Μοναδική αρχαία ταφή νεογέννητων διδύμων στο Τραγύριο! – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Η αρχαία ελληνική δωρική πόλη Τραγύριον (Τραγύριο / Τραγούριον, Τραγούριο)[1] από τον 1ο και τον 2ο αιώνα π.Χ. ήταν ένα ελληνικό αστικό κέντρο, ενσωματωμένο σε μια κεντρική δαλματική κοινοπολιτεία της ελληνικής αποικίας Δωριέων της Αδριατικής Λίσσας / Ίσσας[2], η οποία άκμασε και ως σύμμαχος των Ρωμαίων. Με την απώλεια της κυριαρχίας της Ίσσας, κατά τον εμφύλιο πόλεμο του Καίσαρα (47 π.Χ.), το Τραγύριον σύντομα ενσωματώθηκε στην ρωμαϊκή επαρχία του Ιλλυρικού (από τα μέσα του 1ου αιώνα μ.Χ. Δαλματία), υπό την διοίκηση της γειτονικής πρωτεύουσας της επαρχίας των Σαλώνων / Salona / Σπαλάτο > Σπλιτ.[3]

Το όνομα της πόλεως ετυμολογείται από τις αρχαίες ελληνικές λάξεις τράγος + όρος, όπως και του γειτονικού νησιού Bua, που προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό βους, βούδι, βούα > voua = κοπάδι βοοειδών. Η ευημερία των Σαλώνων εστέρησε από το Τραγύριον την σημασία του. Αλλά με 2.300 χρόνια συνεχούς αστικής παράδοσης, ο πολιτισμός του κάτω από την επιρροή των αρχαίων Ελλήνων (και στην συνέχεια των Ρωμαίων και των Ενετών) απέκτησε παλλάτια[4], εκκλησίες[5], πύργους[6], τείχη[7], πύλες[8], καθώς και ένα φρούριο[9], σε ένα μικρό νησί και γι’ αυτό το 1997 εγγράφηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλεως στεγάζεται στο παλλάτι Garagnin-Fanfogna, μια ιστορική κατοικία, με αυθεντικά έπιπλα του 18^ου αι. Στεγάζει και την ιδιωτική βιβλιοθήκη της οικογένειας Garagnin, η οποία περιέχει περίπου 6.000 τόμους! Η έκθεσή του περιλαμβάνει αρχαιολογικά ευρήματα και κειμήλια που σχετίζονται με το Τραγύριον, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, καθώς και αρχαία έγγραφα σχετικά με την πόλη.

Σε ανασκαφές το 2011, το 2016 και το 2020 ανακαλύφθηκε αρχαία νεκρόπολις. Στην δε τοποθεσία που νυν λέγεται Dobrić (1ος – 6ος αιώνας μ.Χ.) ανακαλύφθηκε μια σπάνια βρεφική ταφή στην ρωμαϊκών χρόνων έπαυλη / βίλα Dragulin (τέλους 1^ου αι. π.Χ. – 4ος αιώνας μ.Χ.), κοντά στην αρχαία πόλη. Ο τάφος είναι ασυνήθιστος, επειδή περιείχε δίδυμα μωρά, που πέθαναν το ένα κατά την γέννησή του και το άλλο έως την ηλικία των δύο μηνών. Τα δίδυμα θάφτηκαν μαζί, γύρω στον 1^ο ή τον 2^ο αιώνα μ.Χ.

Ο γενετικός έλεγχος αποκάλυψε ότι τα βρέφη ήταν δίδυμα – ένα αγόρι και ένα κορίτσι – ενώ η βιοαρχαιολογική ανάλυση έδειξε ότι υπέφεραν από υποσιτισμό πριν την γέννηση, πιθανώς σκορβούτο ή ραχίτιδα, πιθανότατα λόγω της κατάστασης της υγείας της μητέρας τους κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι παλαιοπαθολογικές και ισοτοπικές αναλύσεις υποδεικνύουν σημαντική μεταβολική νόσο και μια τυπική ρωμαϊκή διατροφή με θαλάσσια και C3 τρόφιμα.

Ο παιδικός θάνατος δεν ήταν ασυνήθιστος στις κοινωνίες της ρωμαϊκής εποχής, με ορισμένες εκτιμήσεις να ανεβάζουν το ποσοστό βρεφικής θνησιμότητος έως και 30%.

ΠΗΓΗ: A. Osterholtz, κ.ά. «Death and burial of a set of fraternal twins from Tragurium: An osteobiographical approach», τ. 62, Απρ. 2025, 105071, https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2025.105071 Journal of Archaeological Science: Reports. Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.3.2025.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] > λατινικά παραφρασμένο Tragurium > ακόμη και σήμερα Trogir / Traù, στην νυν έκταση της Κροατίας, στον 43^ο παράλληλο [43°31′0.85″N 16°15′4.91″E], 27 χλμ. βορειοδυτικά του Σπλιτ.

[2] Lissa, Issa – νυν παραφρασμένα νησίς Βις. Κατ’ άλλους έφθασαν εκεί από τις Συρακούσες Σικελίας και κατ’ άλλους από την Επίδαυρο Αργολίδος. Πόλεις με το όνομα Λίσσα / Λήσσα / Λισός, υπήρχαν στην αρχαία Ελλάδα στην Αργολίδα (το νυν Λυγουριό), την Μακεδονία (στην έκταση των νυν νομών Σερρών και Δράμας), στην Κρήτη, κ.α. Ενώ Ίσσα είναι το αρχαίο όνομα της Λέσβου.

[3] Paraman et al., 2020.

[4] Πιο σημαντικά:

• Πριγκηπικό Παλλάτι (13ος αι.). Και
• νεογοτθικό παλλάτι του Chipico (15ος αι.). Περί το 1650, ευρέθη στην βιβλιοθήκη του παλλατιού μια μεταγραφή του «Σατυρικού» του Πετρώνιου (του 15ου αι.), η οποία περιείχε ολόκληρο το βιβλίο XV, που περιελάμβανε το πολύ διάσημο Cena Trimalchionis («Δείπνο του Τριμαλχίου»).

[5] Πιο σημαντικοί:

• καθεδρικός ναός του Αγίου Λαυρεντίου  – το μεγαλύτερο κτήριο της παλαιάς πόλης (13ος – 16ος αι.) Με σκαλιστή πύλη του δασκάλου Radovan (1240 ).
• ρωμανικός ναός του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (13ος αι.).
• γοτθική εκκλησία των Δομινικανών (14ος αι.).

[6] Ο Πύργος του Αγίου Μάρκου κτίστηκε τον 15ο αι. από τους Ενετούς, για να υπερασπιστεί την πόλη από τις οθωμανικές επιθέσεις. Αρχικώς συνδέθηκε, χάρι στα τείχη της πόλεως, με το κάστρο Camerlengo.

[7] Του 14ου – 15ου αι. Θραύσματα ισχυρών μεσαιωνικών τειχών της πόλης διακρίνονται από τα βόρεια και δυτικά τμήματα της πόλης.

[8] Η Βόρεια Πύλη (17ος αι.), η κεντρική είσοδος της πόλης από την ηπειρωτική χώρα. Κοντά στην πύλη άγαλμα του αγ. Ιωάννου / Ιβάν Ουρσίνι, προστάτη της πόλεως.

[9] Το Καμερλενγκο, φρούριο του 15ου αι. στο δυτικό άκρον της παλαιάς πόλης.

αρχαια Μοναδικη ταφη νεογεννητων διδυμων Τραγυριο Λεκακης νεογεννητα διδυμα Τραγυριον αρχαιο ελληνικη δωρικη πολη Τραγουριον, Τραγουριο 1ος 2ος αιωνας πΧ ελληνικο αστικο κεντρο, δαλματια δαλματικη κοινοπολιτεια ελληνικη αποικια Δωριεων δωριεις Αδριατικη θαλασσα Λισσα ισσα συμμαχος Ρωμαιοι απωλεια κυριαρχια εμφυλιος πολεμος Καισαρας καισαρ 47 ρωμαικη επαρχια Ιλλυρικο ιλλυριαι μΧ πρωτευουσα Σαλωνα Salona / Σπαλατο > Σπλιτ ονομα ετυμολογια πολις ελληνικες λεξεις λεξη λαξις τραγος + ορος, νησι μπουα Bua, βους, βουδι, βουα > voua κοπαδι βοοειδη ευημερια αστικη παραδοση πολιτισμος επιρροη αρχαιοι Ελληνες Ενετοι παλλατια εκκλησια πυργος τειχη πυλη φρουριο καστρο μικρονησι νησακι νησια δαλματιας 1997 Καταλογος Παγκοσμιας Πολιτιστικης Κληρονομιας ουνεσκο UNESCO Αρχαιολογικο Μουσειο παλατι Garagnin Fanfogna, ιστορικη κατοικια, αυθεντικα επιπλα 18^ος ιδιωτικη βιβλιοθηκη οικογενεια γκαραγκνιν γκαρανιν  Garagnin, φανφονια τομοι εκθεση αρχαιολογικα ευρηματα κειμηλια αρχαιοτητα αρχαιος εγγραφο πολη ανασκαφη 2011, 2016 2020 νεκροπολις νεκροπολη ντομπριτς Dobric 6ος σπανια βρεφικη ταφος ρωμαικα χρονια επαυλη επαυλις βιλα βιλλα ντραγκουλιν Dragulin 4ος ασυνηθιστος, διδυμος μωρα μωρο γεννα γεννηση ηλικια δυο 2 μηνων γενετικος ελεγχος βρεφος αγορι κοριτσι βιοαρχαιολογια αναλυση υποσιτισμος σκορβουτο ραχιτιδα, ραχιτις υγεια μητερα εγκυμοσυνη παλαιοπαθολογια ισοτοπο αναλυση μεταβολικη νοσος τυπικη ρωμαικη διατροφη θαλασσια C3 τροφιμα θαλασσινα παιδικος θανατος παιδικη θνησιμοτητα κοινωνια ποσοστο βρεφικη λατινικα παρφραση Tragurium > Trogir / Trau, Κροατιας, κροατια 43^ος παραλληλος Lissa, Issa νησις Βις Συρακουσες Σικελια Επιδαυρο Αργολιδος Αργολιδας Αργολιδα Αργολις πριγκηπικο 13ος νεογοτθικο τσιπικο Chipico 15ος  17ος 1650, μεταγραφη Σατυρικο Σατυρα Πετρωνιος 15ος βιβλιο 15 15ο XV, διασημο Cena Trimalchionis Δειπνο του Τριμαλχιου Τριμαλχιος καθεδρικος ιερος ναος ιν Αγιου Λαυρεντιου Λαυρεντιος κτηριο παλαια 16ος σκαλιστη πυλες δασκαλος ραντοβαν Radovan 13ος 1240 ρωμανικος αγιος Ιωαννης Βαπτιστη Βαπτιστης γοτθικη Δομινικανοι 14ος Μαρκου μαρκος βενετια οθωμανικη αυτοκρατορια επιθεση τειχος Camerlengo Θραυσμα μεσαιωνικα τειχη εισοδος αγαλμα Ιωαννη Ιβαν Ουρσινι, προστατης πολιουχος Καμερλενγκο, παλια Πολεις Λισσα / Λησσα / Λισος, Λισα / Λησα / Λισσος, Λυγουριο Μακεδονια νομος Σερρων Δραμας Κρητη, Λεσβος τεφροδοχος

Γιώργος Λεκάκης

See Full Bio