Του Γιώργου Λεκάκη
Το 14o από τα 142 σωζόμενα αποσπάσματά του:
Ηράκλειτος Βλύσωνος ο Εφέσιος τάδε έφη:
14.«Νυκτιπόλοις[1], μάγοις, βάκχοις, λήναις[2], μύσταις (τούτοις απειλεί τα μετά θάνατον, τούτοις μαντεύεται το πυρ). Τα γαρ νομιζόμενα κατ’ ανθρώπους μυστήρια ανιερωστί μυεύνται».
Στους νυκτιπόλους (δηλ. τους μετέχοντες στις νυκτερινές τελετές / συνοδείς), τους μάγους, τους βάκχους, τις λήνες (οργίστριες βακχικές γυναίκες), και [αυτούς που κάνουν] τους μύστες, έρχεται ως απειλή η μετά θάνατον τιμωρία. Γι’ αυτούς μαντεύω την δια πυρός τιμωρία. Διότι η μύησις στα μυστήρια, όπως την νομίζουν οι άνθρωποι [σήμερα, εκ συνηθείας], τελείται κατά τρόπον ανίερο). – βλ. και απ. 15.
Η «μετά θάνατον δια πυρός τιμωρία» του Ηρακλείτου «υιοθετήθηκε» πολύ αργότερα από τον χριστιανισμό, με την μετά θάνατον τιμωρία στις φωτιές της κολάσεως…
Ήδη από την εποχή του (6ος αι. π.Χ.) ο Ηράκλειτος μας πληροφορεί ότι είχαν ξεπέσει τα μυστήρια, η μύηση, και οι μαγικές μυστηριακές τελετουργίες! Και κρίνει τους νομιζομένους / καθιερωμένους τρόπους / τύπους της μυστηριακής μυήσεως ως ανίερους προς την αρχαϊκή ιερότητα.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΗΡΑΚΛΕΙΤΟ, ΕΔΩ.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «ΦΩΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΒΙΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΥ – ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΤΟΥ», έκδ. «Τάλως Φ», 2024, από το κεφάλαιο “Διασωθέντα αποσπάσματα Ηρακλείτου και απόπειρα αποδόσεως και ερμηνείας τους”.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] νυκτιπόλος (νυξ + πολέω*) = αυτός που περιπλανιέται την νύκτα. Ελέγετο κυρίως για τους οργιαστές θιασώτες του Βάκχου – βλ. Ευρ. Ἴων 718, 1049 < νυκτιπόλευτος – βλ. Ὀρφ. Ὕμν. 77. 7.
Χρησιμοποιώντας το ρήμα πολέω, κάνει έμμεση αναφορά στην περιπλάνηση της θεάς Δήμητρας, προς αναζήτηση της Κόρης της, Περσεφόνης. Άλλωστε Νυκτιπόλος ήταν και ένα από τα προσωνυμία της Περσεφόνης (αλλά και της Εκάτης, και του Διονύσου και της Αρτέμιδος – βλ. Γ. Λεκάκης «Τα επίθετα της θεάς Αρτέμιδος»).
(*) πολέω, πόλος < ρ. πέλω / πέλομαι = περιφέρομαι > πελλός (κυπρ.) ο τρελλός.
[2] Λήνα, Ληνίς > Λήναι (αρκαδ. ληναί) = οι Βάκχες, μαινάδες. Ίσως από τον ληνό (δωρ. λανός) = πατητήρι – βλ. Ανθ., Αριστοφ., Διόδ., Ησ., Ησύχ., Θεοκρ., Πλάτ.
ληναίος = ο αναφερόμενος στο πατητήρι του κρασιού. Επίθετο του Βάκχου, θεού του πατήματος των σταφυλιών > ιερά Λήναια = αθηναϊκή εορτή, προς τιμήν του Βάκχου, με δραματικούς αγώνες, ιδίως κωμικών ποιητών, στο Λήναιον των Αθηνών. Αρχηγός της πομπής των Βακχών ήταν ο Ληναγέτης / Ληναγέτας / (η) Ληναγέτις, που βρίσκονταν σε έκσταση. Τελούνταν τον 7ο αττικό μήνα Γαμηλιώνα, (νυν Ιανουάριος – Φεβρουάριος). Πολλά ιωνικά ημερολόγια είχαν τον μήνα Ληναιώνα.
ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ αποσπασμα νεος δραση Λεκακης Ηρακλειτος Ηρακλειτου διασωθεντα σωζομενο αποσποσμα fragmenta fragment αποδοση ερμηνεια λεκακης σωζομενα αποσπασματα Héraclite Heraklit Heraclitus Heráclito Eraclito Διασωθεντα αποσπασματα λεκακης Βλυσωνος Εφεσιος ταδε λεγει νυκτιπολος μαγος, βακχος, ληνη μυστης απειλη μετα θανατον, μαντεια πυρ νομιζομενο ανθρωπος μυστηριο ανιερωστι μυηση νυκτα νυκτερινη τελετη / συνοδος μαγεια βακχεια οργιστρια βακχικη γυναικα βακχες μυστες, θανατο τιμωρια φωτια μυησις μυστηρια, ανθρωποι τροπος ανιερος χριστιανισμος θανατος φωτιες κολαση 6ος αιωνας πΧ ξεπεσμος μαγικη μυστηριακη τελετουργια νομιζομενα / καθιερωμενος τυπος μυστηριακη αρχαικη ιεροτητα νυξ + πολεω περιπλανηση νυκτα οργιαστης θιασωτης Βακχοςυ Ευριπιδης νυκτιπολευτος ορφικοι υμνοι θεα Δημητρα αναζητηση Κορη Περσεφονη προσωνυμιο επιθετο επιθετα Περσεφονης Εκατη Διονυσος Αρτεμις πολος πελω / πελομαι περιφερομαι > πελος πελλος κυπριακα τρελλος τρελος ληνα, Ληνις > Ληναι αρκαδικα μαιναδες μαινας μαιναδα ληνος δωρικα λανος πατητηρι Ανθολογια Αριστοφανης Διοδωρος Ησυχιος Ησιδος Θεοκριτος Πλατων ληναιος κρασι πατημα σταφυλι ιερα Ληναια αρχαια αθηναικη εορτη δραματικοι αγωνες, κωμικος ποιητης Ληναιον Αθηνων αρχηγος πομπη Ληναγετης / Ληναγετας Ληναγετις, εκσταση 7ος αττικος μηνας Γαμηλιωνας, γαμηλιων Ιανουαριος – Φεβρουαριος ιωνια ιωνικο ημερολογια Ληναιωνας ληναιων
