουμε το νήμα που οδηγεί στο μέλλον.

Ευρωπαίοι και αληθινοί διεθνιστές θα γίνουμε, όσο περισσότερο Έλληνες είμαστε. Γιατί, αν γνωρίσουμε στο βάθος τον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό, παντού θα απαντάμε την Ελλάδα. Όσοι γνώρισαν σε βάθος την ελληνική και την παγκόσμια σκέψη είναι σε θέση να μας διαβεβαιώσουν ότι η άρνηση του Εθνισμού μας ισοδυναμεί με άρνηση της ψυχής μας. Αλλά ούτε και ο κόσμος μπορεί να ανεχθεί την απουσία της Ελλάδας και ως ιδέα και ως χρώμα. Αν έλειπε η Ελλάδα θα έσβηνε ένα λαμπερό φως από τα φώτα του κόσμου.

Ας θυμηθούμε τον μεγάλο Γάλλο Φιλέλληνα και συγγραφέα Β. Ουγκώ, (1802 – 1885), ο οποίος εκφράζοντας το πηγαίο κίνημα αλληλεγγύης που εκδηλώθηκε για τη στήριξη της Ελληνικής Επανάστασης είχε γράψει:

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΥ ΔΙΑΣΤΕΛΛΕΤΑΙ.

Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΠΟΥ ΣΥΣΤΕΛΛΕΤΑΙ»

ΑΝ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΓΕΡΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ, ΕΥΤΥΧΟΥΝ

«ταν δέ κρηπίς μή καταβληθ γένους ρθς, νάγκη δυστυχεῖν τούς ἐκγόνους».

(Ευριπίδης, 480-406, «ΗΡΑΚΛΗΣ ΜΑΙΝΟΜΕΝΟΣ», στ. 1261 – 1262)

(= Όταν η βάση της γενιάς δεν θεμελιωθει σωστά, είναι αναπόφευκτο οι απόγονοι σε δυστυχία να περιπέσουν».

ΖΩΝΤΑΝΗ – ΨΥΧΩΜΕΝΗ ΠΑΙΔΕΙΑ = ΕΛΕΥΘΕΡΗ

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ. ΝΕΚΡΗ – ΑΨΥΧΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ =

ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ»

(του συντάκτη)

Μικρός αυτοσχέδιος διάλογος μεταξύ μαθητή και δασκάλου:

– Πώς, δάσκαλε, θα αλλάξει ο κόσμος προς το καλύτερο;

– Με μια Νέα – Αναγέννηση.

– Και πώς θα επιτευχθεί αυτή η Νέα Αναγέννηση;

– Μόνο με την Παιδεία.

– Με την παιδεία αυτή που έχουμε;

– Όχι βέβαια, αυτή είναι εκπαίδευση. Εννοώ την Ανθρωπιστική που έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο.

– Και πώς αποκτάται αυτή;

– Με τη μελέτη των κλασσικών γραμμάτων.

– Και τι είναι τα κλασσικά γράμματα;

Ο όρος «Κλασσικά Γράμματα» περιλαμβάνει την Αρχαία και Λατινική Γραμματεία, επειδή για την ποιότητά τους κρίθηκαν άριστες και ανυπέρβλητες, άξιες να αποτελούν πρότυπο.

– Και πώς θα πολεμήσουμε την παρακμή;

Με τα κείμενα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, με τους δασκάλους της ανθρωπότητας.

– Μα αυτά, δάσκαλε, είναι παρελθόν πια!

Το παρελθόν είναι το μέλλον που μπαίνει από την πίσω πόρτα (Βίκτωρ Ουγκώ).

– Και ποια η αξία του διαβάσματος βιβλίων (Φιλαναγνωσία) τώρα που τα έχουμε όλα ψηφιοποιημένα (Ψηφιακός Μετασχηματισμός) και μπορούμε να συνομιλούμε τον «Ψηφιακό Βοηθό» την πρώτη εφαρμογή Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (Generative AI);

«Διάβαζε για να ζήσεις» είχε διατυπώσει ο Γάλλος μυθιστοριογράφος, Γκ. Φλωμπέρ (1821 – 1880), με τον Γερμανό σκηνοθέτη και παραγωγό Β. Χέρτζογκ (γενν. 1942) να υπογραμμίζει την σύγχρονη πραγματικότητα: «Αυτοί που διαβάζουν έχουν τον κόσμο και αυτοί που βλέπουν τηλεόραση τον χάνουν».

– Και ποια έργα της Αρχαίας ελληνικής Γραμματείας προτείνεις να διαβάσουμε;

Θα σου προτείνω μερικά ενδεικτικά που πρέπει να διαβάσει κανείς πριν αποχωρήσει απ’ αυτόν τον μάταιο κόσμο, χωρίς αξιολογική σειρά:

  1. «Περί παίδων αγωγής» του Πλουτάρχου (45-120).
  2. «Περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής» του Πλουτάρχου.
  3. «Πίναξ του Κέβητος ή Χρυσούν Εγκόλπιον» του Κέβητος.
  4. «Κρατύλος ή περί ονομάτων ορθότητος» του Πλάτωνος (427-347)
  5. «Προς Δημόνικον» του Ισοκράτη (436-338)
  6. «Προς Νικοκλέα» του Ισοκράτη
  7. «Προς Μενοικέα επιστολή», του Επικούρου (341-270)
  8. «Πυθαγόρου βίος» του Πορφυρίου (234-305)
  9. «Περί του Πυθαγορείου βίου» του Ιαμβλίχου (245-325)
  10. «Ηθικά Νικομάχεια» και «Ηθικά Ευδήμεια» του Αριστοτέλη (384-322).

-Καλά, δάσκαλε, θα τα μελετήσω και θα σου μεταφέρω τις εντυπώσεις και τις απορίες μου

Με μεγάλη μου χαρά και ενδιαφέρον θα περιμένω να τις ακούσω.

«Σκοπός της Παιδείας είναι να μας βοηθήσει να δώσουμε νόημα στη ζωή μας. Να ερμηνεύσουμε το παρελθόν και να γίνουμε άφοβοι και ανοιχτοί στο μέλλον».

(Έ. Έσσε 1877-1962, Γερμανός λογοτέχνης, Νομπέλ 1946).

«Η αμάθεια είναι η χειρότερη σκλαβιά»

(Α, Φρανς, 1844 – 1924, Γάλλος μυθιστοριογράφος και κριτικός, Νομπέλ 1921).

«Η Παιδεία μας, δυστυχώς, αντί να αναπτύσσει τις κριτικές, αναπτύσσει τις υπο-κριτικές ικανότητες των παιδιών»

(Σ. Καργάκος, 1937 – 2019, φιλόλογος, ιστορικός και συγγραφέας)

ΠΗΓΗ: Από την στήλη του συγγραφέα «ΕΤΥΜΟΛΟΓΩ ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ – ἄπιτε!». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.5.2025.

σημασια αξια Παιδειας Παιδεια

author avatar
Γιώργος Λεκάκης

Σχετικά Άρθρα

Αναρριχητικός Οδηγός Ικαρίας

Του Γιώργου Λεκάκη Η απίστευτα όμορφη και μοναδική Ικαρία, έχει...

Αίσωπος, ο μεγάλος δάσκαλος της ανθρωπότητας – Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ των ΜΥΘΩΝ του

Του Κωνσταντίνου Σπίνου, Kspin.gr@gmail.com Ο μεγάλος Έλλην μυθογράφος Αίσωπος (7ος...

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ, απ. 19: Όσοι δεν γνωρίζουν ούτε ν’ ακούν, δεν μπορούν και να μιλούν – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη Το 19o από τα 142 σωζόμενα αποσπάσματά του: Ηράκλειτος Βλύσωνος...

Τι ΕΙΠΑΝ οι ΞΕΝΟΙ για την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ και την ΔΥΝΑΜΗ του ΜΥΘΟΥ

Του καθηγητή-φιλολόγου Πέτρου Ιωαννίδη Ἐκ Παλαιφατισμοῦ ἄρχεσθαι & Ψευδομυθολογίας παύεσθαι «Η...