Του Γιώργου Λεκάκη
Το χωριό Παγκράτι Αχαΐας, απέχει 112 χλμ. από την πόλη των Πατρών και 192 χλμ. από την πόλη των Αθηνών. Κείται στον 37ο παράλληλο [37°48′49″N 22°10′12″E].
Υπάρχει πριν από τον 17ο αιώνα (1697). Ενετικά έγγραφα δείχνουν μετακινήσεις πληθυσμών από την Ήπειρο (ίσως από το Παγκράτι Θεσπρωτίας). Υπάγονται σε αυτό οι οικισμοί Παγκραταίικα Καλύβια, Στενό και Σελλά, τοπωνύμιο που σχετίζεται με τους Σελλούς της Ηπείρου, υποφήτες του Διός.
Λόγω θέσεως, ήταν ταν κέντρο ανεφοδιασμού κατά την Επανάσταση του 1821, για την οποία έδωσε πολλούς αγωνιστές (πιο γνωστός ο ιερομόναχος και διδάσκαλος, Αγάπιος), αλλά και στους Βαλκανικούς Πολέμους, και στον Α’ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκάη δις από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής, στις 5 Δεκεμβρίου 1943 και στις 20-22 Ιουλίου 1944. – βλ. βιβλία Γ. Λεκακη για την Κατοχή, ΕΔΩ.
Από το 1995 γίνεται το «Παγκρατέικο Αντάμωμα». Τριήμερο ή τετραήμερο εκδηλώσεων με αγώνες δρόμου και διάφορα παιγνίδια. Την τελευταία ημέρα το βράδυ στήνεται μεγάλο πανηγύρι στην πλατεία του χωριού! Και «Η Μέρα του Τσοπάνη», με φαγητό στην πλατεία του χωριού, προσφορά από τους τοπικούς κτηνοτρόφους.
Από το Παγκράτι κατάγεται ο Γιώργος Bλάχος, που κέρδισε την μεγαλύτερη διάκριση που κατέκτησε ποτέ η χώρα μας σε διεθνή διαγωνισμό Μαθηματικών: Το χρυσό μετάλλιο στην 52η Διεθνή Μαθηματική Ολυμπιάδα, που διεξήχθη στο Άμστερνταμ.
Η Αχαΐα φημίζεται για τα αμπέλια της (- βλ. Achaia Claus, Βελλά, Αμπελόκηποι (Αρφαρά)[1], Λίμνα, Άνω Διακοπτό Αιγιαλείας, Δουμενά, Βερσοβά, Όαση, ΙΜ Ταξιαρχών Κλωκού, κλπ.).[2]
Και, λίγο έξω από το χωρίο Παγκράτι του Δήμου Καλαβρύτων Αχαΐας, στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου (παραπάνω φωτογραφία), ευρίσκεται ένα αρχαίο κλήμα – για την ακρίβεια το αρχαιότερο εν ζωή κλήμα του κόσμου, 3.000 χρόνων. – ΔΕΙΤΕ: βιντεορεπορτάζ του Γ. Λεκάκη: Το αρχαιότερο αμπελι του κόσμου είναι 35.000.000 ετών (φυσικά απολιθωμένο), και ευρίσκεται στην Θράκη!
Ανήκει στο είδος άγριας αμπέλου Vitis vinifera subsp. Sylvestris. Έχει μήκος άνω των 100 μ. και αποτελείται από 9 κορμούς. Συμφύεται με ομάδα από πουρνάρια. Ανθίζει κάθε Μάιο. Τα άνθη του είναι μόνον αρσενικά – άρα το κλήμα δεν είναι καρποφόρο.[3]
Λέγεται και «Κλήμα ή Αμπέλι του Παυσανία» διότι το έχει καταγράψει στα έργα του ο μέγας ιστορικός, περιηγητής και αρχαίος Έλλην γεωγράφος Παυσανίας, το 172 μ.Χ., – από τότε ως «αξιοπερίεργο φαινόμενο»!
Αναζητούσε να δει εάν είναι πραγματικότητα η φήμη που ήθελε τα «ψάρια στον ποταμό Αροάνιο να κελαηδούν όπως το ορνίθι / πουλί κίχλη / τσίχλα»! Γράφει «Στον ποταμό Αροάνιο υπάρχουν ψάρια, μεταξύ των άλλων και τα λεγόμενα ποικιλίαι, για τα όποια λένε πως βγάζουν φωνή όμοια με του πουλιού τσίχλα. Είδα τετοια ψάρια πιασμένα. Αν και έμεινα όμως κοντά στο ποτάμι έως την δύση του ηλίου, οπότε προ πάντων φωνάζουν τα ψάρια, όπως λένε, καθόλου δεν άκουσα να βγάζουν φωνή».
Αναφέρει δε συγκεκριμένα για τον Αροάνιο / Όλβιο ποταμό:
[14.3] διὰ μέσου δὲ ὤρυξεν Ἡρακλῆς τοῦ Φενεατῶν πεδίου, ῥεῦμα εἶναι τῷ ποταμῷ τῷ Ὀλβίῳ, ὅν τινα Ἀροάνιον Ἀρκάδων καλοῦσιν ἕτεροι καὶ οὐκ Ὄλβιον: μῆκος μὲν τοῦ ὀρύγματος στάδιοι πεντήκοντά εἰσι, βάθος δέ, ὅσον μὴ πεπτωκός ἐστιν αὐτοῦ, καὶ ἐς τριάκοντα καθήκει πόδας. οὐ μὴν ταύτῃ γε ἔτι κάτεισιν ὁ ποταμός, ἀλλὰ ἐς τὸ ῥεῦμα ἀπεχώρησεν αὖθις τὸ ἀρχαῖον, καταλιπὼν [ἔλυτρον] τοῦ Ἡρακλέους τὸ ἔργον… [19.4] λείπεται δὲ ἐκ Φενεοῦ τῶν ὁδῶν, αἵ εἰσι πρὸς ἡλίου δυσμῶν, ἡ ἐν ἀριστερᾷ. αὕτη δὲ ἡ ὁδὸς ἄγει μὲν ἐς Κλείτορα, καθήκει δὲ παρὰ τοῦ Ἡρακλέους τὸ ἔργον, ὃ τῷ ποταμῷ ῥεῦμα ἐποίησεν εἶναι τῷ Ἀροανίῳ. παρὰ τοῦτο ἡ ὁδὸς κάτεισιν ἐπὶ χωρίον Λυκουρίαν, καὶ ἔστι Φενεάταις ἡ Λυκουρία πρὸς Κλειτορίους ὅροι τῆς γῆς.
[15.6] τέθαπται δὲ Τελαμὼν ἐγγύτατα τοῦ ποταμοῦ τοῦ Ἀροανίου, ἀπωτέρω μικρὸν ἢ ἔστι τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνος,
[18.7] ὑπὲρ δὲ τὴν Νώνακριν ὄρη τε καλούμενα Ἀροάνια καὶ σπήλαιόν ἐστιν ἐν αὐτοῖς [σ.σ.: Σήμερα γνωστό ως Σπήλαιο των Λιμνών]. ἐς τοῦτο ἀναφυγεῖν τὸ σπήλαιον τὰς θυγατέρας τὰς Προίτου μανείσας λέγουσιν, ἃς ὁ Μελάμπους θυσίαις τε ἀπορρήτοις καὶ καθαρμοῖς κατήγαγεν ἐς χωρίον καλούμενον Λουσούς. τοῦ μὲν δὴ ὄρους τῶν Ἀροανίων Φενεᾶται τὰ πολλὰ ἐνέμοντο: οἱ δὲ ἐν ὅροις ἤδη Κλειτορίων εἰσὶν οἱ Λουσοί. [18.8] πόλιν μὲν δή ποτε εἶναι λέγουσι τοὺς Λουσούς, καὶ Ἀγησίλας ἀνὴρ Λουσεὺς ἀνηγορεύθη κέλητι ἵππῳ νικῶν, ὅτε πρώτην ἐπὶ ταῖς δέκα ἐτίθεσαν πυθιάδα Ἀμφικτύονες: τὰ δὲ ἐφ᾽ ἡμῶν οὐδὲ ἐρείπια ἔτι λειπόμενα ἦν Λουσῶν. τὰς δ᾽ οὖν θυγατέρας τοῦ Προίτου κατήγαγεν ὁ Μελάμπους ἐς τοὺς Λουσοὺς καὶ ἠκέσατο τῆς μανίας ἐν Ἀρτέμιδος ἱερῷ: καὶ ἀπ᾽ ἐκείνου τὴν Ἄρτεμιν ταύτην Ἡμερασίαν καλοῦσιν οἱ Κλειτόριοι.
[21.1] ταῦτα μὲν δὴ οὕτω λέγουσι: τοῦ Λάδωνος δὲ τῶν πηγῶν ἀπέχει στάδια ἑξήκοντα ἡ Κλειτορίων πόλις, ἡ δὲ ὁδὸς ἡ ἀπὸ τῶν πηγῶν τοῦ Λάδωνός ἐστιν αὐλὼν στενὸς παρὰ τὸν Ἀροάνιον ποταμόν. πρὸς δὲ τῇ πόλει διαβήσῃ ποταμὸν καλούμενον Κλείτορα. ἐκδίδωσιν οὖν ὁ Κλείτωρ ἐς τὸν Ἀροάνιον, οὐ πλέον τῆς πόλεως σταδίους ἀπέχοντα ἑπτά. [21.2] εἰσὶ δὲ ἰχθῦς ἐν τῷ Ἀροανίῳ καὶ ἄλλοι καὶ οἱ ποικιλίαι καλούμενοι: τούτους λέγουσι τοὺς ποικιλίας φθέγγεσθαι κίχλῃ τῇ ὄρνιθι ἐοικός. ἐγὼ δὲ ἀγρευθέντας μὲν εἶδον, φθεγγομένων δὲ ἤκουσα οὐδὲν καταμείνας πρὸς τῷ ποταμῷ καὶ ἐς ἡλίου δυσμάς, ὅτε δὴ φθέγγεσθαι μάλιστα ἐλέγοντο οἱ ἰχθῦς.
[24.3] ἔστι δὲ καὶ Ζακυνθίων τῇ ἀκροπόλει Ψωφὶς ὄνομα, ὅτι ναυσὶν ἐς τὴν νῆσον ἐπεραιώθη πρῶτος καὶ ἐγένετο οἰκιστὴς ἀνὴρ Ψωφίδιος, Ζάκυνθος [τε] ὁ Δαρδάνου. Σειρῶν μὲν δὴ σταδίοις ἐστὶν ἀπωτέρω τριάκοντα ἡ Ψωφίς: παρὰ δὲ αὐτὴν ὅ τε Ἀροάνιος ποταμὸς καὶ ὀλίγον ἀπωτέρω τῆς πόλεως Ἐρύμανθος ῥέουσιν. – Παυσ. «Αρκαδικά», κεφ. 21.
Το 1976 ανακηρύχθηκε Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.12.2010.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Λουλούδης Θ. Η. «Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση», εκδ. Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτραι, 2010.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Με Γιορτή Κρασιού.
[2] Ας σημειωθεί πως η ιδιοκτήτρια της φημισμένης οινοποιίας Chateau Margaux (Αμπελώνας Μαργκώ) της Γαλλίας – ένας από τους 5 πρώτους, σε παραγωγή αμπελώνες της Γαλλίας – ανήκει στην Κορίνα Μεντζελοπούλου (από την Ακράτα), η οποία είναι κάτι σαν θρύλος στην Γαλλία.
[3] Βλ. Boursiquot, Lacombe, Laucou, Bakasieta στο «Food and History», vol. 11, σελ 27-34, 2013.
αρχαιοτερο εν ζωη κλημα παγκρατι Αχαιας Λεκακης αρχαιο αμπελι παγκρατιο παγκρατιον Αχαια oldest vineyard vine most ancient älteste Rebe la plus vieille vigne vite più antica vigneto più antico le plus ancien vignoble ältester Weinberg χωριο Παγκρατι Πατρα 37ος παραλληλος 17ος αιωνας μχ 1697 ενετικα εγγραφα μετακινηση πληθυσμων πληθυσμος πληθυσμου ηπειρος Θεσπρωτιας Θεσπρωτια οικισμος Παγκρατεικα Παγκραταιικα Καλυβια, Στενο Σελλα, τοπωνυμιο Σελλοι υποφητες Διος υποφητης θεος Διας ζευς Επανασταση 1821, αχαιοι αγωνιστες ιερομοναχος διδασκαλος Αγαπιος Βαλκανικοι Πολεμου Α Β Παγκοσμιος Πολεμος καψιμο πυρκαγια γερμανικα στρατευματα κατοχης, 5 Δεκεμβριου 1943 Δεκεμβριος 20 21 22 Ιουλιου 1944 Ιουλιος Κατοχη γερμανια γερμανοι ναζι 1995 Παγκρατεικο Ανταμωμα Τριημερο τετραημερο πανηγυρι αγωνες δρομου παιγνιδι Μερα του Τσοπανη, ημερα Τσοπανης προσφορα κτηνοτροφοι Bλαχος, διεθνης διαγωνισμος Μαθηματικων χρυσο μεταλλιο 52η Μαθηματικη ολυμπιαδα, αμστερντα Μαθηματικα αμπελια κλαους Achaia Claus, Βελλα, Αμπελοκηποι Αρφαρα Λιμνα, ανω Διακοπτο Αιγιαλεια αιγιο Δουμενα, Βερσοβα, οαση, ΙΜ Ταξιαρχων Ταξιαρχες Κλωκος Δημος Καλαβρυτων Καλαβρυτα εκκλησια ιν ιερος ναος Αγιου Νικολαου, Αγιος Νικολαος 3.000 χρονων χρονια πριν 1000 πΧ Θρακη ειδος αγρια αμπελος Vitis vinifera subsp. Sylvestris. πουρναρι Μαιος ανθη αρσενικα καρποφορο καρποφορια Παυσανια περιηγητης αρχαιος ελληνας γεωγραφος 2ος 172 μΧ αξιοπεριεργο φαινομενο φημη ψαρια ψαρι ποταμος Αροανιος κελαηδημα ορνιθι / πουλι κιχλη / τσιχλα ποικιλιαι, ιχθυς φωνη πουλια ποταμι δυση του ηλιου, ολβιος ηρακλης φενεος Φενεατων πεδιο πεδιαδα ρευμα αρκαδες αρκαδια ολβιον ορυγμα ρεμα αρχαιον, ελυτρον ελυτρο εργο οδος Κλειτορια, κλειτωρ χωριον Λυκουρια Φενεαταις ταφος Τελαμων ιερον Απολλωνος Απολλωνας Απολλων θεος Απολλωνας Νωνακρις Νωνακρη ορη Αροανεια σπηλαιο Σπηλαιο των Λιμνων λιμνες θυγατερες Προιτος μανια Μελαμπους θυσια απορρητα καθαρμος Λουσοι ορος Φενεαται αγησιλας Λουσευς κελητας κελης ιππος πυθιαδα Αμφικτυονες πυθιας Αμφικτυονια ερειπια αρτεμιδα θεα αρτεμις αρτεμη ημερασια Κλειτοριοι Λαδωνας πηγες πολις, Λαδων αυλος στενος Κλειτορας ιχθυες ποικιλια ποικιλιας φθεγγομαι Ζακυνθιοι ακροπολις ακροπολη Ψωφις ναυτες νησος οικιστης Ψωφιδιος, Ζακυνθος Δαρδανος Ψωφιδα ερυμανθος Αρκαδικα 1976 Διατηρητεο Μνημειο της Φυσης Γιορτη Κρασιου κρασι οινοποιια σατω μαργκω μαργκο Chateau Margaux Αμπελωνας Γαλλια παραγωγη Μεντζελοπουλου Ακρατα
