Πάνω στον αρχαίο ναό του Υακίνθου, κτίσθηκε ο χριστιανικός ναός της Αγίας Κυριακής, στην ιερά πόλι των Σπαρτιατών, Αμύκλες – ο ανασκαφέας μετακίνησε την εκκλησία και βρήκε τον θρόνο του Υακίνθου

Το Αμυκλαίον ακμάζει σε όλες σχεδόν τις φάσεις της προϊστορικής περιόδου. Οι ανασκαφές έδειξαν την ύπαρξη οικισμού της Μεσοελλαδικής περιόδου (2000 – 1600 π.Χ.) πάνω στο λόφο. Κατά την Μυκηναϊκή εποχή (1600 – 1100 π.Χ.) η θέση παίρνει λατρευτικό χαρακτήρα, όπως πιστοποιούν τα πολυάριθμα ειδώλια που ήλθαν στο φως. Από την Αρχαϊκή έως και την Ρωμαϊκή περίοδο, το Αμυκλαίον αποτελεί σημαντικό πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της Σπάρτης. Η σημαντικότατη σπαρτιατική γιορτή Υακίνθια που τελείται στο Αμυκλαίον συμβολίζει την πολιτική συμφιλίωση της Δωρικής Σπάρτης (Απόλλων) με τον προδωρικό πληθυσμό των Αμυκλών (Υάκινθος).

Πρώτος ανασκαφέας του ιερού ήταν ο αρχαιολόγος Χρ. Τσούντας, το 1889 – 1890, ο οποίος αποκάλυψε κτιστό ανάλημμα και τον περίβολο του ναού. Στα ΝΔ της νεώτερης εκκλησίας της Αγίας Κυριακής ανασκάφηκε ημικυκλικό θεμέλιο με ορθογώνια κατασκευή στο εσωτερικό, που ο Τσούντας θεώρησε ως βάθρο του αγάλματος του Απόλλωνος.

Η ανασκαφή συνεχίστηκε το 1904 από τον Α. Furtwaengler και τον αρχιτέκτονα E. Fiechter (1904), και το 1907 από τον Α. Σκιά, ο οποίος μετακίνησε την εκκλησία της Αγίας Κυριακής για να συμπληρωθεί η ανασκαφή και να ελευθερωθούν τα αρχιτεκτονικά μέλη του θρόνου. Κατά την ανασκαφή αυτή εξακριβώθηκε ότι ο θρόνος βρισκόταν κάτω από το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής. Η ανασκαφή συνεχίστηκε το 1924 από τον E. Buschor και τον W. von Massow και επιβεβαιώθηκε η χρήση του χώρου ως λατρευτικού ήδη από τα ύστερα μυκηναϊκά χρόνια. Πολλά αρχιτεκτονικά μέλη από τον “Θρόνο” του Βαθυκλέους αναγνώρισε, ταύτισε και δημοσίευσε ο Α. Δεληβορριάς το 1968.

Στον σημερινό λόφο της Αγίας Κυριακής βρίσκεται το φημισμένο ιερό του παλαιότερου – προδωρικού – θεού της περιοχής, του Υακίνθου, και του Απόλλωνος Αμυκλαίου.

Το κολοσσικό κιονόμορφο άγαλμα του Απόλλωνος περιβαλλόταν από τρεις πλευρές από τον λεγόμενο “θρόνο”, ένα επιβλητικό κτίσμα, έργο του Βαθυκλή από την Μαγνησία της Μικράς Ασίας, που χρονολογείται στο τέλος του 6^ου αιώνα π.Χ. Στοές και δωμάτια αποτελούσαν το ιδιόμορφο αυτό κτίσμα (στοϊκό οικοδόμημα – βωμός), με το εσωτερικό περιστύλιο για την παρακολούθηση των τελετουργιών γύρω από τον τάφο-βωμό του Υακίνθου, που ήταν ταυτόχρονα και βάθρο του κολοσσικού αγάλματος του Απόλλωνος.

Στον χώρο υπάρχει ανάλημμα, περίβολοι και ίχνη θεμελίων από διάφορες περιόδους και ένας κυκλικός βωμός.

Αρχιτεκτονικά μέλη μεικτού ρυθμού, δωρικού και ιωνικού εκτίθενται στο Μουσείο Σπάρτης.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΛΑΚΩΝΙΑΣ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.4.2013.

Οι Αμύκλες σήμερα απέχουν 6 χλμ. περίπου Ν. του κέντρου της Σπάρτης, στον 37^ο παράλληλο [37°1′45″N 22°26′54″E]. Πρώτερα το χωριό ελέγετο Σκλαβοχώρι. Το 1940 μετονομάστηκε σε Αμύκλες. (Περιλαμβάνει και τους οικισμούς Βαφειό, Κατσαρός, Περιστέρι και Ρίζα).

Ο Αμύκλας ήταν ο 5^ος βασιλιάς της Λακεδαίμονος / Λακεδαίμονας. Διαδέχθηκε τον πατέρα του, Λακεδαίμονα, όταν πέθανε. Έκτισε τις Αμύκλες. Τις ανακήρυξε πρωτεύουσα του κράτους του. Νυμφεύτηκε την Διομήδη. Απέκτησαν τρεις γιους:

• τον Υάκινθο, γιο του Αμύκλα και της Διομήδης (του Λαπίθη, άρα εγγονός του Λακεδαίμονος και της Σπάρτης, δισέγγονος της Ταϋγέτης και του Διός). Ο Σπαρτιάτης πρίγκηψ με τον Απόλλωνα καθημερινώς επήγαιναν για κυνήγι και αναρρίχηση σε απότομα βουνά – οι πρώτοι αναρριχητές – στον Ταΰγετο Ο ίδιος ο Απόλλων του εδίδαξε τοξοβολία, λύρα, και προφητική. Αλλά σε διαγωνισμό δισκοβολίας, ο Απόλλων έριξε τον δίσκο τόσο ψηλά, που “έκοψε τα σύννεφα στον ουρανό”! Ο Υάκινθος πέταξε να πιάσει τον ιπτάμενο δίσκο, αλλά αυτός προσέκρουσε στο έδαφος, και τον εκτύπησε στο κεφάλι, και τον σκότωσε. Από το αίμα του Υακίνθου ο Απόλλων εδημιούργησε ένα φυτό, που του έδωσε το όνομά του, τον υάκινθο (ζουμπούλι). Ο Υάκινθος ετάφη στην Κρήτη. Μεταφέρθηκε στους ουρανούς, από την αδελφή του, Πολύβοια, και από τις θεές, Αφροδίτη, Αθηνά και Αρτέμιδα.[11].
• τον Άργαλο, και
• τον Κυνόρτα.

Τον διαδέχτηκε ο Άργαλος και αυτόν ο Κυνόρτας.[1]

Κατά την παράδοση, οι Αμύκλες συνδέονται με την κατοικία του Τυνδάρεω, της Λήδας, και των υιών τους, των Διοσκούρων – κατά μια εκδοχή και γενέτειρά τους.

Πριν την κάθοδο των Δωριέων, από την Φωκίδα στην Πελοπόννησο, ήταν οχυρό των Αχαιών.[2]

Αναφέρεται από τον Όμηρο στον κατάλογο των πλοίων της «Ιλιάδος», υπό τον Μενέλαο. Εδώ πέθαναν ο Αγαμέμνων και η Κασσάνδρα, όπου βρίσκονταν και οι τάφοι τους.[3] Από εδώ ξεκίνησαν ο Πίσανδρος και ο Ορέστης για να αποικίσουν την Αιολίδα.[4]

Ο αρχαίος οικισμός της Εποχής του Χαλκού βρίσκεται στις πλαγιές, επάνω από το σύγχρονο χωριό Αμύκλες.

Μετά τον Α’ Μεσσηνιακό πόλεμο, τον 8^ο αιώνα π.Χ. που υπετάγησαν στην Σπάρτη, από τον βασιλιά Τήλεκλο. Ήταν ο 5^ος από τους γύρω οικισμούς που προσαρτήθηκαν, με σεβασμό στην ανεξαρτησία τους. Οι Σπαρτιάτες χώρισαν την Λακωνία σε 6 περιοχές (κρατίδια) και παραχώρησαν τις Αμύκλες στον Φιλόνομο, ο οποίος είχε πείσει τον Αχαιό ηγεμόνα να παραδώσει την περιοχή.[5]​ Η πόλις επανοικοδομήθηκε και ήλθαν άποικοι από την Λήμνο και την Ίμβρο. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης “ΙΜΒΡΟΣ, παιπαλόεσσα”. Οι Αχαιοί βέβαια, παρέμειναν στην πόλη.[6]

Οι κάτοικοι των Αμυκλών έγιναν περίοικοι, δηλ. μέλη αυτόνομων ομάδων ελεύθερων, αλλά μη Σπαρτιάτες. Αι Αμύκλαι συνέχισαν να τελούν ίδια έθιμα, όπως τα Γυμνοπαιδεία και τα Υακίνθια, φυσικά και μετά την κατάκτηση των Σπαρτιατών. Προς τιμήν του Απόλλωνος Αμυκλαίου, εορταζόταν «η πολιτική συμφιλίωση της Δωρικής Σπάρτης (του Απόλλωνα) με τον αχαϊκό πληθυσμό των Αμυκλαίων». Ανεγείρεται και το Ιερόν του Απόλλωνος, χωρίς να ξεχνά την προ-δωδεκαθέου θεότητα των Ελλήνων, τον Υάκινθο, τον τύμβο του οποίου που περικλείει ο ναός. Η λατρεία του συγχωνεύθηκε με αυτήν του Απόλλωνος, στην ετήσια εορτή, η οποία ελέγετο όμως Υακίνθια (και όχι Απολλώνεια).

Έχουν βρεθεί ευρήματα αναθηματικών μορφών προ-μυκηναϊκών και γεωμετρικών χρόνων.

Από τον 7^ο – 6^ο αιώνα, ένα κολοσσιαίο αρχαϊκό άγαλμα-ομοίωμα[7] – ύψους 10 μ.! – με κράνος, φτιαγμένο από μπρούντζο, κρατώντας ένα δόρυ και τόξο, με βάση σε σχήμα βωμού έλεγε ότι εκεί είναι θαμμένος ο Υάκινθος – βλ. Παυσ, III.6.

Στα μέσα του 6^ου αιώνα το πρόσωπο του Απόλλωνος είχε επικαλυφθεί με χρυσό, από την Λυδία, δώρο του Κροίσου! Τον ίδιο αιώνα, ο Βαθυκλης της Μαγνησίας σχεδίασε το δωρικο-ιωνικό συγκρότημα ναών, γνωστό αργότερα ως «θρόνος του Απόλλωνα», με τους άθλους του Ηρακλή, την αποθέωσή του και του Υακίνθου, κ.α.

Το αρχαϊκό λατρευτικό άγαλμα, τοποθετημένο στην εξέδρα, που κατασκευάστηκε για να περικλείει τον χθόνιο βωμό, ήταν αφιερωμένο στον Υάκινθο. Περιβαλλόταν από μια «εγκυκλοπαίδεια με εικόνες» της ελληνικής μυθολογίας[8], εάν κρίνουμε από την απαρίθμηση των θεμάτων των αναγλύφων από τον Παυσανία! Η εξέδρα περιείχε τον βωμό του Υάκινθου, ήταν αντιμέτωπη με ανάγλυφα και υπήρχαν περισσότερα ανάγλυφα στο κτήριο σχήματος στοάς, που περιέβαλλε από τις τρεις πλευρές το γιγαντιαίο άγαλμα του θεού. Ένα από τα αγάλματα του Απόλλωνος Αμυκλαίου είχε «τέσσερα αυτιά», ή «τέσσερα αυτιά και τέσσερα χέρια» / ή τετράχειρ («με τέσσερα χέρια»).[9]

Το ανάλημμα και ο περίβολος του ιερού έχουν ανασκαφεί. Αρχιτεκτονικά θραύσματα δείχνουν ότι η αρχιτεκτονική συνδύαζε δωρικά και ιωνικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά.

Εκτός από την λατρεία του Απόλλωνα, συλλάτρευαν και τον Διόνυσο Ψίλακα[10] – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης “ΔΙΟΝΥΣΟΣ, ο θεος που τα έχει 400 (τα επίθετα)” – διότι ανυψώνει τους ανθρώπους και φωτίζει το πνεύμα τους, όχι λιγότερο από τα πτερά των πτηνών – ένας αρχαϊκός πτερωτός Διόνυσος λοιπόν! Έτσι η (Αγία) Τριάς εδώ ήταν ανδρική υπόθεση: Απόλλων – Υάκινθος – Διόνυσος.

Οι Αμύκλες φημίζονταν για:

• τις «αμυκλάδες» (περίφημα υποδήματα πολυτελείας – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης “Τα 105 είδη υποδηματων των αρχαιων Ελληνων”),
• την αμυκλαϊκή πορφύρα και
• το αμυκλαϊκό κιονόκρανο (παρακάτω φωτογραφία) με την σπείρα και τα πτερά – κάθε πόλις της Ελλάδος είχε το δικό της κιονόκρανο και δεν ήταν μόνο τρία τα είδη τους (ιωνικό – δωρικό – κορινθιακό).

Οι Αμυκλαίοι ίδρυσαν πόλη, με το ίδιο όνομα, στο νότιο Λάτιο της Μεγάλης Ελλάδος / Κάτω Ιταλίας – την νυν Sperlonga.

Ανασκαφές έγιναν τον  19^ο αιώνα. Ήταν ο W. M. Leake που αναγνώρισε τις Αμύκλες στον λόφο, όπου βρισκόταν η εκκλησία της Αγίας Κυριακής. Οι πρώτες ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν από το 1890 από τον Χρ. Τσούντα. Η σημαντικότερη φάση των εργασιών έγινε αρχές του 20ού αιώνα, από ομάδες με επί κεφαλής τους Γερμανούς αρχαιολόγους A. Furtwängler, E. Fiechter και E. Buschor.

Οι Αμύκλες έγιναν επισκοπή το 1082 μ.Χ.

Άλλα σημερινά αξιοθέατα:

• διατηρητέα μνημεία: Η κατοικία ιδιοκτησίας Κρητικού και Παπαϊωάννου, αξιόλογο δείγμα τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής, η κατοικία Καργάκου, ο νερόμυλος Λιναρδάκη, κ.ά.
• έκθεση φωτογραφίας, στο τ. κοινοτικό κατάστημα, με την πορεία του χωριού, το χρονικό 1900 – 1975.
• Οι ναοί:

– Προφήτη Ηλία, στα νότια, σταυρεπίστεγη βυζαντινή με τοιχογραφίες (13^ος αι.), κτισμένη και αυτή με αρχαίο δομικό υλικό.

– Αγίων Θεοδώρων, επίσης με αρχαίο δομικό υλικό.

– Κοίμησης της Θεοτόκου, στην δυτική είσοδο του χωριού, με εικόνα της Παναγίας, δωρεά των αγωνιστών του 1940.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Λακωνων Γη». Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.5.2000.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Antinori, κ.ά. «Esparta, la ciudad del buen gobierno», Arqueología de las ciudades perdidas, εκδ. Salvat, Pamplona, 1986.
• Buschor E.και W. von Massow «Vom Amyklaion», AM 52, 1927, σελ. 1 – 85.
• Calligas P. «From the Amyklaion» στο J. M. Sanders (επιμ.) «Philolakon: Lakonian Studies in Honor of Hector Catling», Οξφόρδη, 1992, σελ. 31 – 48.
• Faustoferri A. «Il trono du Amyklai e Sparta: Bathykles al servizio del potere», Ιταλικές Επιστημονικές εκδ., Νάπολι, 1996.
• Lévy Edm. «Sparte: Histoire politique et sociale jusqu’à la conquête romaine», Seuil, coll. «Points Histoire», Παρίσι, 2003.
• Martin R. «Bathyclès de Magnésie et le trône d’Apollon à Amyklæ», RA, 1976, σελ. 205 – 218.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] «Ἀμύκλας δὲ ὁ Λακεδαίμονος, βουλόμενος ὑπολιπέσθαι τι καὶ αὐτὸς ἐς μνήμην, πόλισμα ἔκτισεν ἐν τῇ Λακωνικῇ. Γενομένων δέ οἱ παίδων, Ὑάκινθον μὲν νεώτατον ὄντα καὶ τὸ εἶδος κάλλιστον κατέλαβεν ἡ πεπρωμένη πρότερον τοῦ πατρός, Καὶ Ὑακίνθου μνῆμά ἐστιν ἐν Ἀμύκλαις ὑπὸ τὸ ἄγαλμα τοῦ Ἀπόλλωνος. Ἀποθανόντος δὲ Ἀμύκλα, ἐς Ἄργαλον τὸν πρεσβύτατον τῶν Ἀμύκλα παίδων, καὶ ὕστερον ἐς Κυνόρταν, Ἀργάλου τελευτήσαντος, ἀφίκετο ἡ ἀρχή» – ΠΗΓΗ: Παυσ. «Λακωνικά», κεφ. Α.

[2] Βλ. Παυσανία, 2^ος αιώνας μ.Χ.

[3] Βλ. Πίνδαρος, Πύθ. XI,30. Παυσανίας II,16,6, III,19,6.

[4] Βλ. Πίνδαρος, Νεμ. XI,33.

[5] Βλ. Στράβων VIII,5,4-5.

[6] Βλ. Κόνων, 36. Παυσανίας III,2,6.

[7] Αντίγραφο αυτού υπήρχε στο ιερόν του Απόλλωνος στον Θόρνακα.

[8] Κυκλος Βελλεροφόντη, Περσέα, κ.ά.

[9] B. Sergent «Svantovit and the Apollo of Amyklai, στο Review of the History of Religions, 1994.

[10] ψίλον [δωρ. πτίλον] = πτερό – Παυσ. 3.19.6.

[11] ΠΗΓΗ: M. P. Nilsson “A history of Greek religion”, 1949. Απολλοδώρος Βιβλιοθήκη, 1.3.3. Λουκιανός “Διάλ.”. Παυσ. “Ελλάδος περιήγησις”, 3.19.4.

αρχαιος ναος Υακινθου, χριστιανικις ιερος ναος ΙΝ Αγιας Κυριακης, ιερα πολις πολη Σπαρτιατων, Αμυκλες ανασκαφεας μετακινηση εκκλησιας θρονος θεος Υακινθο αρχαιοι ναοι χριστιανισμος Αγια Κυριακη ιερη Σπαρτιατες Αμυκλαι ανασκαφη ξωκκλησι sparta laconia, amyclae Αμυκλαιον προιστορια ανασκαφες οικισμος Μεσοελλαδικη περιοδος εποχη 4.000 3.600 χρονια πριν 3η χιλιετια 2000 – 1600 πΧ λοφος Μυκηναικη 3.100 1100 λατρεια ειδωλιο Αρχαικη Ρωμαικη αμυκλαιο πολιτικο θρησκευτικο κεντρο Σπαρτης σπαρτιατικη γιορτη εορτη γιορτες εορτες Υακινθια συμβολο πολιτικη συμφιλιωση Δωρικη Σπαρτη Απολλων προδωρικος πληθυσμος ανασκαφεας ιερον αρχαιολογος Τσουντας, 1889 1890, κτιστο αναλημμα περιβολος ημικυκλικο θεμελιο ορθογωνια κατασκευη βαθρο αγαλμα Απολλωνος 19ος 20ος αιωνας μχ 1904 φουρτβανγκλερ Furtwaengler αρχιτεκτονας φιχτερ Fiechter 1907 Σκιας αρχιτεκτονικα μελη εκκλησακι 1924 μποσορ Buschor φον μασοφ von Massow χρηση λατρευτικος μυκηναικα χρονια αρχιτεκτονικη Βαθυκλης Δεληβορριας 1968 προδωρικος Απολλωνας Αμυκλαιος κολοσσικο επιβλητικο κτισμα, εργο Μαγνησια Μικρα Ασια 6^ος στοα δωματιο ιδιομορφο στοικο οικοδομημα – βωμος περιστυλιο τελετουργια ταφος κολοσσιαιο αναλημμα, περιβολοι θεμελια κυκλικος αρχιτεκτονικο μελος μεικτος ρυθμος δωρικος ιωνικος ρυθμος αρχαιολογικο Μουσειο ΛΑΚΩΝΙΑ 37^ος παραλληλος χωριο Σκλαβοχωρι. Σκλαβοχωριο Σκλαβοχωριον 1940 μετονομασια οικισμοι Βαφειο, Κατσαρος, Περιστερι Ριζα Αμυκλας βασιλιας Λακεδαιμονα / Λακεδαιμονια Λακεδαιμων πρωτευουσα κρατος Διομηδη Υακινθος, αργαλος, Κυνορτας παραδοση, κατοικια Τυνδαρεως, Ληδα Διοσκουροι γενετειρα Διοσκουρων καθοδος των Δωριεων, Φωκιδα φωκις Πελοποννησος, οχυρο Αχαιοι ομηρος καταλογος νηων πλοιων Ιλιαδα ιλιας Μενελαος Αγαμεμνων Αγαμεμνωνας Κασσανδρα, ταφοι Πισανδρος Ορεστης Αιολιδα αιολις ταφος Αγαμεμνωνα Κασσανδρας Χαλκου Α Μεσσηνιακος πολεμος, 8^ος υποταγη βασιλευς Τηλεκλος προσαρτηση σεβασμος ανεξαρτησια κρατιδια Φιλονομος, Αχαιος ηγεμονας επανοικοδομηση αποικοι ιμβρος νησος νησι Λημνος Αχαια κατοικοι περιοικοι, αυτονομη ομαδα ελευθεροι ελευθερια εθιμα, εθιμο Γυμνοπαιδεια Υακινθεια, κατακτηση πολιτικη συμφιλιωση αχαικος πληθυσμος Αμυκλαιοι προ δωδεκαθεου θεοτητα Ελληνες τυμβος ετησια πανηγυρι ευρημα αναθημα μορφη προμυκηναικα γεωμετρικα 7^ος – 6^ος κολοσσιαιο γιγαντιο αρχαικο ομοιωμα υψος κρανος, μπρουντζος, δορυ τοξο, σχημα βωμου προσωπο επικαλυψη χρυσος επιχτυσωμενο Λυδια, δωρο Κροισος δωρικο ιωνικο συγκροτημα ναων, ναικο αθλοι Ηρακλη ηρακλης αποθεωση αρχαικα λατρευτικα αγαλματα, εξεδρα, κατασκευη χθονιος αφιερωση εγκυκλοπαιδεια εικονα ελληνικη μυθολογια αναγλυφο Παυσανιας αναγλυφα κτηριο θεου τεσσερα 4 αυτια τεσσαρα αυτι χερια τετραχειρ χερι αναλημμα θραυσμα δωρικα ιωνικα αρχιτεκτονικα χαρακτηριστικα συλλατρεια Διονυσος Ψιλακας ανθρωπος φως πνευμα πτερο πτηνο πτερωτος Αγια Τριας τριαδα ανδρικη φημη αμυκλαδες υποδηματα υποδημα πολυτελειας πολυτελεια αμυκλαικη πορφυρα Αμυκλαιοι ιδρυση νοτιο Λατιο λατσιο Μεγαλη Ελλαδα Κατω Ιταλια σπερλονγκα Sperlonga ληκ λικ Leake Γερμανος αρχαιολογς επισκοπη 11ος 1082 μΧ αξιοθεατα διατηρητεα μνημεια κατοικια Κρητικος Παπαιωαννου, λαικη Καργακος νερομυλος Λιναρδακης φωτογραφια κοινοτικο καταστημα, 1900 – 1975 Προφητη Ηλια, σταυρεπιστεγη βυζαντινη τοιχογραφια 13^ος δομικο υλικο Αγιων Θεοδωρων, δομικα υλικα Κοιμησης της Θεοτοκου, εικονα Παναγια δωρεα αγωνιστες 1940 Προφητης Ηλιας, βυζαντινος Αγιοι Θεοδωροι Κοιμησης κοιμησις Θεοτοκος, Παναγιας καλλιγας Λακεδαιμονιος, μνημη πολισμα Λακωνικη παις νεωτατος ειδος καλλιστον καλλιστος πεπρωμενη μνημα Λακωνικα Πινδαρος, Στραβων Κονων, αντιγραφο Θορνακας Θορναξ Βελλεροφοντης, Περσεας, περσευς ψιλον δωρικα πτιλον φτερο ψιλο δωριστι πτιλο φτερα επιγραφη Λαπιθης, εγγονος δισεγγονος Ταυυγετη Διας ζευς Σπαρτιαατης πριγκηψ κυνηγι αναρριχηση βουνο πρωτοι αρχαιοι αρχαιοτεροι αναρριχητες ορος Ταυγετος τοξοβολια, λυρα, προφητικη τοξο μουσικη προφητεια μαντεια αθλητικος διαγωνισμος δισκοβολια δισκος συννεφα ουρανος πτηση εδαφος, προσκρουση κεφαλι, αιμα φυτο ζουμπουλι Κρητη ουρανοι Πολυβοια, θεες Αφροδιτη, Αθηνα Αρτεμις αρτεμη