Της ιατρού Αθανασίας-Ιφιάνασσας Καραμπάτσου
Στον Δήμο Μαραθώνος υπάρχει μια δωρεά, από μια πλουσια κυρία, την Ιολάνδη Παπαδοπούλου, η οποία δυστυχώς τώρα πάσχει από άνοια. Έχει χαρισει:
- στον Δήμο ένα μπρούτζινο άγαλμα της Νίκης[1], στην αφετηρία του Μαραθωνίου Δρόμου και
- στην Καλαμάτα και την Μεσσηνία, τρία αγάλματα της Ελευθερίας[2] στην είσοδο πολεως, που στεφανώνει τους κλεφταρματολους του 1821.
Θεωρείται μεγάλη ευεργέτης και την ξέρω προσωπικώς…
Το πώς ξεκίνησε η ιστορία, μου την διηγήθηκε στην Θουρία…
Στον Μαραθώνα, λοιπόν, η γυναίκα χάρισε – εδώ και 10 χρόνια – χάλκινο άγαλμα του Οπλίτη της Μάχης του Μαραθώνος, βάρους 5 τόνων, αξίας 70.000 ευρώ, για να στήθεί στην πολη, στον τύμβο, και ο δήμαρχος Τσίρκας δεν το έχει παραλάβει τον γλυπτό ακόμα!
Έχουμε κάνει παμπολλες ερωτήσεις τι θα γίνει με το άγαλμα στο Δημοτικό Συμβουλιο και έχει ειπωθη επί λέξει: «Θα γεμίσουμε αγάλματα τον Μαραθώνα;;;»! Αίσχος! Κάτι παιζεται…
Δεν δίνουν απάντηση…
Και η δύστυχη ευεργέτις θα πεθάνει χωρίς να ακούσει ένα «ευχαριστώ».
Είναι μια μεγάλη ψυχή. Ελληνίδα. Την ξέρω από την Καλαματα. Όλη της η ζωή ήταν για την πατριδα.
Έχει κάνει και ολομάρμαρο μαυσωλείο στον άνδρα της, μέσα στο νεκροταφείο του Μαραθώνος, αρχαϊκό, πανέμορφο…
Ξέρω τον γλύπτη στην Παλλήνη, που περιμένει χρόνια για να μας δώσει το άγαλμα που ο δήμος αγνοεί. Δεν ξέρω με τι σκοπό… Ύποπτο, πολύ ύποπτο…
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 10.3.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Το άγαλμα της «Νίκης του Μαραθώνος», είναι ένα υπερμεγέθες μπρούντζινο άγαλμα της θεάς της ελληνικής μυθολογίας Νίκης. Η θεά Νίκη απεικονίζεται ως μια φτερωτή γυναίκα, που κρατά στέμμα νίκης. Το μακρύ φόρεμά της σχηματίζει βαθειές πτυχές σε όλο το σώμα της. Είναι τοποθετημένο ακριβώς έξω από τον Μαραθώνα Αττικής, ως μνημείο για τους πεσόντες της Μάχης του Μαραθώνος, το 490 π.Χ. κατά των βαρβάρων Περσών εισβολέων. Το φιλοτέχνησε ο Έλληνας γλύπτης Νίκος Γεωργίου. Το παρήγγειλε και το πλήρωσε η Ιολάνδη Παπαδοπούλου-Ρόλσχαουζεν, μέλος της αρχαιολογικής κοινωνίας του Μαραθώνος. Τοποθετήθηκε στην πόλη στις 6.11.2014.
[2] Το Άγαλμα της Ελευθερίας στην Καλαμάτα είναι από ορείχαλκο, ύψους 4,5 μ. Αναπαριστά την ελευθερία μέσω μιας γυναικείας μορφής, η οποία κρατά με τα δύο χέρια της ψηλά στον ουρανό έναν πυρσό με αναμμένη φωτιά. Φορά ένα μακρύ λιτό φόρεμα και ένα στεφάνι στα μαλλιά της. Κάτω από το άγαλμα είναι χαραγμένες οι επιγραφές:
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Καλαμάτα 23 Μαρτίου 1821
Ο βωμός του αγάλματος κοσμείται με ένα μπρούτζινο ανάγλυφο που αναπαριστά την ευλογία που δόθηκε από τον ιερό κλήρο στους αγωνιστές της Επανάστασης, την 23η Μαρτίου του 1821 στην Καλαμάτα. Η σκαλιστή αυτή αναπαράσταση συνοδεύεται από τη φράση: «Εν ενί λόγω όλοι απεφασίσαμεν ή να ελευθερωθώμεν ή να απωθάνωμεν» / «With one voice we have decided to live or die for our freedom», η οποία προέρχεται από το πρώτο επίσημο έγγραφο των Ελλήνων επαναστατών, την «Προειδοποίησιν εις τας Ευρωπαικάς Αυλάς». Στα σκαλοπάτια του μνημείου βρίσκεται μια μαρμάρινη πλάκα με τις επιγραφές:
ΔΩΡΕΑ ΙΟΛΑΝΔΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ – ROLSHAUSEN
ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΙΑΣ ΠΑΝΓΙΩΤΗ ΝΙΚΑ
ΓΛΥΠΤΗΣ ΝΙΚΟΣ Ι. ΓΕΩΡΓΙΟΥ 2013
Τα αποκαλυπτήρια πραγματοποιήθηκαν στις 25.10.2013 παρουσία του τότε Δημάρχου Καλαμάτας και του Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσοστόμου, ο οποίος τέλεσε δέηση στην μνήμη των πεσόντων υπέρ Πίστεως και Πατρίδος. Το άγαλμα της Ελευθερίας στην Καλαμάτα, αποσκοπεί στο να αναδείξει την πόλη ως την πόλη της Ελευθερίας και ως την πόλη-σύμβολο του αγώνα του 1821.
Το μνημείο συμβολίζει τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν την μέρα που η Καλαμάτα ξαναήλθε στα χέρια των Ελλήνων έπειτα από την πολύχρονη οθωμανοκρατία της. Έχοντας αποφασιστεί ήδη η εξέγερση εναντίον των μέχρι τότε κατακτητών μας η απελευθέρωση της Καλαμάτας αποτελούσε ένα από τα πρώτα πολεμικά σχέδια με τον Παπαφλέσσα και τον Ηλία Μαυρομιχάλη να έχουν τους ηγετικούς ρόλους. Ο Παπαφλέσσας ήταν αυτός που έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο διασπείροντας φήμες με τους συνεργάτες του ότι στην περιοχή της Μεσσηνίας υπήρχαν επικίνδυνοι κλέφτες θέλοντας να προκαλέσει φόβο στον διοικητή Καλαμάτας, Σουλεϊμάν Αγά Αρναούτογλου. Επί πλέον την ίδια περίοδο έφτασαν στο λιμάνι του Αλμυρού πολεμοφόδια από τους Φιλικούς της Σμύρνης ως κίνηση υποστήριξης στον αγώνα, τα οποία τα ασφάλισαν μυστικά σε δικό τους μέρος ο Νικηταράς με τον Αναγνωσταρά. Ο Πετρόμπεης, ο οποίος ήταν αρνητικός του σχεδίου, ανταποκρίθηκε στην εντολή του Σουλεϊμάν για αύξηση της πολεμικής δύναμης της πόλης, στέλνοντας του 150 Μανιάτες υπό την αρχηγία του γιού του, Ηλία Μαυρομιχάλη. Στις 22 Μαρτίου οι Μεσσήνιοι μαζί με τους 2.000 ένοπλους της Δυτικής Σπάρτης κατέλαβαν τα υψώματα της Καλαμάτας εγκλωβίζοντας τον Αγά στην πόλη, ενώ την επομένη προχώρησαν στο εσωτερικό της κάνοντας ορατή πλέον την απειλή στους Τούρκους. Παρά την αρχική επιθυμία του Αρναούτογλου να αμυνθεί, παρέδωσε την πόλη και την φρουρά της με έγγραφη συμφωνία στους Έλληνες οπλαρχηγούς χάρις την εμπλοκή του Ηλία Μαυρομιχάλη. Αργότερα την ίδια μέρα παρευρέθηκαν 24 ιερείς και ιερομόναχοι στο πλάι των απελευθερωμένων Μεσσηνίων τελώντας δοξολογία και ευλογώντας τους πολεμικούς αρχηγούς με τις επαναστατικές τους σημαίες. Αφού οι αρχηγοί έδωσαν όρκο, συγκάλεσαν στην συνέχεια συνέλευση, όπου αποφασίστηκε η ίδρυση μιας Κεντρικής Επιτροπής με σκοπό την διοίκηση και την οργάνωση των επαναστατικών κινήσεων στην Πελοπόννησο. Η ονομασία αυτής ήταν Μεσσηνιακή Σύγκλητος ή Μεσσηνιακή Γερουσία και ο Πετρόμπεης ήταν ο επί κεφαλής της, με τον τίτλο του Αρχιστράτηγου των Σπαρτιατικών Δυνάμεων. Η πρώτη ενέργεια της Συγκλήτου ήταν η έκδοση του ανακοινωθέν της έναρξης της ελληνικής επανάστασης με το έγγραφο «Προειδοποίησιν εις τας Ευρωπαικάς Αυλάς» μέσω του οποίου επίσης ζητούσαν την οποιαδήποτε είδους συνδρομή των Ευρωπαίων στον λυτρωτικό αγώνα των Ελλήνων. Η προκήρυξη αυτή έχει μείνει στην ιστορία ως το πρώτο πολιτικό και διπλωματικό έγγραφο που απεστάλη στις Μεγάλες Δυνάμεις, στις οποίες γνωστοποιούσαν οι αγωνιστές ακόμα ότι ενωμένοι και χωρίς κανέναν δισταγμό θα εκδιώξουν από τα εδάφη τους, τους τυράννους τους. Αναλυτικά το κείμενο της προκήρυξης ήταν το παρακάτω:
«ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΙΣ ΕΙΣ ΤΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑΣ ΑΥΛΑΣ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΦΙΛΟΓΕΝΟΥΣ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΤΩΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ ΠΕΤΡΟΥ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗΣ ΣΥΓΚΛΗΤΟΥ.
Ο ΑΝΥΠΟΦΟΡΟΣ ΖΥΓΟΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΤΥΡΑΝΝΙΑΣ ΕΙΣ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΕΝΟΣ ΚΑΙ ΕΠΕΚΕΙΝΑ ΑΙΩΝΟΣ ΚΑΤΗΝΤΗΣΕΝ ΕΙΣ ΜΙΑΝ ΑΚΜΗΝ ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΜΕΙΝΗ ΑΛΛΟ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΔΥΣΤΥΧΕΙΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟΥΣ ΓΡΑΙΚΟΥΣ ΕΙΜΗ ΜΟΝΟΝ ΠΝΟΗ ΚΑΙ ΑΥΤΗ ΔΙΑ ΝΑ ΩΘΗ ΚΥΡΙΩΣ ΤΟΥΣ ΕΓΚΑΡΔΙΟΥΣ ΤΩΝ ΑΝΑΣΤΕΝΑΓΜΟΥΣ. ΕΙΣ ΤΟΙΑΥΤΗΝ ΟΝΤΕΣ ΑΘΛΙΑΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΝ ΣΤΕΡΗΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΟΛΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΑ ΜΑΣ ΜΕ ΜΙΑΝ ΓΝΩΜΗΝ ΟΜΟΦΩΝΩΣ ΑΠΕΦΑΣΙΣΑΜΕΝ ΝΑ ΛΑΒΩΜΕΝ ΤΑ ΑΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΝΑ ΟΡΜΗΣΩΜΕΝ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΤΥΡΑΝΝΩΝ. ΠΑΣΑ ΠΡΟΣ ΑΛΛΗΛΟΥΣ ΜΑΣ ΦΑΤΡΙΑ ΚΑΙ ΔΙΧΟΝΟΙΑ ΩΣ ΚΑΡΠΟΙ ΤΗΣ ΤΥΡΑΝΝΙΑΣ ΑΠΕΡΡΙΦΘΗΣΑΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΒΥΘΟΝ ΤΗΣ ΛΗΘΗΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΕΣ ΠΝΕΟΜΕΝ ΠΝΟΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ. ΑΙ ΧΕΙΡΕΣ ΗΜΩΝ ΑΙ ΔΕΔΕΜΕΝΑΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΝΥΝ ΑΠΟ ΤΑΣ ΣΙΔΗΡΑΣ ΑΛΥΣΣΟΥΣ ΤΗΣ ΒΑΡΒΑΡΙΚΗΣ ΤΥΡΑΝΝΙΑΣ ΕΛΥΘΗΣΑΝ ΗΔΗ ΚΑΙ ΥΨΩΘΗΣΑΝ ΜΕΓΑΛΟΨΥΧΩΣ ΚΑΙ ΕΛΑΒΟΝ ΤΑ ΟΠΛΑ ΠΡΟΣ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΝ ΤΗΣ ΒΔΕΛΥΡΑΣ ΤΥΡΑΝΝΙΑΣ. ΟΙ ΠΟΔΕΣ ΗΜΩΝ ΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟΥΝΤΕΣ ΕΝ ΝΥΚΤΙ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑ ΕΙΣ ΤΑΣ ΕΝΗΓΓΑΡΕΥΣΕΙΣ ΤΑΣ ΑΣΠΛΑΧΝΟΥΣ ΤΡΕΧΟΥΝ ΕΙΣ ΑΠΟΚΤΗΣΙΝ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΜΑΣ. Η ΚΕΦΑΛΗ ΜΑΣ Η ΚΛΙΝΟΥΣΑ ΤΟΝ ΑΥΧΕΝΑ ΥΠΟ ΤΟΝ ΒΑΡΥΤΑΤΟΝ ΖΥΓΟΝ ΤΟΝ ΑΠΕΤΕΙΝΑΞΕ ΚΑΙ ΑΛΛΟ ΔΕΝ ΦΡΟΝΕΙ ΕΙΜΗ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ. Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ Η ΑΔΥΝΑΤΟΥΣΑ ΕΙΣ ΤΟ ΝΑ ΠΡΟΦΕΡΗ ΛΟΓΟΝ ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΑΝΩΦΕΛΩΝ ΠΑΡΑΚΛΗΣΕΩΝ ΠΡΟΣ ΕΞΙΛΕΩΣΙΝ ΤΩΝ ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΤΥΡΑΝΝΩΝ ΤΩΡΑ ΜΕΓΑΛΟΦΩΝΩΣ ΦΩΝΑΖΕΙ ΚΑΙ ΚΑΜΝΕΙ ΝΑ ΑΝΤΗΧΗ Ο ΑΗΡ ΤΟ ΓΛΥΚΥΤΑΤΟΝ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ. ΕΝ ΕΝΙ ΛΟΓΩ ΟΛΟΙ ΑΠΕΦΑΣΙΣΑΜΕΝ Η ΝΑ ΕΛΕΥΘΕΡΩΘΩΜΕΝ Η ΝΑ ΑΠΟΘΑΝΩΜΕΝ. ΤΟΥΤΟ ΕΝΕΚΕΝ ΠΡΟΣΚΑΛΟΥΜΕΝ ΕΠΙΠΟΝΩΣ ΤΗΝ ΣΥΝΔΡΟΜΗΝ ΚΑΙ ΒΟΗΘΕΙΑΝ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΞΕΥΓΕΝΙΣΜΕΝΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΓΕΝΩΝ ΩΣΤΕ ΝΑ ΔΥΝΗΘΩΜΕΝ ΝΑ ΦΘΑΣΟΥΜΕΝ ΤΑΧΥΤΕΡΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΝ ΣΚΟΠΟΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΛΑΒΩΜΕΝ ΤΑ ΔΙΚΑΙΑ ΜΑΣ ΝΑ ΑΝΑΣΤΗΣΩΜΕΝ ΤΟ ΤΕΡΑΛΑΙΠΩΡΗΜΕΝΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΓΕΝΟΣ ΜΑΣ. ΔΙΚΑΙΩ ΤΟ ΛΟΓΩ Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ ΕΛΛΑΣ ΕΚ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΚΑΙ ΥΜΕΙΣ ΕΦΩΤΙΣΘΗΤΕ ΑΠΑΙΤΕΙ ΩΣ ΕΝ ΤΑΧΕΙ ΤΗΝ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΟΝ ΣΥΝΔΡΟΜΗΝ ΣΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑ ΟΠΛΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΕΣΜΕΝ ΕΥΕΛΠΙΔΕΣ ΟΤΙ ΘΕΛΕΙ ΑΞΙΩΘΩΜΕΝ ΚΑΙ ΗΜΕΙΣ ΘΕΛΟΜΕΝ ΔΕΙΞΗ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΣΑΣ ΣΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΝ ΜΑΣ.
1821 ΜΑΡΤΙΟΥ 23: ΕΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΕΚ ΤΟΥ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΤΟΥ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ».
Το άγαλμα ευρίσκεται στο βόρειο τμήμα του Πάρκου Νέδοντος, στην αρχή της Σταδίου, Καλαμάτας.
Δημιουργός του μνημείου είναι ο Αθηναίος γλύπτης Νίκος Ι. Γεωργίου. Γεννήθηκε το 1961 και τις πρώτες γνώσεις του στην μαρμαροτεχνία τις έλαβε κατά τα εφηβικά του χρόνια, στο εργαστήριο του επίσης μαραμαρογλύπτη πατέρα του, Γιάννη Γεωργίου, όπου εκεί μετά από χρόνια τελειοποιεί την τεχνική του στο μάρμαρο. Το 1980 ξεκίνησε τις ανώτατες σπουδές του πάνω στην γλυπτική, στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, δίπλα στον καθηγητή Δημήτρη Καλαμάρα, ενώ τρία χρόνια αργότερα βραβεύεται με υποτροφία από το ΙΚΥ. Αποτέλεσε διοικητικό μέλος στο συμβούλιο του Συλλόγου Γλυπτών Ελλάδος το 1992 – 1996 και μέχρι σήμερα είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Την περίοδο 1993-2001 κατείχε την θέση του διδάσκοντος στην Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ με γνωστικό αντικείμενο την τεχνική του μαρμάρου. Το έργο του περιγράφεται ως εκτενές και ποικίλο αφού περιλαμβάνει αγάλματα, προτομές, ανάγλυφες συνθέσεις, εκκλησιαστικά γλυπτά, ηρώα, τζάκια, κρήνες καθώς και ταφικά μνημεία. Δημιουργήματά του έχουν τοποθετηθεί σε δημόσιους χώρους στην Ελλάδα, στην Κύπρο, στην Αγγλία και στις ΗΠΑ, και σε ιδιωτικές συλλογές. Έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις όπως στο Σύλλογο Γλυπτών Ελλάδος, στην Ολυμπία, στον Εθνικό Κήπο, υπό την αιγίδα του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων, στο Νοσοκομείο Υγεία και στην Τρίπολη. – ΠΗΓΗ: Ά. Μπάμπαλη, φοιτήτρια του Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, digital glyptotheque, 25.1.2021.
Ευεργετις αγαλμα Οπλιτης Μαχη του Μαραθωνος, Μαραθωνα Μαραθων Μαραθωνας Δημος ευεργετης Καραμπατσου δωρεα Παπαδοπουλου, μπρουτζινο Νικης αφετηρια Μαραθωνιος Δρομος Καλαματα, αγαλματα Ελευθεριας Ελλαδος, στεφανι κλεφταρματολοι επανασταση 1821 ευεργεσια Θουρια γυναικα χαλκινο τυμβος, δημαρχος Τσιρκας γλυπτο Δημοτικο Συμβουλιο Ελληνιδα πατριδα ολομαρμαρο μαυσωλειο νεκροταφειο γλυπτης Παλληνη, υπερμεγεθες μπρουντζινο θεα ελληνικη μυθολογια φτερωτη στεμμα μακρυ φορεμα πτυχη Αττικης, αττικη μνημειο πεσοντες 5ος αιωνας 490 πΧ βαρβαροι αρχαιοι Περσες εισβολεις ελληνας Γεωργιου Ρολσχαουζεν, 2014 Ελευθερια ορειχαλκος, γυναικεια μορφη χερια ουρανος πυρσος φωτια φορεμα μαλλια 23η 23 Μαρτιου 1821 μαρτιος βωμος αναγλυφο ευλογια ιερος κληρος αγωνιστες αναπαρασταση Εν ενι λογω ολοι απεφασισαμεν η να ελευθερωθωμεν η να απωθανωμεν πρωτο επισημο εγγραφο Ελληνων επαναστατων, Προειδοποιησις εις τας Ευρωπαικας Αυλας Ελληνες επαναστατες, Προειδοποιησιη Ευρωπαικες Αυλες ΔΗΜΑΡΧΙΑ ΝΙΚΑΣ 2013 αποκαλυπτηρια Μητροπολιτης Μεσσηνιας Χρυσοστομος μνημη υπερ Πιστεως και Πατριδος πολη συμβολο αγωνας ιστορια Ελλην οθωμανοκρατια εξεγερση κατακτητης απελευθερωση Καλαματας πολεμικα σχεδια Παπαφλεσσας Μαυρομιχαλης ηγετης σχεδιο φημη Μεσσηνια κλεφτες φοβος διοικητης Σουλειμαν Αγα Αρναουτογλου λιμανι Αλμυρος πολεμοφοδια Φιλικοι φιλικη εταιρεια Σμυρνη υποστηριξη μυστικο Νικηταρας Αναγνωσταρας Πετρομπεης, πολεμικη δυναμη μανη Μανιατες αρχηγια 22 Μεσσηνιοι Δυτικη Σπαρτη υψωμα αγας απειλη Τουρκοι αμυνα παραδοση φρουρα εγγραφη συμφωνια οπλαρχηγος ιερεις ιερομοναχοι απελευθερωση δοξολογια πολεμικος αρχηγος επαναστατικη σημαια αρχηγοι ορκος, συνελευση, ιδρυση Κεντρικη Επιτροπη οργανωση Πελοποννησος Μεσσηνιακη Συγκλητος Γερουσια Αρχιστρατηγος των Σπαρτιατικων Δυναμεων Σπαρτιατικες Δυναμεις πρωτη εκδοση πρωτο ανακοινωθεν εναρξη ελληνικη Ευρωπη συνδρομη Ευρωπαιοι λυτρωση πολιτικο διπλωματικο Μεγαλες τυραννος κειμενο προκηρυξη ΦΙΛΟΓΕΝΗΣ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΑΝΥΠΟΦΟΡΟΣ ΖΥΓΟΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΤΥΡΑΝΝΙΑ ΑΚΜΗ ΔΥΣΤΥΧΕΙΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟΙ ΓΡΑΙΚΟΙ ΑΝΑΣΤΕΝΑΓΜΟΣ ΑΘΛΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΚΑΙΟ ΑΡΜΑ ΤΥΡΑΝΝΟΙ ΦΑΤΡΙΑ ΔΙΧΟΝΟΙΑ ΛΗΘΗ ΣΙΔΗΡΗ ΑΛΥΣΣΟΣ ΒΑΡΒΑΡΙΚΗ ΒΔΕΛΥΡΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΒΑΡΥΤΑΤΟΣ ΖΥΓΟΣ ΓΛΩΣΣΑ ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ ΕΞΙΛΕΩΣΗ ΕΞΕΥΓΕΝΙΣΜΕΝΟΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΓΕΝΟΣ ΙΕΡΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΔΙΚΑΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΕΡΑΛΑΙΠΩΡΗΜΕΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΗΤΗΡ ΕΛΛΑΣ ΦΩΤΑ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΟΣ ΧΡΗΜΑΤΑ ΟΠΛΑ ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΕΥΕΛΠΙΣ ΣΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΣΤΡΑΤΟΣ Παρκο Νεδοντος, οδος Σταδιου, Αθηναιος γλυπτικη μαρμαροτεχνια εργαστηριο μαραμαρογλυπτης τεχνικη μαρμαρο Ανωτατη Σχολη Καλων Τεχνων, Καλαμαρας, Συλλογος Γλυπτων Ελλαδος Καλλιτεχνικο Επιμελητηριο Ελλαδας Μπαμπαλη
