Του Γιώργου Λεκάκη
Εάν θεωρήσουμε πως πρώτη έντυπη ελληνική εφημερίδα τυπώθηκε το 1784 από τον γνωστό Έλληνα τυπογράφο, εκδότη και δημοσιογράφο Γεώργιο Βεντότη[1] (την κυκλοφορία της οποίας απαγόρευσαν οι αυστριακές Αρχές και η ατελέσφορος προσπάθεια του Δ. Θεοχαρίδη), στην ελεύθερη Ελλάδα ήταν η «Σάλπιγξ» (από τον Θεόκλητο Φαρμακίδη στην Καλαμάτα Μεσσηνίας την 1η Αυγούστου 1821). Η «Εφημερίς Αθηνών» είναι η πρώτη έντυπη εφημερίδα που εκδόθηκε στην Αθήνα (20 Αυγούστου 1824, τυπώθηκε στην Σαλαμίνα), τότε πολύ ενωρίς οι Ελληνίδες γυναίκες άρχισαν να μπαίνουν στον χώρο της δημοσιογραφίας και των εκδοτών!
Λένε πως η πρώτη γυναικεία ελληνική εφημερίδα ήταν η «Εφημερίς των Κυριών»[2], η οποία κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της στις 9 Μαρτίου 1887.
Λάθος.
Ήταν η «Κυψελη» – «Σύγγραμμα Περιοδικόν Γυναικείον. Εκδιδόμενον κατά μήναν / Υπό Ευφροσύνης Σαμαρτζίδου», εν Κωνσταντινουπόλει, εκ της Τυπογραφ. Α. Κορομηλά και Π. Πασπαλλή, από το 1845!
Και ακολούθησε η «Ευρυδίκη», που κυκλοφόρησε επίσης στην Κωνσταντινούπολη το 1870 – 1873…
Κατά τ’ άλλα, υπεύθυνη εκδόσεως της «Εφημερίδος των Κυριών», ήταν η Κρητικιά Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν[3]. Δύο από τις πρώτες συνεργάτιδές της ήταν:
- η Σαπφώ Λεοντιάδου (της παραπάνω αναφερομένης περιοδικής επιθεώρησης «Ευρυδίκη» Κωνσταντινούπολης) και
- η Αικατερίνη Σαμαρτσίδου (εγγονή της εκδότριας του παραπάνω περιοδικού «Κυψέλη»).
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Ελληνικη Βιβλιογραφια”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.11.2009.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Γ. Λεκάκης «Οι εφημερίδες του Αγώνα», περιοδικό «Εξάντας» Βερολίνου, 6ο τεύχος, Δεκέμβριος 2007. Αναδημοσιεύθηκε σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά.
- Γ. Λεκάκης «Χειρόγραφες Εφημερίδες του Αγώνος του 1821», στην εφημ. «Εφημερίς», Σιάτιστας Κοζάνης Μακεδονίας, τ. Ιαν. 2008. Αναδημοσιεύθηκε στο περιοδικό του ΟΔΕΓ, τ. Απρ. 2009. Και στην εφημ. “Βήμα της Αιγιαλείας”, 5.6.2011.
- Γ. Λεκάκης «Ο Τύπος την εποχή του Πλ. Δακούλη», 2009.
- Γ. Λεκακης “Κωνσταντινούπολις και Αγία Πετρούπολις”.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ζακυνθινός (1757–1795) που εγκατεστάθη στην Ενετία, όπου εργάσθηκε στο τυπογραφείο του Ηπειρώτη Νικόλαου Γλυκύ. Μετέφρασε και εξέδωσε δύο συγγράμματα του Α. Τισώ (1777 και 1780). Στην Βουδαπέστη (1781), εδίδαξε για λίγο στο τοπικό ελληνικό σχολείο. Έπειτα εγκατεστάθη οριστικώς στην Βιέννη όπου εργάσθηκε ως διορθωτής του περιφήμου τυπογραφείου Baumeister. Μαζί με τον Π. Λαμπανιτζιώτη και την βοήθεια του εργοδότου του, άρχισε μια πληθωρική εκδοτική δραστηριότητα. Η «Εκκλησιαστική Ιστορία» του Μελετίου (1782, με γλωσσική επιμέλεια και προσθήκες δικές του), Λόγγου «Τα κατά Δάφνιν και Χλόην» (1792), «Ορθόδοξος διδασκαλία» του μητροπολίτου Μόσχας Πλάτωνος (1782), «Πάπας τι Εστί» του Άιμπελ (1782), «Ινδός φιλόσοφος» του Τσέστερφιλντ (1783), «Ηθική Ιστορία» Βελισαρίου του Μάρμοντελ (1783), «Ιστορία της Αμερικής» του Ρόμπερτσον (1792-94), «Νέος Ανάχαρσις» του Μπαρτελεμί, κ.ά. Την μετάφραση του τελευταίου αυτού έργου την έκανε σε συνεργασία με τον Ρήγα Βελεστινλή, με τον οποίο είχε συνδεθεί φιλικώς.
Το 1792 κυκλοφόρησε τα προσωπικά του έργα, «Αλφαβητάριον» και «Περιγραφή του Παντός». Το τελευταίο είναι εικονογραφημένο σύγγραμμα φυσικής ιστορίας. Ανέκδοτο παρέμεινε το έργο του «Περί των ηγεμονευσάντων εν Βλαχία κατά καιρούς έως του νυν ιστορία συνοπτική, εν η προσετέθη και ιστορία περί της παλαιάς Δακίας».
Από το 1791 είχε γίνει κάτοχος ιδιόκτητου τυπογραφείου. Πέθανε πτωχός, από φυματίωση, στην Βιέννη, αφού είχε πραγματοποιήσει αξιόλογο διαφωτιστικό έργο, τουλάχιστον μεταξύ των Ελλήνων του εξωτερικού. Το τυπογραφείο του διατηρήθηκε έως το 1810, από την σύζυγό του Μαρία, το γένος Σφογκαρά, την οποία είχε νυμφευθεί το 1787.
[2] Εδημιουργήθη από γυναικεία συντακτική ομάδα και απευθυνόταν μόνον σε γυναίκες. Άρθρα υπέγραφαν οι: Μαρίκα Πίπιζα (ποιήτρια), Ελένη Γεωργιάδη (δασκάλα), Ειρήνη Λαχανά (δασκάλα), κ.ά.
[3] Η Καλλιρρόη Σιγανού γεννήθηκε στα Πλατάνια Αμαρίου Ρεθύμνου Κρήτης. Πήρε την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στην Σχολή Καλογραιών του Πειραιώς, σπούδασε στο καλύτερο παρθεναγωγείο της Αθήνας (Σουρμελή) και το 1878 αποφοίτησε από την Αρσάκειο, ως δασκάλα. Υπαντρεύτηκε τον Κωνσταντινουπολίτη Ιωάννη Παρρέν, γιο Γάλλου και Αγγλίδας, ο οποίος ήταν ο ιδρυτής του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων. Το 1918 η Καλλιρρόη εξορίστηκε στην Ύδρα για τα πολιτικά της φρονήματα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Ahmet Ersoy, M. J. Gorny, V. Kechriotis (επιμ.) «Modernism: The Creation of Nation States», σελ. 125 – 130, εκδ. Central European University Press, 2010.
- Wilson K. M. «An Encyclopedia of Continental Women Writers», εκδ. Taylor & Francis, 1991.
πρωτη παλαιοτερη αρχαιοτερη γυναικεια ελληνικη εφημεριδα κυκλοφορια Κωνσταντινουπολη 19ος αιωνας μχ 1845 πρωτες γυναικειες ελληνικες εφημεριδες Κωνσταντινουπολις εντυπη ελληνικος τυπος 18ος αιωνας μχ 1784 ελληνας τυπογραφος, εκδοτης δημοσιογραφος Βεντοτης απαγορευση κυκλοφοριας λογοκρισια αυστρια Θεοχαριδης ελευθερη Ελλαδα Σαλπιγξ Φαρμακιδης Καλαματα μεσσηνια 1η 1 Αυγουστου 1821 Αυγουστος Εφημερις Αθηνων αθηνας εκδοση εκδοσις Αθηνα αθηναι 20 1824, Σαλαμινα Ελληνιδες γυναικες δημοσιογραφια εκδοτρια Κυριων πρωτο φυλλο 9 Μαρτιου 1887 Μαρτιος λαθος Κυψελη συγγραμμα Περιοδικον Περιοδικο Γυναικειον Γυναικειο Εκδιδομενον Εκδιδομενο κατα μηναν μηνα μηνιαιο μηνιαια Σαμαρτζιδου Κωνσταντινουπολει, Τυπογραφειο Κορομηλα Κορομηλας Πασπαλλη, Πασπαλλης Ευρυδικη 1870 1873 υπευθυνη υπευθυνος εκδοσεως εκδοσης Κρητικια Καλλιρροη Σιγανου Παρρεν συνεργατις Λεοντιαδου περιοδικη επιθεωρηση Κωνσταντινουπολης Σαμαρτσιδου εφημεριδες Αγωνας χειρογραφη χειρογραφο χειρογραφες Αγωνος Σιατιστα Κοζανη Μακεδονια Ζακυνθινος ζακυνθος Ενετια, βενετια ηπειρος Ηπειρωτης Γλυκυς μεταφραση συγγραμματα Τισω τισο Βουδαπεστη ουγγαρια ελληνικο σχολειο Βιεννη διορθωτης μπαουμαιστερ Baumeister Λαμπανιτζιωτης εκδοτικη δραστηριοτητα Εκκλησιαστικη Ιστορια Μελετιος 1782, γλωσσικη επιμελεια Λογγος κατα Δαφνιν και Χλοην Δαφνις και Χλοη 1792 Ορθοδοξος διδασκαλια μητροπολιτης Μοσχας μοσχα Πλατωνας πλατων 1782 Παπας τι Εστι παππας αιμπελ 1782 Ινδος φιλοσοφος Τσεστερφιλντ 1783 Ηθικη Βελισαριος του Μαρμοντελ Αμερικη Ρομπερτσον Νεος Αναχαρσις Μπαρτελεμι Μπαρτελεμυ Ρηγας Βελεστινλης φεραιος 1792 εργο Αλφαβηταριον Αλφαβηταριο Περιγραφη του Παντος παν εικονογραφημενο φυσικη ανεκδοτο εργα Περι των ηγεμονευσαντων εν Βλαχια κατα καιρους εως του νυν ιστορια συνοπτικη, εν η προσετεθη και ιστορια περι της παλαιας Δακιας βλαχοι δακια 1791 ιδιοκτητο πτωχος, φυματιωση, διαφωτιστης Ελληνων ελληνες 1810, Σφογκαρα Σφογγαρα Σφουγκαρα Σφουγγαρα γυναικα συντακτικη ομαδα γυναικες αρθρο Πιπιζα ποιητρια Γεωργιαδη δασκαλα Λαχανα Πλατανια Αμαριου Ρεθυμνου Κρητης Αμαρι Αμαριο Αμαριον Ρεθυμνης Κρητη πρωτοβαθμια εκπαιδευση Σχολη Καλογραιων καλογριες Πειραιως, Πειραια Πειραιευς Πειραιας καλυτερο παρθεναγωγειο Σουρμελη Σουρμελης 1878 Αρσακειο, Κωνσταντινουπολιτης Παρεν, γαλλοαγγλος Γαλλος Αγγλιδα ιδρυτης Αθηναικο Πρακτορειο Ειδησεων ΑΠΕ 1918 εξορια νησος νησι υδρα πολιτικα φρονηματα
