Ο παππούς των Ιώνων, Σέλινος, βασιλιάς Αχαΐας, και το σέλινο – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο Σέλινος / Σελινούντας ήταν υιός του θεού Ποσειδώνος, και αυτόχθων βασιλιάς των Αιγιαλέων στην αρχαία Αχαΐα, που έδωσε το όνομά του σε έναν ποταμό[1] της περιοχής. Το βασίλειό του περιελάμβανε όλην την νυν Αχαΐα και τμήμα της νυν Κορινθίας. Ο Ίωνας του κήρυξε πόλεμο, και πανέξυπνα ο σοφός Σέλινος ίνα αποφύγει την σύρραξη του έκαμε μια πολιτική επιγαμιαία σχέση: Έδωσε για σύζυγό του την θυγατέρα του, Ηλίκη / Ελίκη[2].

Έτσι ο Ίων, τον διαδέχθηκε και στον θρόνο.[3] Το όνομά του φέρει ακόμη ένα χωριό[4] της Αχαΐας. Αυτός ο Ίων ήταν ο υιός του Ξούθου και της Κρέουσας (κόρη του βασιλέως Αθηνών, Ερεχθέως), από θεϊκό σπέρμα του Απόλλωνος, κι αδελφός του Αχαιού, από τους οποίους ονομάσθηκαν οι Ίωνες και οι Αχαιοί. Μετά πολέμησε κατά των Θρακών κι απέκτησε τόσο μεγάλη φήμη, ώστε οι Αθηναίοι του ανέθεσαν την διακυβέρνηση της πόλης τους! Συνέταξε τότε διάφορες διατάξεις και, μεταξύ αυτών, χώρισε τον πληθυσμό σε 4 φυλές[5] κι έπειτα σε 4 «βίους» (τάξεις):

• στους γεωργούς,
• τους δημιουργούς ή τεχνίτες,
• τους ιεροποιούς ή ιερείς και
• τους φύλακας.

Ο Ίων ίδρυσε πόλη που φέρει το όνομά του στην Εύβοια και βασίλευσε εκεί 26 – 27 χρόνια. Πέθανε σε κάποια μάχη στην Αττική. Ο τάφος του βρισκόταν στον Δήμο των Ποταμίων (στην κοιλάδα του ποταμού Δειραδιώτη, βόρεια του Θορικού, νότια των Πρασιών – σήμερα Α. της Κερατέας στην περιοχή Κουβαράς κοντά στο Δασκαλειό) Όταν πέθανε, η χώρα ονομάσθηκε Ιωνία(*)… Παιδιά του Ίωνος και της Ελίκης, άρα εγγόνια του Σελινούντος, είναι:

• η Βούρα, την οποία ηράσθη ο Ηρακλής. Έδωσε το όνομά της στον ποταμό Βουραϊκό, και σε μια πόλη της Αχαΐας, όπου ο ημίθεος ίδρυσε μαντείο.
• ο Αίκλος – Κάποτε Οι Ίωνες έλαβαν χρησμό, ότι θα κατακτούσαν την Εύβοια εάν κατόρθωναν να αγοράσουν έστω και ένα μικρό κομμάτι ευβοϊκής γης. Οι Αίκλος και Κόθος εταξίδεψαν στην Εύβοια, σαν μικροπωλητές και κατάφεραν να αγοράσουν, λίγο χώμα και πέτρες της Εύβοιας, από κάποια μικρά παιδιά, δίνοντάς τους ως αντάλλαγμα παιδικά παιγνίδια! Ο χρησμός εκπληρώθηκε. Οι Ίωνες επέδραμαν και κατέλαβαν την Εύβοια, που μέχρι τότε την κατείχαν οι Αιολείς.
• ο Κόθος,
• ο Έλλοπας – γενάρχης των Ελλοπίων, που ίδρυσαν την Ελλοπία στην Ήπειρο, και κατοίκησαν σε Θεσσαλία, Βοιωτία και Εύβοια, και
• ο Αδρίας – ο ονοματίσας την Αδρία / Αδριατική Θάλασσα.[6]

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

Η λέξις σέλινο / σέλινον / αιολ. σέλιννον, σίλαος, προέρχεται από την μυκηναϊκή λέξη serino. Αναφέρεται και στον Όμηρο ακόμη (Ιλ. 2.776, Οδ. 5.72)!

Ετυμολογείται από:

• την ρίζα ελ- > ἕλιξ, ἑλίσσω > οὖλαὡς (σγουρά ή συνεστραμμένα φύλλα, φυτό πολύγναμπτον).
•  κατ’ άλλους από το ἕλος, επειδή αυξάνεται μάλιστα σε τόπους ελώδεις και υγρούς, είναι ελεόθρεπτον – ἑλειοσέλινον / ελεοσέλινον (ib. 64) / ὑδροσέλινον, το νεροσέλινο[7], αυτό που φυτρώνει μέσα στο νερό. (Διοσκ. 3.64. 3.75). Ίσως σχετικό και το φυτό αφία[8]. Αλλά και το έλος ετυμολογείται από την ρίζα ελ-, επειδή έλκει (προς τα κάτω).

Σχετικές λέξεις:

• Σελινόσπερμον, ο σπόρος σελίνου – «Γεωπ.» 8.30.
• σελινουσία / σελινοῦσσα / σελινόεσσα είδος σελινοειδούς κράμβης, Αθην. IX,369e. Πλιν. Φ. Ιστ. 20, 33. πυρὸς σελινούσιος – Θεόφρ.
• σελινῖτις, η χαμαίκισσος – ψευδοΔιοσκ. 4.125.

Από το σέλινο παράγονται πολλά τοπωνύμια, όπως:

• Σελινούντας βουνό της Αργολίδος, που ο  άρχοντας Αργολίδας, Ακρίσιος, ο πατέρας του Απέσαντα, το μετονόμασε σε Απέσα, μετά τον θάνατο του γιου του – βλ. Πλούτ. π. ποτ. 18.9).
• Σελινοῦς Σικελιας – αποικία Μεγαρέων, με επί κεφαλής τον Πάμιλλο ή Πάμμιλλο (βλ. Θουκ. 6/4.2) – και ο παρακείμενος ποταμός Σέλινος. Η πόλις το είχε έμβλημά της και στα νομίσματά της.
• Σελινούντας, ποταμός της Ηλείας.
• Σελινούντας, ποταμός της Τριφυλίας, με ναό της Αρτέμιδος, ίδρυμα του Ξενοφώντος – βλ. Ξεν. Αν. 5/3.7-10, Διογ. Λ. 2.51-52, Λεξ. ΣΟΥΔΑΣ.
• ΣΕΛΙΝΟΥΣ, αρχαία πόλη στην Σκόπελο Βορείων Σποράδων Μαγνησίας Θεσσαλίας, στον σύγχρονο οικισμό της Γλώσσας. Υπάρχει ακρόπολη και αρχαία λουτρά.
• Σελινούντας παραπόταμος του Καΐκου, που περνά από την Πέργαμο Μυσίας στην Μικρά Ασία. Η Πέργαμος είναι ανάμεσα στα ποτάμια Σελινούντα και Κητείου.
• Σελινούς, πόλις της Κιλικίας στην Μικρά Ασία.
• Σέλινο, επαρχία Χανίων Κρήτης.
• Σέλινο Ξάνθης Θράκης.
• Σέλινο ακρωτήριο στο ΝΑ. άκρον της Γαϊδουρόνησου ή Γαβάθι, της νησίδας Οινουσσών Χίου.
• Σέλινο, στον ισθμό Διαπόρι, που ενώνει την Χερσόνησο Φακού με την υπόλοιπη Λήμνο.
• Τέλος, πιθανώς και το χωριό Σελιάνα (αρχαία Φελλόη) Ανατολικής Αιγιαλείας, τα εξ αυτού Σελιανίτικα, κ.ά. σχετικά τοπωνύμια, γνωστά με το παλιό όνομα Σέλιανη (νυν Μάρμαρα Φθιώτιδας, Μεσόρρεμα στους Φιλίππους Καβάλας, Αγία Μαύρα Θεσπρωτίας), κ.ά.

Αλλά και οι ευρωπαϊκές του ονομασίες: λατινικό selinon, λομβ. seleri, γαλλ. céleri, αγγλ. celery (από το 1664), γερμ. Sellerie, Zellerich, Zelderie, Zeller, κλπ. όλα από την ελληνική γλώσσα.[9]

Το άγριο σέλινο λέγεται και βατράχιον (Διοσκ. 2.175) και σμύρνιον[10] (ΨευδοΔιοσκ. 3.67). Άλλο λαχανικό φυτό που έμοιαζε με το σέλινο ήταν ο κνύζωψ, το μικρό κνυθόν, «ἄκανθα μικρά». – βλ. Ησύχ.

Πρόκειται για κοινή έως σήμερα ονομασία δύο ποικιλιών του φυτού Αpium graveolens, του γένους Άπιο της οικογένειας των σελινοειδών / απιίδες (Apiaceae) ή σκιαδοφόρα (Umbelliferae), οι οποίες καλλιεργούνται η μία για τα εδώδιμα φύλλα της, τα οποία τρώγονται ως λαχανικό ή χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα και η άλλη για την διογκωμένη ρίζα της, η οποία έχει την ίδια γεύση και το ίδιο άρωμα και χρησιμοποιείται κατά τον ίδιον τρόπο… Οι παλαιοί έτρωγαν τις ρίζες. Από τα φύλλα εποίουν στεφάνους. Αυτός που φορούσε τέτοιο πλόκο / στεφάνι «σελίνινο», ελέγετο «σελινοφόρος»[11]. Με αυτούς εστεφανώνονταν οι νικητές στα Ίσθμια και τα Νέμεα[12]. Και ο Ηρακλής στεφανώθηκε με στέφανο από αγριοσέλινο (από νόμισμα των Κλεωνών Αργολίδος – 320 π.Χ.). Αλλά στεφανώνονταν σε σέλινο και στην Έφεσο Ιωνίας(*), όπως μαρτυρά επιγραφή[11]. Ίσως και στους Θεμιακούς Αγώνες, για την θεά Θέμιδα, προσωποποίηση της Δικαιοσύνης και της Τάξης, και προστάτιδα του μαντείου των Δελφών (από νόμισμα της Κωρύκου Κιλικίας, 3ος αι μΧ). Ονομαστά τα «κορίνθια σέλινα».

Τέτοιους στεφάνους αναρτούσαν και στους τάφους, διότι «πένθεσι προσήκει», απ’ όπου η παροιμία επί ανθρώπων νοσούντων επικινδύνως: “σελίνου δεῖται”. Ως εκ τούτου θεωρείται πένθιμο φυτό., επιτήδειο σε επιτάφο αγώνα.[13]

Αλλά “σελίνων στέφανος νοσοῦντας ἀναιρεῖ” (Αρτεμ. 1.77).

Εφυτεύοντο δε ως επί το πλείστον στα περιθώρια του κήπου (φυτό κηπαῖον) , απ’ όπου και η παροιμία: “οὐδ’ ἐν σελίνῳ σοὐστὶν οὐδ’ ἐν πηγάνῳ = μόλις ἔχει γείνῃ ἀρχῆ”. Σέλινο λεγόταν και το γυναικειον αιδοιον, επειδή κι αυτό περιβάλλεται από ούλον τρίχωμα. Αναφέρεται η σελινουσία κράμβη, ο σελίνινος / σελινίτης οἰνος (Διοσκ.), το σελινάτον, κλπ.

Το φυτό, τον πρώτο χρόνο σχηματίζει ρόδακα από φύλλα.

Το κοινό και φθηνό λαχανικό τον 20ό αιώνα, κατά την διάρκεια των Παγκοσμίων Πολέμων, έσωσε κόσμο, και στα κολλέγια των μοναχών συνηθιζόταν, κυρίως στα παιδιά, ωμό και τριμμένο.

ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Είναι εγγενές στην Ευρώπη, την Βόρεια Αφρική, την νήσο Μαδέρα, τα Κανάρια Νησιά, την Υεμένη, την Δυτική Ασία, την Κεντρική Ασία και την περιοχή του Καυκάσου. Αλλά εξημερώθηκε πιθανότατα στην Μεσόγειο. Εισήχθη στην Κίνα από την Δύση, από τον Zhang Qian κατά την διάρκεια της δυναστείας των Δυτικών Χαν.

Το σέλινο σπέρνεται τον Ιούνιο κάθε χρόνο («εν τοις κήποις σέλινα καί αμάραντον, καί αλθαίαν τεθήναι καιρός»). Φυτρώνει σε περίπου μια εβδομάδα. Αφού μεγαλώσει για περίπου 60 ημέρες μπορεί να καταναλωθεί. Το σέλινο ανθίζει από τον Ιούλιο έως τον Νοέμβριο.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Είναι γνωστό από τα αρχαία χρόνια ότι Έλληνες και μετέπειτα και οι Ρωμαίοι το χρησιμοποιούσαν στην μαγειρική (γνωστό πιάτο της ελληνικής κουζίνας το σελινάτο – ίδίως το «χοιρινό με πράσο και σέλινο / πρασοσέλινο», αγαπημένο όλης της ηπειρωτικής Ελλάδος).

Χρησιμοποιείται σε σαλάτες, ποτά, σάλτσες και καρυκεύματα. Αποτελεί το βασικό συστατικό της σαλάτας Waldorf.

Το ρίζωμα χρησιμοποιείται και σε αποξηραμένη μορφή.

Οι ρίζες του λαχανικού μπορούν να χρησιμοποιηθεί ωμό ως πρόσθετο συστατικό στην σαλάτα, βρασμένο, ψημένο, ή αποξηραμένο σε σούπες και συνοδευτικά πιάτα.

Τα σπόρια του χρησιμοποιούνται σε σούπες και τουρσιά ως καρύκευμα / μπαχαρικό.

Μείγμα αποξηραμένων φύλλων του με επιτραπέζιο αλάτι πωλείται ως «αλάτι σέλινου». Το «αλάτι σέλινου» χρησιμοποιείται ως καρύκευμα, σε κοκτέιλ (για να ενισχύσει το Bloody Mary), στο χοτ ντογκ του Σικάγο και στα καρυκεύματα Old Bay.

Στο «Capitulare de villis vel curtis imperii», αναφέρεται μια εντολή που εκδόθηκε από τον Καρλομάγνο, στα χωράφια του να καλλιεργούν διάφορα βότανα όπως και το σέλινο και μπαχαρικά.

Συνιστάται και ως προσθήκη στο τυρί.

Το σέλινο το βρίσκουμε ως κύριο ή δευτερεύον συστατικό στις κουζίνες όλου του κόσμου:

• Ελλάδος: Στην φασολάδα, τις φακές, τους γίγαντες πλακί, την ομελέτα, το ρυζότο, τις σούπες, τις ψαρόσουπες, τα σαλιγκάρια, την μελιτζανοσαλάτα, την λαχανοσουπα (καρώτα, σέλινο. ραδίκια, μαϊντανό, σκόρδο, κολοκύθα κίτρινη και πράσινα φασολάκια), την κρεμμυδόσουπα (κρεμμύδια, φινόκιο, ταραξάκο, τσουκνίδα, ραπάνι, σέλινο, σπόρους σιναπιών – είναι πολυ διουρητικη(**) και βοηθά στην αποτοξίνωση των νεφρών), τις ΓΕΜΙΣΤΕΣ ΜΕΛΙΤΖΑΝΕΣ (“ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΙΑ”), την ΣΠΑΝΑΚΟΠΙΤΤΑ, την ΠΑΤΑΤΟΠΙΤΤΑ, κ.α. Στο Πήλιο Μαγνησίας Θεσσαλίας, φτιάχνουν πικάντικο ορεκτικό με τσιτσίραυλα, σέλινο, σκόρδο, χοντρό αλάτι και ξύδι. Στην Λέσβο σελινάτο.
• Στην Κύπρο, με τους κορμους του φυτού κολοκάσι και τα κορμίδια (κυπρ. «πούλλες»).[14]
• Στην Ιταλία, στην σάλτσα μπολονέζ. Και στην παντσανέλλα[15].
• Στην Γαλλία, σέλινο, κρεμμύδια και καρότα είναι η βάση του mirepoix, εμβάμματος για σάλτσες και σούπες.
• Στην Ανδαλουσία Ισπανίας στην σούπα harira / χαρίρα / χρίρα ή μπουφερτούνα (από την ισπανική φράση buena fortuna, που σημαίνει “καλή τύχη”) – απ’ όπου η σούπα αυτή πέρασε σε Μαρόκο και Αλγερία. Οι Βερβερινοι του Μαρόκου την κάνουν με αρνί σπάλα ή μπούτι (ή εντόσθια πουλερικών), ώριμες τομάτες, σέλινο, τσιμένι, ρεβίθια, φακές, ξερά κρεμμύδια, μαϊντανό, φρέσκο κόλιανδρο, χυμό λεμονιού, ξυλάκι κανέλλα, τζίντζερ, κρόκο, βούτυρο (ή ελαιόλαδο), αλεύρι, αλάτι και φρεσκοκομμένο πιπέρι.
• Στην Πολωνία, στην δημοφιλή σούπα κρούπνικ[16]. Και σε ψητά κρέατα[17]. Και στην σαλάτα λαχανικών warzywna[18]. Και στην πατατοσαλάτα[19]. Και στην γαριδοσαλάτα[20].
• Σε Πολωνία – δυτική Λευκορωσία – Λιθουανία στο σιλεσιανό ρολό[21].
• Στην Ουγγαρία, στην δημοφιλή σούπα γκούλας.
• Στην Ρωσία στην μπορς[22].
• Στην ινδιάνικη κουζίνα της Λουιζιάνας των Ινδιάνων Creole και Cajun, το σέλινο, το κρεμμύδι και η πιπεριά είναι η «αγία τριάδα της κουζίνας» τους.
• Στο Μεξικό, στην σάλτσα με τα κόκκινα φασόλια (μαζί με λάδι. καρώτο, τομάτες, δάφνη, θυμάρι, νερο, αλατοπίπερο, μαϊντανὸ και τσίλι).
• Στις ΗΠΑ, το σέλινο ήταν τόσο δημοφιλές, κατά τον 19^ο – αρχές 20ού αιώνα, που το ιστορικό αρχείο μενού της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης λέει ότι ήταν το 3^ο πιο δημοφιλές είδος στα μενού της πόλης της Νέας Υόρκης, εκείνην την εποχή, πίσω μόνο από τον καφέ και το τσάι!
• Στο Ιράν το βάζουν στο στιφάδο khoresh karafs.
• Στην Γεωργία και τον Καύκασο με σέλινο, κ.ά.[23] φτιάχνουν το παραδοσιακό μείγμα μπαχαρικών Χμέλι σουνέλι / Khmeli suneli.
• Στο Θιβέτ, το πιατο σαμπτα είναι τηγανητό κρέας με σέλινο, καρότα και φρέσκο πράσινο τσίλι.
• Στην Κίνα πολλά μαγειρεμένα φαγητά περιλαμβάνουν γέμιση με σέλινο, όπως ζυμαρικά, τηγανητή πικρή κολοκύθα με σέλινο και χοιρινό κρέας, σέλινο τηγανητό με κάσιους, τηγανητό σέλινο με αποξηραμένα κομμάτια κλπ. Στην Κίνα έχουν και το λαχανοσέλινο, γνωστό ως «κινέζικο λάχανο» (Brassica rapa – Κράμβη η ράπυς). Κατάγεται από την περιοχή του Πεκίνου. Χρησιμοποιείται ευρέως στην κουζίνα της Άπω Ανατολής.
• Στις Μαλούκες του Ειρηνικού, στην σούπα μπρενεμπόν, των κατοίκων της νησίδος Άμπον[24].

Οι πιο ωραιοι χυμοι είναι οι λαχανοχυμοι: καρωτόζουμο, πατζαριού, σέλινου, μαϊντανού, αγγουριού, σπανακιού, και λάχανου. Επίσης, χυμός σέλινου και αχλαδιού, σε αποχυμωτή γίνεται ωραιότατο smoothie.

ΙΑΤΡΙΚΗ – ΙΑΜΑΤΙΚΟ ΦΥΤΟ

Από το 1200 έως και το 600 π.Χ., το άγριο σέλινο χρησιμοποιήθηκε στην αρχαία Αιγυπτο ως φαρμακευτικό φυτό. Φύλλα και ταξιανθίες σέλινου ήταν μέρος από τις γιρλάντες που βρέθηκαν στον τάφο του φαραώ Τουταγχαμών (που πέθανε το 1323 π.Χ.). Στην «Ιλιάδα» του Ομήρου, τα άλογα των Μυρμιδόνων βόσκουν άγρια ​​σέλινο (έκτοτε αλογοσέλινο), που φυτρώνει στα έλη της Τροίας. Στην «Οδύσσεια» αναφέρονται λιβάδια από ία (βιολέτες) και άγρια θηλυκά ​​σέλινα που περιβάλλουν το Σπήλαιο της Καλυψούς. Αρχαιολογικό εύρημα σέλινου, που χρονολογείται από τον 9^ο αιώνα  π.Χ. ευρέθη στον Καστανά.[25] Σέλινο από τον 7^ο αιώνα π.Χ. βρέθηκε και στο Ηραίον της Σάμου. Δεν έχει διευκρινιστεί εάν ήταν άγριο ή καλλιεργούμενο. Επισήμως πιστεύεται πως μόνο στην κλασσική αρχαιότητα καλλιεργούσαν το σέλινο.[26]

Ο φιλάσθενος Απέλλας κατά συμβουλη του Θεού, ακολούθησε μια δίαιτα με γάλα, μέλι, ψωμί, τυρί, σέλινο, μαρούλι και φλουδες λεμονιου, φυσικες ασκήσεις, λασπόλουτρα, εντριβές με κρασι πριν το λουτρό και αλειμμα με σινάπι (σπόρους μουστάρδας) και αλάτι. Σε 9 ημέρες θεραπεύτηκε! – επιγραφές σε Επίδαυρο και Αμφιαράειον

Μετά την αρχαία Ελλάδα και την Ιταλία, η χρήση του τεκμηριώνεται ξανά, από τις αρχές του 9ου αι. μ.Χ. Στον Μεσαίωνα και κατά την Αναγέννηση, χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως φαρμακευτικό φυτό. Οι σημερινές ποικιλίες σέλινου, εμφανίστηκαν από τον 17ο αιώνα.

Και οι Κινέζοι το χρησιμοποιούσαν για φάρμακο.

Τα κύρια δραστικά συστατικά του είναι: ψωραλένιο, βεργαπτένιο, ξανθοτοξίνη, απιίνη και αιθέρια έλαια (όπως η απιόλη).

Περιέχει σίδηρο, ασβέστιο, κάλιο, φώσφορο και βιταμίνες Α, C, B1, B2, B6, B9, E, Κ. Περιέχει μόνο 2 – 4% σάκχαρα, 1 – 2,5% ακατέργαστη πρωτεΐνη. Τα φύλλα περιέχουν 1% σάκχαρα, 2 – 3% ακατέργαστη πρωτεΐνη.

Τόσο οι ρίζες όσο και τα φύλλα είναι πλούσια σε ασκορβικό οξύ (τα φύλλα περιέχουν έως και 110 mg/% αυτής της βιταμίνης), καροτίνη (προβιταμίνη Α), άλατα καλίου, ασβεστίου και φωσφόρου, φλαβονοειδή και φουρανοκουμαρίνες, φλαβόνες (απιγενίνη και απιίνη), λουνουλαρίνη (μια φυσική φυτοαλεξίνη παρόμοια με την ρεσβερατρόλη), οξαλικό οξύ, πουρίνες, αιθέριο έλαιο, πηκτίνη, μεταλλικά άλατα (σίδηρο, νάτριο, μαγνήσιο), οργανικά οξέα και γλουταμινικό οξύ!

Το σέλινο:

• βοηθά ως διουρητικό[27] σε παθήσεις των νεφρών(**) και της χοληδόχου / ουροδόχου κύστης, βοηθά στην εξάλειψη των λίθων στα νεφρά. Και η ρίζα του σέλινου έχει διουρητική δράση.
• βοηθά κατά της οστεοπόρωσης,
• βοηθά κατά των αρθριτικών παθήσεων – βοηθά στην αρθρίτιδα και την ουρική αρθρίτιδα.
• είναι καθαριστικό του αίματος – βοηθά στην μείωση των λιπιδίων του αίματος,
• έχει εμμηναγωγικές ιδιότητες.[28]
• βοηθά στο στομάχι: Τα διάφορα συστατικά του αιθέριου ελαίου καταπραΰνουν το στομάχι και τα έντερα. Χαρακτηρίζεται ανθρακούχο, καταπραϋντικό, ορεκτικό, χωνευτικό. Η δε σαλάτα με σέλινο και αβοκάντο βοηθά στις παθήσεις του στομάχου και του εντέρου. Και η σαλάτα με σέλινο και λίγο αλάτι χρησιμοποιείται αποτελεσματικά για την καταπολέμηση της υπερβολικής οξύτητας στο πεπτικό σύστημα και την ανακούφιση από την κολίτιδα.
• βοηθά στην αρτηριακή πίεση: Μπορεί να την μειώσει. Η συμβολή του σέλινου στην μείωση της πίεσης του αίματος αποδίδεται στην υψηλή περιεκτικότητά του σε κάλιο, μαγνήσιο και ασβέστιο.
• βοηθά στην ανακούφιση των μυϊκών σπασμών,
• δρα ως αντιοξειδωτικό – έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, λόγω των αντιοξειδωτικών του, κυρίως των φλαβονοειδών
• είναι ηρεμιστικό – ο δε χυμός σέλινου βοηθά ιδία στην ηρεμία των νεύρων και είναι ένα καλό ανανεωτικό μετάλλων,
• βοηθά στην πρόληψη καρδιαγγειακών και εγκεφαλοαγγειακών παθήσεων.
• βοηθά στον σχηματισμό του σμάλτου των δοντιών
• Μειώνει τις ηπατικές παθήσεις,
• καταπολεμά τις λοιμώξεις,
• βελτιώνει την μνήμη!
• Τα στελέχη του περιέχουν συνήθως μεγάλη ποσότητα αλατιού. Οπότε συνιστώνται να χρησιμοποιούνται αντί για αλάτι.
• είναι τονωτικό – Η ρίζα του σέλινου έχει και τονωτική δράση. Περιέχει ουσίες διεγερτικες των οιστρογόνων που βοηθούν στην καταπολέμηση του PMS. Οι χιμπατζίνες τρωνε 30 κιλά σέλινο την ημέρα! Έχει εξαιρετικὴ επίδραση στο σεξουαλικό σύστημα του ανδρός. Η ΦΥΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ της ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΨΥΧΡΟΤΗΤΟΣ γίνεται με φυτά που εχουν αφροδισιακές ιδιότητες: Αγκινάρες, μελιτζάνες, ρίζα σέλινου, γαρύφαλλα, μέντα, κρεμμύδι (και κρεμμυδόνερο), φρουτα, σταυροβότανο, τριγωνέλλα, jasmine, matico, πλαντάγκο, υδροέρυνγκο, dang quai (angelica), κ.ά.
• είναι ορεκτικό – αυξάνει την όρεξη.
• βοηθά στην δίαιτα: Τροφές χωρις θερμίδες που μπορούν να τρώγονται άφοβα, είναι: Μαϊντανός, σέλινο, δυόσμος, ανηθος, μάραθος, κάρδαμο, αντίδια, μαρούλια, πράσσα.
• βοηθά στην λιγούρα – προειδοποίηση της φύσης ότι λείπουν συγκεκριμένες βιταμίνες και μέταλλα. Τρώτε ωμό σέλινο ή καρώτο! Σε κρίσεις πείνας και υπογλυκαιμίας συνιστώνται καρώτα, σέλινο ή ένα κομμάτι τυρί και χυμοί φρέσκων λαχανικῶν (καρωτο, μπροκολο, παντζάρι, ανανάς κ.ά.).

Οι σπόροι του μαγειρεμένοι είναι χρήσιμοι σε περιπτώσεις υψηλής αρτηριακής πίεσης, συμφορητικής καρδιοπάθειας, άγχους και αϋπνίας. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι οι σπόροι του σέλινου μειώνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, κάτι που μπορεί να είναι χρήσιμο ως βοήθημα στην θεραπεία του διαβήτη, πάντα υπό ιατρική παρακολούθηση φυσικά. Το έγχυμα σπόρων σέλινου είναι ευεργετικό για την καταπολέμηση του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου, το οποίο προκαλεί δυσφορία λίγο πριν την έμμηνο ρύση λόγω της συσσώρευσης υγρού στους ιστούς. Οι σπόροι του χρησιμοποιούνται και στην αρωματοποιία.

Το σέλινο μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις, έως αναφυλακτικο σοκ (σύνδρομο σέλινου-καρότου). Στην Αγγλία, την Αμερική και την Ιταλία, το «ροζ κόκκινο σέλινο», προκάλεσε φωτοτοξικές αντιδράσεις / ασθένειες στα πρόσωπα που έκαναν συγκομιδή του: Έως και το 26% του προσωπικού συγκομιδής ανέπτυξε σοβαρή δερματίτιδα εξ επαφής.

ΛΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ – ΓΙΑΤΡΟΣΟΦΙΑ

Για ποντικοφάρμακο, ο λαός μας χρησιμοποιεί ρίζα πικραγγουριάς, σκάρφη, σπόρο σέλινου, αλεύρι, ρίγανη, ξύδι κλπ.

Τα χελιδόνια βαζουν σέλινο στην φωλιά τους, για να προστατέψουν τα αυγά τους από τα βλαβερά έντομα, τις σίλφες.

Ο πάτερ Γυμνάσιος το συνιστούσε για:

• Αναιμία: Παίρνομε μισή οκά καραγάτς, 100 δράμια κίνα, 100 δράμια ζάχαρι, δύο κυπαρισσόμηλα, 100 δράμια σέλινο, 50 δράμια κανέλλα. Τα βράζομε όλα και αφού τα στραγγίσουμε πίνουμε από αυτό τρία ποτηράκια τήν ημέρα.
• Αδενοπάθεια: Παίρνουμε μια οκά καραγάτς μιά κουταλιά κατράμι, 100 δράμια σέλινο, 700 δράμια κίνα, 100 δράμια ζάχαρι καί τά βράζουμε σέ 3 οκαδες νερό. Από αυτο θα πίνει ο πάσχων ένα ποτήρι κρασιού πρωί καί βράδυ.
• Αδυναμία: Παίρνουμε μισή ικλα καραγάτς, 100 δράμια κίνα. 100 δράμια ζάχαρι, 100 δράμια σέλινο, 50 δράμια κανέλλα, 2 κυπαρισσόμηλα. Τα βράζουμε σε 2 οκάδες vεpó, τα στραγγίζουμε καί πίναμε τρία ρακοπότηρα τήν ήμέρα, πρωί, μεσημέρι και βράδυ.
• Άλατα: Βράζουμε σέλινα καί πίνουμε κάθε μέρα από ένα ποτήρι του νερού.
• Βλενόρροια οξεία: Βράζουμε σέ 3 οκάδες νερό 100 δράμια σπόρο σκούπας, 1 όκά καλαμίδι, 1 οκά σέλινο καί πίνουμε 2 ποτήρια κρασιού τήν ημέρα, πρωί καί βράδυ. Απαραίτητο vα πιουμε πρό τής θεραπείας αυτής ένα ποτήρι γάλα γαίδούρας.
• Λευκόρροια: Βράζουμε ρίζα καλαμιδιού, ρίζα σέλινο καί λίγη ζάχαρη καί πίνουμε απο έva ποτηράκι τήν ήμέρα.
• Νεφρά(**)(άμμος): Παίρνουμε μισή όκά μαϊδανό, μισή όκά σέλινο, μισή οκά δυόσμο άγριο, 100 δράμια πεντάνευρα. Τα βράζωμεν καλά καί τά στραγγίζουμε από ένα ψιλό τουλπάνι και από το νερό αυτό πίνει ο ασθενής πρωί, μεσημέρι, βράδυ, προ του φαγητοϋ, από ένα φλυτζανάκι.
• Σύφιλις: Παιρνουμε 100 δρμ. σπόρους σκούπας, μιά κούπα ρύζι, 50 δρμ. άγριο δυόσμο, μιά οκά σέλινου. Τα βράζετε σέ δυό όκάδες νερό καί πίνετε τρεις φορές τήν ήμέρα. Ο ασθενής πριν το πάρει να πίνει ένα ποτήρι γάλα γαϊδουρινό άπαξ μόνον.

ΜΑΓΕΙΑ

Στα αρχαία μαγικά κείμενα αναφέρεται “σελίνου καὶ εὐζώμου σπέρμα πρόπιε” (SM 76 11).

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Λεξικο των παραδοσεων”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.3.2004.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Ἀνακρ. 54. Ἀνθ. Π. 4.1.32. Π. 5.121. Π. 7.621. Ἀριστ. Ρητ. 3.11,13. Ἀριστοφ. Νεφ. 982, 2.258. Ἀριστοφ. Σφ. 480. Αρτεμ. 1.77. Διόδ. 16.79. Διοσκ. 3.64. Δούρις 33 J. Εὔβουλος «Ἰξίων» 1. Ἡρόδ. 4.71. Ἡσύχ. Θεόκρ. 3.23 7.68 (και Σχόλ. εἰς Θεόκρ. 11. 10). Θεοφρ. π. Φυτ. Αἰτ. 6.11,10. Id. N.4.88, cf. I.2.16. Κωμ. Αδέσπ. 153. Πινδ. Ο.13. 46, Ν.4.143, Ι.2.23. Πλούτ. 2.676D. Φώτ. Χοιροβ. Ἀνέκδ. Ὀξων. 2.258. Meineke εἰς Εὔφορ. σ. 108. H., Eudem. στο Αθ.

• Βάρων και Κυντ. «Γεωργικά καθήκοντα», στα Γεωπονικά, 87-102, 10ος αι. μ.Χ.
• Zohary – M. Hopf «Domestication of Plants in the Old World», γ΄ έκδ. 2000.
• K. Malhotra «18 – Apio», στο P., K. V., επιμ., Handbook of Herbs and Spices, Food Science, Technology and Nutrition, εκδ. Woodhead Publishing.
• Fr. Megaloudi «Wild and Cultivated Vegetables, Herbs and Spices in Greek Antiquity (900 B.C. to 400 B.C.)», σελ 73 – 82, Environmental Archaeology, 10 (1), 73 – 82, doi:10.1179/146141005790083858, 18.7.2013.
• Καραμπατσου Αθ. Ιφ. “Φύλλα ελιάς”, εκδ. Τάδε έφη, δ΄ έκδ. 2016.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Πηγάζει από το όρος Ερύμανθος, στην περιοχή της Βλασίας, και εκβάλλει στα Βαλιμίτικα στον Κορινθιακό κόλπο. Κατά την αρχαιότητα οι εκβολές του βρίσκονταν πιο ανατολικά, κοντά στο ακρωτήριο Γύφτισα. Ορμητικός και καταστροφικός για τον εύφορο κάμπο του Αιγίου. Μαζί με τον ποταμό Γλαύκο θεωρούνται τα όρια του Παναχαϊκoύ όρους. Στην διαδρομή του σχηματίζει φαράγγι 14 χλμ. Έχει μήκος 47,8 χλμ.

[2] Η αρχαία πόλη Ελίκη βρισκόταν ανάμεσα στον Σελινούντα και τον Κερυνίτη ποταμό.

[3] «Ἴωνι δὲ ἐπὶ τοὺς Αἰγιαλεῖς στρατιὰν καὶ ἐπὶ Σελινοῦντα τὸν βασιλέα αὐτῶν ἀθροίζοντι ἀγγέλους ἔπεμπεν ὁ Σελινοῦς, τὴν θυγατέρα Ἑλίκην, ἣ μόνη οἱ παῖς ἦν, γυναῖκα αὐτῷ διδοὺς καὶ αὐτὸν Ἴωνα ἐπὶ τῇ ἀρχῇ παῖδα ποιούμενος. καί πως ταῦτα τῷ Ἴωνι ἐγένετο οὐκ ἄπο γνώμης, καὶ τῶν Αἰγιαλέων τὴν ἀρχὴν Ἴων ἔσχεν ἀποθανόντος Σελινοῦντος» – βλ. Παυσανία «Αχαϊκά».

[4] Πριν το 1955 ελέγετο Κρόκοβα.

[5] Οι 4 πρώτες φυλές των Ιώνων έφεραν ονόματα υιών του: του Γελέοντα, του Αιγικορέως, του Αργάδη και του Όπλητα – Ηρόδ. 5.66, Στέφ. Βυζ.

[6] ΠΗΓΗ: Απολλόδ. 1/7.3. Ηρόδ. 7.94,8.44. Στέφ. Βυζ. Παυσ. 7/1.5, 7.25.8. Στράβ. 8/7.1, 10/1.3. Σχόλ. Ευρ. Φοίν. 208..

[7] Αντιστοίχως το ορεοσέλινο εφύετο στα όρη. Το λεβιστικό / λεβιστικόν το φαρμακευτικόν (Levisticum officinale – λατ.: levisticum΅/ ligusticum = της Λιγουρίας > ιταλ.: levistico ή Sedano di monte = σέλινο του βουνού > γαλλ. levesche).

[8] Ranunculus ficaria L. – βλ. Θεόφρ. HP 7.7.3. Η accia ένα φυτό, ένα σέλινο, που φύτρωνε άφθονα στην θέση που βρίσκεται τώρα το χωριό Καστελντάτσια / Casteldaccia και σικελικά Castiddaccia κοντά στο Παλέρμο Σικελίας. Τα τοπωνύμια με κατάληξη -accia, δηλώνουν θέσεις με σέλινο.

[9] Στην Βενεζουέλα ονομάζεται «ισπανικό σέλινο» για να αποφευχθεί η σύγχυση με το arracacha, το οποίο ονομάζεται σέλινο.

[10] Το μελανοσέλινον ή σμύρνα (Smyrnium olusatrum), ή αλέξανδρος / αλεξάντερς / alisanders, ή μαϊντανός αλόγου / αλογομαϊντανός: αγγειόσπερμο δικότυλο φυτό, της ιδίας οικογενειας, της τάξης κορνώδη. Υπάρχουν 8 είδη – στην Ελλάδα 4, με γνωστότερο και σημαντικότερο το Smyrnium olusatrum, γνωστό σήμερα ως αγριοσέλινο, αγριόσμερνο, μαυροσέλινο ή σμυρνιά. Καλλιεργείτο ευρύτατα στο παρελθόν. Χρησιμοποιείτο ως σαλατικό ή αρτυματικό, προτού διαδοθεί στην Ευρώπη το σέλινο! – βλ. Θεόφραστος (9.1), Πλίνιος Πρεσβύτερος (Φ. Ιστ. 19.48). Ενδημικό στην Λεκάνη της Μεσογείου.   Ανθίζει από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο. Φύεται άγριο, σε πολλά μέρη της Ευρώπης, της Βρετανίας και της Ιρλανδίας. Ήταν σύνηθες στους μεσαιωνικούς κήπους των μονών. Οι Ρωμαίοι το έφεραν μαζί τους για τρώνε τα φύλλα, τους μίσχους, τις ρίζες και τους ανθοφόρους οφθαλμούς του. Το αγριοσέλινο είναι πηγή τροφής για τα άλογα. Άγριο σέλινο βρέθηκε στους βόθρους των Βικινγκς στο Κόπεργκεϊτ του Γιορκ.

Στην Κίνα το άγριο σέλινο την αγγελική αρχαγγελική (Angelica archangelica) / αγγελική του κήπου, το λένε και Άγιο Πνεύμα.

[11] Jahresh. 18 Beibl. 287 (επιγρ. Εφέσου, 1ος αι. π.Χ.).

[12] Η τροφή όφεων / η οφιηβοσίη ήταν η πυθική δάφνη και το σέλινο των Νεμεων – επιγραφή της Κω – Inscr. Cos 58.5.

[13] Αρτεμίδωρος «Ονειροκριτική ερμηνεία των διαφόρων στεφάνων» (2ος αι. π.Χ.).

[14] σερβίρονται σοταρισμένοι, με σέλινο, κρεμμύδι, χοιρινό (ή κοτόπουλο ή αρνί) μέσα σε σάλτσα τομάτας, κοπανισμένους σπόρους κόλιανδρου και λεμόνι.

[15] πανσανέλα / πανμόλε / πανμόλο / ψωμί ενετζούπο, είναι ένα τυπικό πιάτο της κεντρικής Ιταλίας (Τοσκάνη, Μάρκε, Ούμπρια και Λάτσιο)  με μπαγιάτικο ψωμί, κρεμμύδι, βασιλικό, καρυκευμένο με λάδι, ξύδι, σέλινο, αλάτι, κ.ά.

[16] Η krupnik είναι μια πηχτή σούπα από ζωμό λαχανικών ή κρέατος, με πατάτες, πλιγούρι κριθαριού (kasza jęczmienna, που αρχικώς ονομαζόταν krupy – εξ ου και το όνομα της σούπας) μιρεπουά (καρότα, μαϊντανό, πράσο και σέλινο), κρεμμύδι, και αποξηραμένα μανιτάρια.

[17] Σε χοιρινή παναρισμένη κοτολέτα ή κοτόπουλο, μαζί με λαχανοσαλάτα, ρίζες λαχανικών με λεμόνι και ζάχαρη (καρότο, σελινόριζα, φουρνιστό παντζάρι), ξινολάχανο ή σαλάτα / sałatka μιζερία.

[18] Βαρζίβνα: παραδοσιακό πολωνικό πιάτο με μαγειρεμένα λαχανικά ρίζας, τομάτα, πατάτα, καρότο, ρίζα μαϊντανού, σέλινο, αγγούρια σε άλμη και σφιχτά μαγειρεμένα αυγά σε σάλτσα μαγιονέζας και μουστάρδας.

[19] kartofli / ziemniaczana καρτόφλι / ζιεμνιατσάνα, με κόκκινες ή λευκές πατάτες μαγειρεμένες με την φλούδα τους, καρότα, σέλινο, κρεμμύδι, τουρσί άνηθου, μαγιονέζα, ζάχαρη, αλάτι και πιπέρι.

[20] με μικρές γαρίδας krewetek / κρεβέτεκ, με ψιλοκομμένα σφιχτά αυγά, μαγειρεμένα καρότα, σέλινο, κρεμμύδι και πίκλες.

[21] Το ζράζι / zrazy / zrazai / mušti suktinukai είναι ένα δημοφιλές πιάτο με ρολό κρέατος, από λεπτές βόειες φέτες, αρωματισμένο με αλάτι και πιπέρι, γεμιστό με λαχανικά, μανιτάρια, αυγά, πατάτα, αγγουράκι τουρσί, μπέικον, Το γεμιστό κρέας τυλίγεται και στερεώνεται με σπάγκο ή οδοντογλυφίδες, τσιγαρίζεται στο λάδι και τοποθετείται σε μια κατσαρόλα με σέλινο, κρεμμύδι και διάφορα μυρωδικά και καλύπτεται με ζεστό ζωμό…

[22] Αποτελείται από ζωμό, τεύτλα και τομάτες με διάφορα λαχανικά (κρεμμύδια, λάχανο, τομάτα, καρότα και σέλινο).

[23] Περιέχει ακόμη: κόλιαντρο, άνηθο, βασιλικό, φύλλα δάφνης, μαντζουράνα, μπλε τριγωνέλλα, μαϊντανός, safflower / σαφράνι, μαύρο πιπέρι, θυμάρι, ύσσωπο, μέντα και καυτερή πιπεριά!

[24] Η σούπα αυτή πέρασε και στην Ανατολική Ινδονησία και την Ολλανδία, ως μπρουινεμπονένσουεπ. Είναι σούπα φασολιών με λαχανικά, που σερβίρονται σε ζωμό καρυκευμένο με σκόρδο, πιπέρι, σέλινο, κ.ά. μπαχαρικά.

[25] βλ. Φρ. Μεγαλούδη.

[26] Βλ. D. Zohary και M. Hopf.

[27] «Ουρητικά σέλινα», λέει μια έμμετρη σύνθεση με ιατρική θεματολογία του Μ. Ψελλού (11^ος αί.) – βλ. «Ελασσονες ιατροί». «Σελινιτης οίνος: Σέλινου σπέρμα κεκομμένον βάλε έν τώ οίνω, συμβάλλεται δέ προς ούρησιν, καί έρευξιν, καί τούς τών νεύρων και υποχονδρίων πόνους» στα «Γεωπονικά», 10ος αι. μ.Χ. Επίσης η σεντανολίνη, είναι λακτόνη, η οποία προέρχεται από το σέλινο, το μάραθο και τον μαϊντανό και έχει διουρητικές ιδιότητες.

[28] Λόγω της εμμηναγωγικής του δράσης, καλό είναι να αποφεύγεται η κατανάλωση σέλινου σε οποιαδήποτε από τις μορφές του, κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης.

παππους των Ιωνων, Σελινος, βασιλιας Αχαιας, σελινο Λεκακης παπους προγονος γεναρχης Ιωνες, βασιλευς Αχαια, σελινον θεραπεια κεφαλη αλεπους αλεπου διδραχμο 540 515 6ος αιωνας πΧ ορος Ερυμανθος, Βλασια εκβολες Βαλιμιτικα Κορινθιακος κολπος αρχαιοτητα ακρωτηριο Γυφτισα καμπος Αιγιο ποταμος Γλαυκος ορια Παναχαικo φαραγγι αρχαια πολη Ελικη Σελινουντας Κερυνιτης ποταμι ιωνι Αιγιαλεις στρατια Σελινους βασιλεας αγγελος παις γυναικα ιωνας παιδα ιων Αιγιαλια ιων Παυσανιας αχαικα 1955 Κροκοβα 4 τεσσερις πρωτες φυλες ονομα Γελεοντας, Γελεων Αιγικορευς, Αιγικορεας Αργαδης οπλητας Ηροδοτος Βυζαντιος Απολλοδωρος Στραβων σχολια Ευριπιδης ορεοσελινο ορη λεβιστικο λεβιστικον φαρμακευτικον φαρμακευτικο Levisticum officinale λατινικα levisticum ligusticum Λιγουρια ιταλικα levistico σεντανο Sedano di monte = βουνου γαλλικα levesche Θεοφραστος ακκια ακια accia φυτο χωριο Καστελντατσια / Casteldaccia σικελικα Castiddaccia Παλερμο Σικελιας τοπωνυμιο καταληξη Βενεζουελα ισπανικο αρακατσα αρρακατσα arracacha, μελανοσελινον μελανοσελινο σμυρνα Smyrnium olusatrum αλεξανδρος / αλεξαντερς / alisanders, μαιντανος αλογου αλογο ιππος αλογομαιντανός αγγειοσπερμο δικοτυλο φυτα, οικογενει ταξη κορνωδη ειδη Ελλαδα σμυρνιο Smyrnium olusatrum, αγριοσελινο, αγριοσμερνο, μαυροσελινο σμυρνια καλλιεργεία σαλατικο αρτυματικο Ευρωπη Πλινιος Πρεσβυτερος ενδημικο Λεκανη Μεσογειος Απριλιος Ιουνιος αγριο, Βρετανια Ιρλανδια μεσαιωνας κηπος ιερα μονη ιμ Ρωμαιοι φυλλα, μισχος, ριζα ανθοφς οφθαλμος τροφη αλογα βοθρος Βικινγκ Κοπεργκειτ Γιορκ Κινα αγγελικη αρχαγγελικη Angelica archangelica αγιο Πνευμα επιγραφη Εφεσος 1ος αιωνας πΧ οφις φιδι οφιηβοσιη πυθικη πυθια δαφνη Νεμεα νησος Κως Αρτεμιδωρος Ονειροκριτικη ερμηνεια στεφανι 2ος σοταρισμα κρεμμυδι, χοιρινο κοτοπουλο αρνι σαλτσα τοματα κοπανισμενος σπορος κολιανδρο λεμονι πανσανελα / πανμολε / πανμολο / ψωμι ενετζουπο, πιατο Ιταλια Τοσκανη, Μαρκε, Ουμπρια Λατσιο μπαγιατικο βασιλικος καρυκευμα λαδι, ξυδι, αλατι, krupnik πηχτη σουπα ζωμος λαχανικων κρεατος, κρεας πατατα πλιγουρι κριθαρι kasza jeczmienna, κρουπι krupy μιρεπουα καροτο, μαιντανος πρασο αποξηραμενο μανιταρι χοιρινη παναρισμενη κοτολετα λαχανοσαλατα, ριζες λαχανικα ζαχαρη καρωτο, σελινοριζα, φουρνιστο παντζαρι, ξινολαχανο σαλατα / sałatka μιζερια Βαρζιβνα παραδοσιακο πολωνικο μαγειρεμενο σελινορριζα αγγουρι αλμη μαγειρικη αυγο μαγιονεζα μουσταρδα kartofli / ziemniaczana καρτοφλι / ζιεμνιατσανα, κοκκινη λευκη πατατες φλουδα τουρσι ανηθο πιπερι γαριδα krewetek / κρεβετεκ, αυγα πικλα ζραζι / zrazy / zrazai / musti suktinukai ρολο βοειο αρωματισμενο γεμιστο μανιταρια, αγγουρακι μπεικον, σπαγκος οδοντογλυφιδα τσιγαρισμα κατσαρολα μυρωδικα τευτλα φυλλα δαφνη ματζουρανα, μπλε τριγωνελλα, safflower / σαφρανι, σαφραν μαυρο θυμαρι, υσσωπος, μεντα καυτερη πιπερια Ινδονησια Ολλανδια, μπρουινεμπονενσουεπ φασολι καρυκευμενο σκορδο, μπαχαρικα Μεγαλουδη ουρητικο σελινα εμμετρη συνθεση ιατρικη Ψελλος 11^ος Ελασσονες ιατροι Σελινιτης οινος Σελινου σπερμα κεκομμενον ουρησις ερευξις νευρα υποχονδριο πονος Γεωπονικα 10ος σεντανολινη, λακτονη, μαραθος διουρητικες ιδιοτητες εμμηναγωγικη δραση, καταναλωση εγκυμοσυνη μαντζουρανα θεος Ποσειδωνας, ποσειδων αυτοχθων βασιλιας Αιγιαλεια αρχαια Αχαια, βασιλειο Κορινθια πολεμος, εξυπνος αρχαιος σοφος Σελινος συρραξη πολιτικη επιγαμιαια σχεση γαμος συζυγος Ηλικη θρονος Ξουθος Κρεουσα βασιλιας Αθηνων, αθηνα Ερεχθεας ερεχθευς θεικο Απολλωνος, απολλων απολλωνας Αχαιος ιωνες Αχαιοι Θρακες θρακη φημη, αρχαιοι Αθηναιοι διακυβερνηση πολη διαταξη νομος πληθυσμος φυλη βιος ταξη γεωργος, δημιουργος τεχνιτης, ιεροποιος ιερευς φυλακας πολις Ευβοια μαχη Αττικη ταφος Δημο Ποταμιων Ποταμιοι κοιλαδα Δειραδιωτη, Δειραδιωτης Θορικος Πρασιες Κερατεα Κουβαρας Δασκαλειο Ιωνια Παιδια Βουρα, ερως Ηρακλης Βουραικος ημιθεος ιδρυση μαντειο αικλος χρησμος κατακτηση αγορα ευβοικη γη Κοθος μικροπωλητης χωμα πετρα παιδι ανταλλαγμα παιδικο παιγνιδι επιδρομη Αιολεις ελλοπας γεναρχης Ελλοπιοι Ελλοπια ηπειρος, κατοικηση Θεσσαλια, Βοιωτια Αδριας Αδρια / Αδριατικη Θαλασσα λεξις σελινον αιολικα σελιννον, σελιννο σιλαος, μυκηναικη σερινο serino ομηρος Ιλιας Οδυσσεια ελιξ, ελίσσω > ουλαως σγουρα συνεστραμμενα πολυγναμπτον πολυγναμπτο ελος, τοπος ελωδης υγρος, ελεοθρεπτον ελεοθρεπτο ελειοσελινον ελειοσελινο ελεοσελινον ελεοσελινο υδροσελινον, υδροσελινο νεροσελινο νερο Διοσκοριδης αφια σελινοσπερμον, σελινοσπερμο σελινουσια / σελινουσσα / σελινοεσσα ειδος σελινοειδης κραμβη Αθηναιος σελινουσιος σελινιτις, χαμαικισσος ψευδοΔιοσκοριδης τοπωνυμια, βουνο Αργολιδα αρχοντας Αργος Ακρισιος, Απεσαντας, μετονομασια Απεσας, Πλουταρχος αποικια Μεγαρεων, Μεγαρεις Μεγαρα Παμιλλος Παμμιλλος Θουκυδιδης εμβλημα νομισμα Ηλειας ηλεια Τριφυλια ναος Αρτεμις, αρτεμη ιδρυμα Ξενοφων Διογενης Λαερτιος Λεξικο ΣΟΥΔΑΣ Σκοπελος Βορειες Σποραδες Μαγνησια Θεσσαλια οικισμος Γλωσσα ακροπολη λουτρα Καικος Περγαμος Μυσια Μικρα Ασια Κητειος Κιλικια επαρχια Χανιων χανια Κρητης κρητη Ξανθη ακρωτηρι ακρον Γαιδουρονησος Γαιδουρονησι Γαβαθι, νησιδα μικρονησι Οινουσσες Χιου χιος ισθμος Διαπορι, Χερσονησος Φακου φακος Λημνος Σελιανα Φελλοη Σελιανιτικα, Σελιανη Μαρμαρα Φθιωτιδα, Μεσορρεμα Μεσορεμα Φιλιπποι Καβαλα, Αγια Μαυρα Θεσπρωτια λατινικο λομβαρδια σελερι seleri, γαλλια celeri, αγγλικα σελερυ celery 17ος 1664, γερμανικα Sellerie, Zellerich, Zelderie, Zeller, ελληνικη βατραχιον βατραχιο σμυρνιον κνυζωψ, κνυθον, κνυθο ακανθα αγκαθι Ησυχιος ποικιλια απιουμ Αpium graveolens, απιο σελινοειδη / απιιδες Apiaceae σκιαδοφορα εδωδιμα γευση αρωμα στεφανος πλοκος σελινινος σελινοφορος νικητης ισθμια Νεμεα Κλεωνες 4ος 320 εφεσος Θεμιακοι Θεμιδιακοι Αγωνες, αγωνας θεμις Θεμιδα, προσωποποιηση Δικαιοσυνη προστατις μαντειο Δελφοι Κωρυκος 3ος κορινθιο κορινθια ταφος, πενθος παροιμια νοσος επικινδυνη σελινου δειται πενθιμο επιταφιος αναιρεση κηπαιον γυναικειο αιδοιο, ουλον ουλο τριχωμα σελινατον, σελινατο ροδακας 20ος α β Παγκοσμιος Πολεμος κολλεγιο μοναχος παιδια ωμο τριμμενο εγγενες Αφρικη Μαδερα, Καναρια Νησια Υεμενη, Ασια, Καυκασος εξημερωση Δυση, Zhang Qian δυναστεια Δυτικοι Χαν Ιουνιος αμαραντος αλθαια Ιουλιος Νοεμβριος ελληνες Ρωμαιοι κουζινα χοιρινο πρασο πρασοσελινο Ελλαδα σαλατες, ποτο ριζωμα αποξηραμενο βρασμενο, ψημενο, αποξηρανση σουπες πιατα σπορια μπαχαρικο μειγμα επιτραπεζιο αλας κοκτειλ μπλαντι μερι μαιρη Bloody Mary χοτ ντογκ Σικαγο ηπα Old Bay εντολη Καρλομαγνος, χωραφι βοτανα τυρι κουζινες ελλαδος φασολαδα, φακες, φασολια γιγαντες πλακι ομελετα, ριζοτο ρυζοτο, ψαροσουπα σαλιγκαρια, σαλιγκαρι μελιτζανοσαλατα, λαχανοσουπα ραδικι κολοκυθα κιτρινη πρασινα φασολακια κρεμμυδοσουπα κρεμμυδια, φινοκιο, ταραξακο, τσουκνιδα, ραπανι, ραπανακι σιναπι διουρητικο αποτοξινωση νεφρος ΓΕΜΙΣΤΕΣ ΜΕΛΙΤΖΑΝΕΣ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΙΑ ΣΠΑΝΑΚΟΠΙΤΤΑ, ΠΑΤΑΤΟΠΙΤΤΑ, ΓΕΜΙΣΤΗ ΜΕΛΙΤΖΑΝΑ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΙ ΣΠΑΝΑΚΟΠΙΤΑ, ΠΑΤΑΤΟΠΙΤΑ Πηλιο πικαντικο ορεκτικο τσιτσιραυλα, χοντρο ξιδι Λεσβος παραδοσιακη κυπρος, κορμος κολοκασι κορμιδιο κυπριακα πουλλα μπολονεζ bolonez παντσανελλα παντσανελα Γαλλια, mirepoix, εμβαμμα Ανδαλουσια Ισπανια harira / χαριρα / χριρα μπουφερτουνα ισπανικη φραση καλη τυχη Μαροκο Αλγερια βερβεροι Βερβερινοι αρνι σπαλα μπουτι εντοσθια πουλερικα τσιμενι, ρεβιθι φακη, ξερο χυμος λεμονι ξυλακι κανελλα, κανελα τζιντζερ, κροκος, βουτυρος ελαιολαδο, αλευρι, Πολωνια, κρουπνικ ψητο warzywna πατατοσαλατα γαριδοσαλατα Λευκορωσια – Λιθουανια σιλεσια σιλεσιανο ρολο Ουγγαρια, γκουλας Ρωσια ινδιανικη Λουιζιανα Ινδιανοι κερολι Creole καγιουν Cajun,Μεξικο κοκκινα φασολια τσιλι 19^ος μενου Δημοσια Βιβλιοθηκη Νεα Υορκη καφες τσαι Ιραν στιφαδο κορες καραφς khoresh karafs Γεωργια παραδοσιακο μιγμα Χμελι σουνελι κμελι Khmeli suneli Θιβετ, σαμπτα τηγανητο φρεσκο πρασινο γεμιση ζυμαρικα, τηγανητη πικρη χοιρινο τηγανητο κασιους, λαχανοσελινο, κινεζικο μπρασικα ραπα Brassica rapa ραπυς Πεκινο απω Ανατολη νησοι Μαλουκες Ειρηνικος μπρενεμπον, νησιδα αμπον λαχανοχυμος καρωτοζουμο, πατζαρι μαιντανοχυμος αγγουροχυμος σπανακι αχλαδι αποχυμωτης σμουθι smoothie

Γιώργος Λεκάκης

See Full Bio