Του Γιώργου Λεκάκη
Στην Ανατολία, πριν από περίπου 12.000 χρόνια, οι κοινότητες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών μεταπήδησαν από έναν νομαδικό σε έναν σταθερό τρόπο ζωής. Οι πλούσιοι φυσικοί πόροι της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων λίθινων πρώτων υλών και μεταλλευμάτων, διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στην υποστήριξη της πρώιμης ανθρώπινης μόνιμης εγκατάστασης και της τεχνολογικής προόδου.
ΤΩΡΑ, Τούρκοι αρχαιολόγοι από το Πανεπιστήμιο Kocaeli Τουρκίας ανακοίνωσαν ότι έκαναν μια εκπληκτική αποκάλυψη, η οποία υποδηλώνει ότι οι κοινωνίες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών στην νοτιοανατολική Ανατολία, ίσως να είχαν ήδη κατασκευάσει χαλκό, πριν από 9.000 χρόνια! – δηλ. 3,700 χρόνια ενωρίτερα από ό,τι λένε σήμερα οι επιστήμονες!!!
Η ανακάλυψη έγινε στην Gre Filla (παραπάνω φωτογραφία) της επαρχίας Diyarbakir του (υπό τουρκική κατοχή) Κουρδιστάν, στην κοιλάδα του Άνω Τίγριτα, στον 38ο παράλληλο [38°15’47″N 40°27’29″E], η οποία, όπως και το πιο διάσημο Göbeklitepe, είναι γνωστό για την προ-κεραμική νεολιθική περίοδο (περίπου 12.000 – 10.200 χρόνια πριν από σήμερα) όπου υπάρχουν λιθόκτιστες τελετουργικές κατασκευές. Κατά τις ανασκαφές, που συνεχίζονται και το διάστημα 2018 – 2022, αποκαλύφθηκαν 2,687 αντικείμενα, που χρονολογούνται από το 7000 π.Χ. Gre Filla και Göbeklitepe είναι σύγχρονα κέντρα, που κατοικήθηκαν μονίμως πριν 12.000 χρόνια…
Το χωριό Gre Filla απέχει 73 χλμ. από τα αρχαία Αρμόσατα[1].
Η επιστημονική ομάδα εξέτασε προσφάτως υλικά από την τοποθεσία, χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνικές, όπως XRD, SEM–EDS, FTIR, ICP-MS, pXRF. Προσδιόρισαν ότι ορισμένα θραύσματα χαλκού και υαλοποιημένο υλικό είχαν εκτεθεί σε θερμοκρασίες άνω των 1.000οC, υποδεικνύοντας ότι οι κάτοικοι της τοποθεσίας είχαν πιο προηγμένο έλεγχο της φωτιάς, από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως και ότι μπορεί να πειραματίζονταν ακόμη και με μεταλλουργικές διεργασίες.
Παραδοσιακά, η μεταλλουργία του χαλκού δεν θεωρείται ότι εμφανίστηκε παρά μόνο χιλιετίες αργότερα, κατά την γι’ αυτό λεγομένη Χαλκολιθική περίοδο.
Η χρήση του καθαρού χαλκού ήταν γνωστή στην Μικρά Ασία, ήδη πριν από 8.500 χρόνια. Προϊόντα χαλκού, καθώς και σκωρία (άρα τήξη) βρέθηκαν και στις ανασκαφές του Çatalhöyük στο Εικόνιο – βλ. Spiridonov, 1989. Οι αρχαιότερες ενδείξεις τήξης στην Ανατολία προέρχονται από την τοποθεσία Yumuktepe και χρονολογούνται πριν 7.000 χρόνια – βλ. Yalçın, 2000. Αν και η ψυχρή επεξεργασία του εγγενούς χαλκού, παρατηρήθηκε στο Çayönü, στο τέλος της 8ης χιλιετίας π.Χ. Αυτή η διαδικασία έμοιαζε με την θερμική επεξεργασία του οψιδιανού ή του πυριτόλιθου κατά την λιθική παραγωγή – βλ. Maddin, κ.ά., 1999, Yener, 2000).
Εάν επιβεβαιωθεί ότι ο πληθυσμός του Gre Filla πειραματιζόταν με την τήξη χαλκού, υποστηρίζουν οι ερευνητές, η ανακάλυψη θα απαιτούσε μια επανεκτίμηση της προέλευσης της μεταλλουργίας!..
ΠΗΓΗ: Ü. Muşkara «Early copper production by the last hunter-gatherers», Journal of Archaeological Science: Reports, vol. 62, Απρ. 2025, 105051 https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2025.105051. «A Discovery Changes the Origin of Metallurgy: The Last Hunter-Gatherers of Anatolia Were Already Working Copper More Than 9,000 Years Ago», La Brújula Verde, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 11.3.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Τα Αρσαμόσατα / Ἀρμόσατα / Αρμούσατα > νυν Αρσαμασάτ / Aršamašat > τουρκ. Σιμσάτ, ήταν αρχαία πόλη, στην ιστορική περιοχή Tsopk της Αρχαίας Αρμενίας, στην αριστερή όχθη του ποταμού Ευφράτη, η οποία επισήμως ιδρύθηκε γύρω στο 240 π.Χ. από την Αρμένιο βασιλιά Αρσάμη Α΄/ Arsham I, της Δυναστείας των Yervandid / Οροντιδών. Ανήκε στο αρμενικό βασίλειο της Σωφηνής. Πέρασε στους Σελευκίδες Μακεδονες, με τον Αντίοχο Γ΄.
Πρώτος την αναφέρει ο Πολύβιος (2ος αι. π.Χ.), στο «Καλό Πεδίο», μεταξύ των ποταμών Ευφράτη και Τίγρη: «Ὅτι Ξέρξου βασιλεύοντος πόλεως Ἀρμόσατα, ἣ κεῖται πρὸς τῷ Καλῷ πεδίῳ καλουμένῳ, μέσον Εὐφράτου καὶ Τίγριδος, ταύτῃ τῇ πόλει παραστρατοπεδεύσας Ἀντίοχος ὁ βασιλεὺς ἐπεβάλετο πολιορκεῖν αὐτήν. θεωρῶν δὲ τὴν παρασκευὴν τοῦ βασιλέως ὁ Ξέρξης, τὸ μὲν πρῶτον αὑτὸν ἐκποδὼν ἐποίησε, μετὰ δέ τινα χρόνον δείσας μὴ τοῦ βασιλείου κρατηθέντος ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν καὶ τἄλλα τὰ κατὰ τὴν ἀρχὴν αὐτῷ διατραπῇ, μετεμελήθη καὶ διεπέμψατο πρὸς τὸν Ἀντίοχον, φάσκων βούλεσθαι συνελθεῖν εἰς λόγους. οἱ μὲν οὖν πιστοὶ τῶν φίλων οὐκ ἔφασκον δεῖν προΐεσθαι τὸν νεανίσκον λαβόντες εἰς χεῖρας, ἀλλὰ συνεβούλευον κυριεύσαντα τῆς πόλεως Μιθριδάτῃ παραδοῦναι τὴν δυναστείαν, ὃς ἦν υἱὸς τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ κατὰ φύσιν. ὁ δὲ βασιλεὺς τούτων μὲν οὐδενὶ προσέσχε, μεταπεμψάμενος δὲ τὸν νεανίσκον διελύσατο τὴν ἔχθραν, ἀφῆκε δὲ τὰ πλεῖστα τῶν χρημάτων, ἃ συνέβαινε τὸν πατέρα προσοφείλειν αὐτῷ τῶν φόρων. λαβὼν δὲ παραχρῆμα τριακόσια τάλαντα παρ’ αὐτοῦ καὶ χιλίους ἵππους καὶ χιλίους ἡμιόνους μετὰ τῆς ἐπισκευῆς τά τε κατὰ τὴν ἀρχὴν ἅπαντ’ ἀποκατέστησε, καὶ συνοικίσας αὐτῷ τὴν ἀδελφὴν Ἀντιοχίδα πάντας τοὺς ἐκείνων τῶν τόπων ἐψυχαγώγησε καὶ προσεκαλέσατο, δόξας μεγαλοψύχως καὶ βασιλικῶς τοῖς πράγμασι κεχρῆσθαι.» – «Ιστορίες», 8.23-25.
Μετά ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (1ος αι.): «Οι πιο διάσημες πόλεις στην Μικρά Αρμενία είναι η Καισαρεία, η Άζα και η Νικόπολις. Στην Μεγάλη Αρμενία τα Αρσαμόσατα, που βρίσκονται κοντά στον Ευφράτη, τα Καρκαθιόκερτα επί του Τίγρη, τα Τιγρανόκερτα και πάνω σε πεδιάδα κοντά στον ποταμό Αράξη, τα Αρτάξατα» / «Cyrus oritur in Heniochis montibus, quos alii Coraxicos vocavere, Araxos eodem monte quo Euphrates, VI p. intervallo, auctusque amne Vsi et ipse, ut plures existimavere, Cyro defertur in Caspium mare. oppida celebrantur in Minore Caesarea, Aza, Nicopolis, in Maiore Arsamosata Euphrati proximum, Tigri Carcathiocerta, in excelso autem Tigranocerta, at in campis iuxta Araxen Artaxata» – βλ. «Φυσική Ιστορία» (77 – 79 μ.Χ.), 6.26.6.
Και από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο (2ος αι.): Στην Μεγάλη Αρμενία: Ηλέγερδα ή Κλέγερδα / Λέγερδα, Μαζάρα, Άνζητα, Σόειτα, Βελκανία, Σελτία, Θωσπία, Κολχίς, Σιαυνάνα, Αρσαμόσατα, Κόρδα, μεταξύ του Ευφράτη και των πηγών του Τίγρη, στις περιοχές Ανζητηνή (ή Ανζιτηνή), Θωσπίτη, Κοριναία. – βλ. Claudii Ptolemaei «Geographia», βιβλίο Ε΄, κεφ. 13, παρ. 19 (5.13.19) / «Claudio Ptolomeo sumtibus et typis Caroli Tauchnitii», 1843.
Ο Τάκιτος, περιγράφοντας την εκστρατεία του Corbulo στην Αρμενία, αποκαλεί το Arshamashat όχι πια πόλη, αλλά μόνον κάστρο.
Αναφέρεται ακόμη ως Arşmîşat (Ιωάννης ο Εφέσου, 569 μ.Χ.), ως Arşamuşat ή Aşmuşat («Χρονικό» του Ματθαίου της Έδεσσας, 113 μ.Χ.), και ως kut al-Hamawi (1220), και ως Harabe στα τουρκικά αρχεία του 1928.
Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος αυτής της περιοχής ευρίσκεται κάτω από τα νερά της λίμνης Keban Dam.
ποτε αρχισε ξεκινησε η Εποχη του Χαλκου πριν 9.000 χρονια 5.300 7000 πΧ 3300 12.000 χρονων Ανατολια κοινοτητα κυνηγοι τροφοσυλλεκτες νομαδες σταθερος τροπος ζωης φυσικοι ποροι περιοχη λιθος πρωτες υλες μεταλλευμα πρωιμη ανθρωπινη μονιμη εγκατασταση τεχνολογικη προοδος αρχαια τεχνολογια Τουρκος αρχαιολογος Πανεπιστημιο Kocaeli Τουρκια εκπληκτικη αποκαλυψη, κοινωνια νοτιοανατολικη Ανατολιας, χαλκος χωριο γκρε φιλα φιλλα Gre Filla επαρχια ντιγιαρμπακιρ Diyarbakir τουρκικη κατοχη Κουρδισταν, κοιλαδα ανω Τιγρης, 38ος παραλληλος Gobeklitepe, γκομπακλιτεπε προκεραμικη νεολιθικη περιοδος 10.200 8200 λιθοκτιστη τελετουργικη κατασκευη ανασκαφη αντικειμενα, κατοικηση αρχαιο Αρμοσατα υλικο τεχνικη θραυσμα υαλοποιημενο υλικα υαλι θερμοκρασια κελσιου κατοικοι προηγμενος ελεγχος της φωτιας, φωτια κατα βουληση πειραμα μεταλλουργικη διεργασια μεταλλουργια Χαλκολιθικη αρχαιοτερη ενδειξη τηξη γιουμουκτεπε Yumuk tepe 5000 ψυχρη επεξεργασια εγγενης τσαγιονιου cayonu, 8η χιλιετια διαδικασια θερμικη επεξεργασια οψιδιανος οψιανος πυριτολιθος λιθικη παραγωγη πληθυσμος προελευση Αρσαμοσατα / αρμοσατα / Αρμουσατα > Αρσαμασατ / Arsamasat > τουρκικα Σιμσατ, πολη,ιστορικη τσοπκ Tsopk Αρμενια αριστερη οχθη ποταμος Ευφρατης, ιδρυση 3ος αιωνας 240 Αρμενιος βασιλιας Αρσαμης Α Arsham I, Δυναστεια των Yervandid / Οροντιδων Οροντιδες αρμενικο βασιλειο Σωφηνη Σοφηνη Σελευκιδες Μακεδονες, Αντιοχος Γ Πολυβιος 2ος Καλο Πεδιο Ξερξης βασιλευς Τιγρις, παραστρατοπεδευση πολιορκια εκποδων διατραπη μεταμελεια λογος πιστοι φιλοι νεανισκος πολις Μιθριδατης εχθρα χρηματα φορος ταλαντο ιππος ημιονος επισκευη αντιοχιδα ψυχαγωγια Πλινιος ο Πρεσβυτερος 1ος Μικρα μικρη Καισαρεια, αζα νικοπολη Νικοπολις Μεγαλη Καρκαθιοκερτα Τιγρανοκερτα πεδιαδα Αραξης, Αρταξατα Κλαυδιος Πτολεμαιος Ηλεγερδα Κλεγερδα / Λεγερδα, Μαζαρα, Ανζητα, Σοειτα, Βελκανια, Σελτια, Θωσπια, Κολχις, κολχιδα Σιαυνανα, Κορδα, πηγες Ανζητηνη Ανζιτηνη Θωσπιτη, Θωσπιτης Θωσπιτις Κοριναια Τακιτος, εκστρατεια κορμπουλο κορμπουλος κορβουλος Corbulo αρσαμασατ Arshamashat καστρο αρσιμισατ Arsmisat Ιωαννης ο Εφεσου, εφεσος 6ος 569 αρσαμουσατ Arsamusat ασμουσατ Asmusat Χρονικο Ματθαιος εδεσσας, εδεσσα 113 kut al Hamawi 1220, Harabe τουρκικη αρχεια κουτ αλ χαμαβι χαραμπε λιμνη κεμπαν νταμ Keban Dam χρηση καθαρος γνωστη Μικρα Ασια, 8.500 6500 7η προιον σκωρια ανασκαφες του catalhoyuk τσαταλχογιουκ Εικονιο ικονιο
