Του Γιώργου Λεκάκη
Σήμερα, το αβοκάντο[3] φημίζεται ως υπερτροφή και η καλλιέργεια αβοκάντο είναι μια παγκόσμια βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων δολλαρίων.
Οι καρποί αναπτύσσονται φυσικά σε μέρη του Μεξικού, της Νότιας Αμερικής και της Κεντρικής Αμερικής, αλλά η ιστορία και η προέλευση της εξημέρωσης του αβοκάντο έχουν παραμείνει για καιρό ασαφή.
Μια ομάδα ανθρωπολόγων και βιολόγων από διάφορα ακαδημαϊκά ιδρύματα αντιμετώπισε πρόσφατα το πρόβλημα αναλύοντας και χρονολογώντας περισσότερους από 1.700 απολιθωμένους σπόρους αβοκάντο, που ανακτήθηκαν κατά την διάρκεια ανασκαφών στο βραχοκαταφύγιο El Gigante[1] στην δυτική Ονδούρα, ο πρώιμος οικισμός του οποίου πρωτοκατοικείται πριν από περίπου 11.000 χρόνια! Προσδιόρισαν ότι οι αυτόχθονες πληθυσμοί είχαν ήδη φροντίσει για τα άγρια δένδρα αβοκάντο ήδη πριν από 11.060 χρόνια, αλλά ότι η διαδικασία εξημέρωσης ξεκίνησε περίπου πριν από 7.500 χρόνια.
Τότε ήταν που οι αγρότες άρχισαν να επιλέγουν συνειδητά αβοκάντο με μεγαλύτερο και παχύτερο δέρμα και να φυτεύουν σπόρους από φρούτα με αυτά τα επιθυμητά χαρακτηριστικά. Ίσως η μεγαλύτερη αποκάλυψη της μελέτης, ωστόσο, είναι ότι η καλλιέργεια αβοκάντο χρονολογείται ακόμη πιο πίσω και από την καλλιέργεια καλαμποκιού στην περιοχή η οποία ξεκινά πριν 5.700 χρόνια!
«Αυτό αλλάζει εντελώς την κατανόησή μας για την μεσοαμερικανική γεωργία – όπου παραδοσιακώς θεωρείται ότι ο αραβόσιτος είναι που μεταμορφώνει τους τροφοσυλλέκτες σε αγρότες», εδήλωσε η ερευνήτρια του UC Santa Barbara, A. VanDerwarker. «Αλλά αυτή η μελέτη μας δείχνει ότι οι αρχαίοι ιθαγενείς ινδιάνοι της Ονδούρας ήταν ήδη αγρότες, καθώς ασχολούνταν πλήρως με την καλλιέργεια δένδρων κατά την άφιξη του καλαμποκιού».
ΠΗΓΗ: S. Leachman «Avocado cultivation’s ancient origins hold lessons for a changing climate», Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στην Σάντα Μπάρμπαρα / UC Santa Barbara, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.3.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ευρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού Estanzuela σε υψόμετρο 1.300 μ. στο νοτιοδυτικό τμήμα της Κεντρικής Ονδούρας. Ο εντυπωσιακός «γιγάντιος» θάλαμός του έχει ύψος 42 μ. πλάτος, 17 και βάθος 12 μ. Σε αντίθεση με τα άλλα πολύ μικρότερα βραχοκαταφύγια, η βραχοτέχνη στο El Gigante περιορίζεται πρακτικά σε μερικούς μόνο πίνακες χεριών. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει άλλο καταφύγιο στην Κεντρική Αμερική των διαστάσεων και του σκηνικού του El Gigante.
Σε αυτό βρέθηκαν εργαστήρια καλαθιών, και υφασμάτων – τα αρχαιότερα στην Κεντρική Αμερική. Ένα κορδόνι μάλιστα βρέθηκε ηλικίας 10.300 χρόνων – το αρχαιότερο άμεσα χρονολογημένο φθαρτό τεχνούργημα από την Μεση Αμερική! Επίσης βρέθηκαν ανθρώπινα υπολείμματα και ποικιλία οστών από είδη πανίδας (ελάφια, αρμαντίλο, κουνέλια, καβούρια), καθώς και υπολείμματα φυτών (κάσιους «δαμάσκηνα σπονδίας», αβοκάντο, γουανάμπανα[1] και άγρια φασόλια, και στις πιο πρόσφατες φάσεις, στάχυα πρώιμου εξημερωμένου καλαμποκιού). Το μεγάλο σύνολο καλοδιατηρημένων καλαμποκιών, φασολιών και κολοκυθιών παρέχει μοναδικές πληροφορίες για τον χρόνο και την πορεία των εξημερωμένων φυτών στην Κεντρική Αμερική. Η χρήση ενός ευρέος φάσματος ημι-εξημερωμένων πόρων δένδρων (ciruela – είδος κάσιους, φοίνικες-coyol, αρκετά είδη φρούτων sapote[2], βελανιδιών) παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για το πώς οι άνθρωποι διαχειρίστηκαν το πλούσιο σε πόρους δενδροπεριβάλλον τους. Βρέθηκαν χιλιάδες φλούδες και κουκκούτσια αβοκάντο και γύρη από σιτάρι ζέα. – ΠΗΓΗ: El Gigante Rockshelter, unesco.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Το γουανάμπανα / guanábana / graviola, guyabano – Annona muricata – είναι ιερό και θεραπευτικό φυτό της Κεντρικής Αμερικής. Στην Καραϊβική λένε ότι, βάζοντας φύλλα του φυτού κάτω από το κρεβάτι ενός ατόμου με πυρετό, αυτός θα εξαφανιστεί το επόμενο πρωί. Επίσης, βράζοντας τα φύλλα και πίνοντας τον ζωμό τους λένε ότι προκαλεί ύπνο. Έρευνες δε που διεξήχθησαν στην Καραϊβική υποστηρίζουν ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση του φρούτου και σε ασυμπτωματικούς τύπους της νόσου του Πάρκινσον εξ αιτίας της υψηλής περιεκτικότητας της γουνάμπανα σε ανονακίνη!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Caparros-Lefebvre D. κ.ά. «Possible relation of atypical parkinsonism in the French West Indies with consumption of tropical plants: a case-control study», 354, σελ. 281 – 6, PMID 10440304, 24.7.1999.
- Lannuzel A. κ.ά. «The mitochondrial complex i inhibitor annonacin is toxic to mesencephalic dopaminergic neurons by impairment of energy metabolism», Neuroscience (International Brain Research Organization), 121 (2): 287–296, doi:10.1016/S0306-4522(03)00441-X, 6.10.2003
- Champy P. κ.ά. «Quantification of acetogenins in Annona muricata linked to atypical parkinsonism in guadeloupe», Movement Disorders 20 (12): 1629 – 1633, doi:10.1002/mds.20632, 2.8.2005.
- Lannuzel A. κ.ά. «Is atypical parkinsonism in the Caribbean caused by the consumption of Annonacae?», J Neural Transm Suppl. 70 (70), 153–7, doi:10.1007/978-3-211-45295-0_24. PMID 17017523, 2006.
- «Tropical Plant Database: GRAVIOLA (Annona muricata)». Raintree Nutrition.
[2] Οι Ινδιάνοι Nahuatl το λένε tzapotl, στην Καραϊβική το λένε soapapple – το είδος επιστημονικά λέγεται Sapotaceae.
[3] Ανήκει στο γένος Περσέα, στην οικογένεια Δαφνοειδή. Οι λιπαρές ουσίες του βοηθούν στην μείωση της χοληστερόλης. Περιέχει σπάνιες λιποδιαλυτές βιταμίνες. Υστερεί σε βιταμίνη C. Πολύ καλή τροφή για διαβητικούς. Μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου κατά 16-22%.
Η λέξη avocado < ισπανική aguacate < από την λέξη των ναχουάτλ Ινδιάνων του Μεξικό ahuacatl [awakatl] < auacatl = όρχις – βλ. λεξικό Nahuatl του Molina. Η παλαιότερη γνωστή γραπτή χρήση στα αγγλικά μαρτυρείται από το 1697 ως avogato pear.
αβοκαντο, 11.000 χρονια πριν, εξημερωση 7.500 χρονων Κεντρικη Αμερικη ονδουρα ορχις ορψεις θεραπεια ιαση παρκινσον λεξη avocado ισπανικη λεξις aguacate ναχουατλ Ινδιανοι Μεξικο ahuacatl awakatl auacatl λεξικο Nahuatl μολινα Molina παλαιοτερη γνωστη γραπτη χρηση αγγλικα 17ος 1697 avogato pear, υπερτροφη super food καλλιεργεια παγκοσμια βιομηχανια καρπος Νοτια Αμερικη ιστορια προελευση ανθρωπολογος βιολογος απολιθωμενοι σποροι ανασκαφη βραχοκαταφυγιο ελ γκιγκαντε El Gigante Rockshelter δυτικη Ονδουρα, πρωιμος οικισμος αρχαιος πρωτοκατοικηση 11.060 αυτοχθονες πληθυσμοι αγρια δενδρα 9000 πχ 5500 αγροτες παχυτερο δερμα φυτεμα σπορος φρουτα επιθυμητα χαρακτηριστικα καλλιεργεια καλαμποκι 5.700 3700 κατανοηση Μεσοαμερικανικη γεωργια παραδοση αραβοσιτος μεταμορφωση κυνηγοι τροφοσυλλεκτες αγροτες αρχαιοι ιθαγενεις ινδιανοι Ονδουρας αγροτης, δενδρων κοιλαδα ποταμος εστανζουελα Estanzuela υψομετρο Ονδουρςς γιγαντιος θαλαμός βραχοκαταφυγια, βραχοτεχνη βραχογραφια πινακας καταφυγιο εργαστηριο καλαθι υφασμα αρχαιοτερο κορδονι 10.300 8300 χρονολογηση φθαρτο τεχνουργημα Μεση Αμερικη ανθρωπινα υπολειμματα οστα ιίδη πανιδα ελαφι, αρμαντιλο, κουνελι, καβουρι φυτο κασιους δαμασκηνο σπονδιας γουαναμπανα αγρια φασολια, αγριοφασολι σταχυ πρωιμο εξημερωμενο κολοκυθι εξημερωμενα φυτα ημιεξημερωμενα πορος δεντρο κιρουελα ciruela ειδος κασιους, φοινικας κογιολ coyol, φρουτα σαποτε sapote βελανιδια ανθρωποι διαχειριση δενδροπεριβαλλον φλουδα κουκκουτσι γυρη γυρις σιταρι ζεα – Zea guanabana / γκραβιολα graviola, γκουγιαμπανο guyabano αννονα μουρικατα Annona muricata ιερο θεραπευτικο ιαματικο ιεροφυτο Καραιβικη φυλλο κρεβατι εμπυρετο ατομο πυρετος εξαφανιση πυρετου φυλλα ζωμος υπνος υπνηλια καταναλωση ασυμπτωματικοι νοσος ανονακινη ναχουαυτλ Nahuatl τζαποτλ tzapotl, σοαπαπλ soapapple Sapotaceae γενος Περσεα περσεας οικογενεια Δαφνοειδη λιπαρες ουσιες μειωση χοληστερολης σπανιες λιποδιαλυτες βιταμινες βιταμινη C πολυ καλη τροφη διαβητικος κινδυνος καρδιαγγειακη Δαφνη λιπαρα λιπαρη ουσια χοληστερολη σπανια λιποδιαλυτη διατροφη διαβητικοι διαβητης καρδιαγγειακα καταγωγη αρχαιοτερο πρωτο πρωτη καλλιεργεια αρχαιοτερη
