Η πλατεία Κλαυθμώνος[1] των Αθηνών, ήταν η πρώτη στην πόλη που δενδροφυτεύτηκε – ο πρώτος Βασιλικός Κήπος Αθηνών! Για τον σκοπό αυτό, ο Λουδοβίκος Β’ της Βαυαρίας έστειλε τον κηπουρό του, Σμαράτ. Στο δυτικό τμήμα της πλατείας δεσπόζουν τα παρακείμενα κτήρια του Μαστρονικόλα, της Αφθονίδος, και του Δεκόζη Βούρου(*), στο οποίο έζησαν αρχικώς ο βασιλεύς Όθων και η Αμαλία, μετά τον γάμο τους.
(*) Στο αρχοντικό Δεκόζη Βούρου λειτουργεί σήμερα το «Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών» (οδός Ι. Παπαρρηγοπούλου αρ. 7). Το αρχοντικό ανήκε στον μεγαλέμπορο τραπεζίτη εκ Χίου, Σταμάτιο Δεκόζη Βούρο (1792 – 1881), του οποίου ο πατέρας Κοζής Βούρος σκοτώθηκε από τους Τούρκους, κατά την γενοκτονία της Χίου το 1822.
Στην πλατεία στεγάζονται τα κτήρια του Υπουργείου Εσωτερικών και του Υπουργείου Οικονομίας. Και η διάσημη βυζαντινή η εκκλησία του 11ου αι. των Αγίων Θεοδώρων – ΔΙΑΒΑΣΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ, ΕΔΩ.
Η Πλατεία Κλαυθμώνος έφερε κατά καιρούς τα εξής ονόματα:
- Πλατεία Αισχύλου: όνομα που επρότεινε ο Λ. φον Κλέντσε, ο αρχιτέκτων, που υπέβαλε σχέδια για την πόλη των Αθηνών, με πρόσκληση του βασιλέως Όθωνος. Αλλά εν τέλει υιοθετήθηκε το
- Πλατεία Κήπων Παλαιού Παλατιού (επί Όθωνος).
- Πλατεία 25ης Μαρτίου: Από το 1838 διότι στον κήπο της πλατείας, έγινε ο πρώτος Εορτασμός της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, ο οποίος θεσμοθετήθηκε το 1838 να γίνεται στις 25 Μαρτίου.
- Πλατεία Δημοκρατίας.
- Πλατεία Νομισματοκοπείου: Από το κτήριο του Νομισματοκοπείου (αργότερα στέγασε το υπουργείο Οικονομικών έως την κατεδάφισή του το 1940).
- Πλατεία Κήπου Υπουργείου Οικονομικών.
- Πλατεία Κλαυθμώνος (= κλαύματος / κλάματος), μετά το 1878, από χρονογράφημα του Δ. Καμπούρογλου στο περιοδικό «Εστία», επειδή μπροστά από το υπουργείο Οικονομικών[2], μαζεύονταν οι απολυμένοι δημόσιοι υπάλληλοι μετά από κάθε εκλογική αναμέτρηση, για να διαμαρτυρηθούν (κλαφτούν) για την απόλυσή τους. Τότε δεν υπήρχε η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων. Κάθε νέα κυβέρνηση απέλυε τους υπαλλήλους που είχε προσλάβει η προηγούμενη και προσελάμβανε τους… δικούς της ψηφοφόρους της φυσικά…
Και:
- Πλατεία Εθνικής Συμφιλιώσεως: Από τα τέλη Ιουνίου 1989, με αφορμή τα αποκαλυπτήρια του ομώνυμου γλυπτού (παρακάτω φωτογραφία). Το όνομα δεν επεκράτησε!
Στα αρχαία χρόνια, από την περιοχή της Πλατείας Κλαυθμώνος διερχόταν κατά την αρχαιότητα το οχυρωματικό τείχος της Αθήνας. Έξω από το τείχος, προς ΒΑ., στις σημερινές οδούς Σταδίου και Πανεπιστημίου, υπήρχαν πυκνά νεκροταφεία.
Κατά την κατασκευή του υπόγειου χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων τα έτη 1972-1974 αποκαλύφθηκε μέρος της Θεμιστόκλειας οχύρωσης του 478 π.Χ., σε μήκος περίπου 65 μ., από την οδό Δραγατσανίου έως την οδό Παπαρρηγοπούλου. Το κυρίως τείχος, αρκετά κατεστραμμένο, εδράζεται στον φυσικό βράχο, σε βάθος 4,50 μ. από την σημερινή στάθμη του εδάφους, έχει πάχος 4,50 μ. και διατηρείται σε ύψος ενός έως έξι σειρών λίθων. Σε ένα σημείο, όπου η πορεία του κάμπτεται, ενισχύεται από ορθογώνιο πύργο διαστ. 4,80 x 8,50 μ.
Παράλληλο προς το κυρίως τείχος και σε απόσταση 6,5 μ. από αυτό βαίνει το λεγόμενο Προτείχισμα, που προστέθηκε κατά τον 4ο αι. π.Χ. και αποτελούσε την πρώτη γραμμή άμυνας. Έχει πάχος 1,50 μ., εδράζεται σε βάθος από 5,50 έως 8 μ. και σώζεται σε μέγιστο ύψος 7 – 8 σειρών λίθων. Μπροστά από το Προτείχισμα βρέθηκε τμήμα της οχυρωματικής τάφρου, ενός μεγάλου αμυντικού ορύγματος, πλάτους 10 και βάθους 11 μ.
Μετά την ανασκαφή διατηρήθηκε ορατό στον υπόγειο χώρο στάθμευσης τμήμα του Προτειχίσματος. Μέρος του κυρίως τείχους και του πύργου αποσυναρμολογήθηκε, μεταφέρθηκε και επανατοποθετήθηκε στο επίπεδο της πλατείας (παρακάτω φωτογραφία).
Άλλα τμήματα της οχύρωσης στην περιοχή βρίσκονται ορατά σε υπόγεια σύγχρονων κτηρίων της οδού Δραγατσανίου 6 και της οδού Αριστείδου 10-12.
Η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως αρχιτεκτονικά λείψανα κτισμάτων διαφόρων οικοδομικών φάσεων, χρονολογούμενων από την υστεροκλασσική εποχή μέχρι και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους.
Υστεροκλασική περίοδος: σε αυτήν εντάσσεται αναλημματικός τοίχος κατασκευασμένος από πολυγωνικούς ασβεστολιθικούς δόμους, σύμφωνα με το ακανόνιστο πολυγωνικό σύστημα, ο οποίος διασχίζει το οικόπεδο με κατεύθυνση από Α. προς Δ., με συνολικό αποκαλυφθέν μήκος 30 μ. και βάθος έδρασης 5,10 μ. Αποτελεί τον νότιο αναλημματικό τοίχο της οδού, της οποίας μικρό τμήμα σώζεται προς τα βόρεια, με πλάτος 5,50 μ., σύνηθες για μεγάλες αρτηρίες της πόλεως που οδηγούν σε πύλες ή άλλα καίρια τοπογραφικά μνημεία. Επί της οδού και κατά μήκος αυτής ανακαλύφθηκαν τέσσερις αγωγοί διαφορετικής κατασκευής και χρονολόγησης και στα νότια της οδού τρεις ορθογώνιοι χώροι, μερικώς σωζόμενοι, κατασκευαστικά σύγχρονοι με το προαναφερθέν ανάλημμα.
Ρωμαϊκή κατοχή: σε αυτή ανήκουν αρχιτεκτονικά λείψανα πέντε χώρων, τα οποία εδράζονται στον φυσικό βράχο. Εντός των χώρων διατηρούνται τμήματα δαπέδων βοτσαλωτών, ή από πήλινες και μαρμάρινες ψηφίδες, εντός ασβεστοκονιάματος. Μεταξύ των χώρων αποκαλύφθηκαν επτά πηγάδια της ίδιας περιόδου.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.12.2018.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Εφετηρίς (Almanac) του Βασιλείου της Ελλάδος, Α. Ι. Κλάδος, εν Αθήναις, εκ της Βασιλικής Τυπογραφίας και Λιθογραφίας, 1837.
- Βουγιούκα Μ. – Β. Μεγαρίδη «Οδωνυμικά – Η σημασία των ονομάτων των οδών της Αθήνας – Πλατείες της Αθήνας: πως πήραν το όνομά τους», εκδ.: Δήμος Αθηναίων – Πνευματικό Κέντρο, β’ έκδ. 1993.
- Καλλιβρετάκης Λ. «Η Αθήνα τον 19ο αιώνα: Από επαρχιακή πόλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πρωτεύουσα του Ελληνικού Βασιλείου», Αρχαιολογία της πόλεως των Αθηνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Στον 37ο παράλληλο [37°58′45″N 23°43′52″E].
[2] Σήμερα έχει κατεδαφιστεί.
Πλατεια Κλαυθμωνος αρχαιο οχυρωματικο τειχος Αθηνων, Θεμιστοκλεια οχυρωση 478 5οε αιωνας πΧ, Προτειχισμα, αρχαιαα πηγαδι Smarat Γερμανος αρχιτεκτονας Λουντερς Lueders Χοφερ χοφφερ Hoffer 1831 1834 1836 1843 πρωτη πολη δενδροφυτευση πρωτος Βασιλικος Κηπος Αθηνας Λουδοβικος Β Βαυαριας γερμανιας Βαυαρια γερμανια κηπουρος Σμαρατ κτηριο Βουρου, Μαστρονικολα Αφθονιδος, βασιλιας βασιλευς οθων βασιλισσα Αμαλια γαμος Δημοτικο Μουσειο Αθηνα 1957 κτηρια Υπουργειο Εσωτερικων Υπουργεια Οικονομιας βυζαντινη εκκλησια Αγιων Θεοδωρων ιν Αγιοι Θεοδωροι 11ος αιωνας μχ ονοματα Αισχυλου αισχυλος ονομα φον Κλεντσε, αρχιτεκτων, αρχιτεκτονες σχεδια πολης πολεως προσκληση οθωνας κηποι Κηπων Παλαιου Παλατιου Παλιου Παλλατιου Παλαιο Παλατι παλλατι οθωνος 25ης Μαρτιου 1838 κηπος Εορτασμος της Ελληνικης Επαναστασεως Ελληνικη Επαναστασης Ελλαδα Επανασταση 1821, θεσμος 1838 25 Μαρτιος Δημοκρατιας Δημοκρατια Νομισματοκοπειου Νομισματοκοπειο Οικονομικων κατεδαφιση 1940 Κηπου Υπουργειου κλαυμα κλαμα 19ος 1878, χρονογραφημα Καμπουρογλου περιοδικο Εστια απολυμενοι δημοσιοι υπαλληλοι εκλογικη αναμετρηση, εκλογες διαμαρτυρια απολυση μονιμοτητα δημοσιων υπαλληλων κυβερνηση απολυση απολυμενος δημοσιος υπαλληλος προσληψη ψηφοφορος Εθνικης Συμφιλιωσεως Συμφιλιωσης Εθνικη Συμφιλιωση Ιουνιος 1989, αποκαλυπτηρια γλυπτο οχυρωση Θεμιστοκλης αρχαιο πηγαδι αρχαιοτητα οδος Σταδιου Πανεπιστημιου, νεκροταφειο κατασκευη υπογειος χωρος σταθμευσης αυτοκινητων γκαραζ 1972 1974 Δραγατσανιου Παπαρρηγοπουλου κατεστραμμενο, φυσικος βραχος, λιθος ορθογωνιος πυργος 4ος πρωτη γραμμη αμυνας αμυνα οχυρωματικη ταφρος αμυντικο ορυγμα ανασκαφη υπογειο Αριστειδου αρχαιολογια αρχιτεκτονικα λειψανα οικοδομικη φαση υστεροκλασσικη εποχη υστερα ρωμαικα χρονια περιοδος αναλημματικος τοιχος κατασκευη πολυγωνικος ασβεστολιθικος δομος, ακανονιστο πολυγωνικο συστημα, οικοπεδο αρτηρια πυλες πυλη τοπογραφικο μνημειο αγωγος αναλημμα Ρωμαικη κατοχη αρχιτεκτονικη δαπεδο βοτσαλωτο πηλινη μαρμαρινη ψηφιδα ασβεστοκονιαμα εφετηρις αλμανακ Almanac Βασιλειο της Ελλαδος, Κλαδος, Βασιλικη Τυπογραφια Λιθογραφια, 1837 Οδωνυμικα πλατειες Δημος Αθηναιων συνταγματος επαρχιακη πολις Οθωμανικη Αυτοκρατορια πρωτευουσα 37ος παραλληλος καταχωση καταχωμενα αρχαια
