Του Γιώργου Λεκάκη
Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα μικρό ενεπίγραφο αντικείμενο στον οικισμό της Εποχής του Σιδήρου La Peña del Castro, στον δήμο La Ercina, στην επαρχία León Καστίλλης Ισπανίας, που φέρει στοιχεία για ένα από τα αρχαιότερα δείγματα γραφής, που έχουν βρεθεί ποτέ στην βόρεια Ιβηρία!
Το 2017 ένας συνηθισμένος στρόβιλος ατράκτου – δηλ. ένα αντίβαρο, που χρησιμοποιείται στην διαδικασία ύφανσης – βρέθηκε σε έναν αποθηκευτικό χώρο, που περιείχε ένα καλάθι με σπόρους, κομμάτια βοείου κρέατος και πολλά εργαλεία. Είχε κατασκευαστεί από τοπικό τάλκη. Χρονολογείται από τον 1ο αιώνα π.Χ. Παρήχθη δε στον ίδιο τον χώρο.
Ωστόσο, πρόσφατη ανάλυση του μικροσκοπικού αντικειμένου αποκάλυψε ότι ήταν χαραγμένο με ένα σύμβολο από το λεγόμενο «κελτιβεριανό» αλφάβητο(!).
Παραδοσιακά πιστεύεται ότι δεν υπήρχε αλφαβητική γραφή στην βόρεια Ιβηρία, πριν από την ρωμαϊκή κατοχή της περιοχής, στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. Αυτό το νέο εύρημα υποδηλώνει ότι τουλάχιστον κάποιος βαθμός γραμματισμού / αλφαβητισμού και γνώσης της γραφής υπήρχε πριν από την άφιξή των Ρωμαίων…
Στην άτρακτο διακρίνεται το σημάδι / γράμμα V. Ίσως να δηλώνει αξία, συμβολισμό, κάτοχο, ή κοινωνική θέση. Ίσως και τον γειτονικό πολιτισμό των Βακέων / Vaccean [Vaccaei Vaccei, Vaccaenas], των οποίων η επίδραση στον οικισμό όπου ευρέθη είναι εμφανής από τον 2ο αιώνα π.Χ. και μετά. Ο Έλλην χρονικογράφος Διόδωρος γράφει γι’ αυτούς: «Ο πιο προηγμένος από τους γειτονικούς λαούς των Κελτιβήρων είναι οι Βακκαίοι επειδή κάθε χρόνο μοιράζουν την καλλιεργήσιμη γη στους γεωργούς και μοιράζοντας τους καρπούς της από κοινού. Οι αγρότες που ιδιοποιήθηκαν κάποιο μέρος για τον εαυτό τους, τιμωρούνται με θάνατο». Έτσι αποδίδεται σε αυτούς ένας πρόδρομος τύπος κολλεκτιβισμού – σοσιαλισμού.[1] Αυτή η συνήθεια, λένε, τους έδωσε και το όνομά τους: Μπορεί να προέρχεται από την κελτική λέξη vacos (= δολοφόνος), αφού ήταν και φημισμένοι μαχητές. Κατ’ άλλους το όνομα Vaccaei μπορεί να προέρχεται από το Aued-Ceia, δηλ. τον ποταμό Ceia (νυν Cea) με πρόθεμα την αρχαία ελληνική ρίζα για το νερό αχ- > aued- (> Αιγαίο, aqua, κλπ.). Πιο πιθανόν βέβαια το Βακκαίοι < Βακχαίοι να προέρχεται από εναπομείναντες στρατιώτες της εκστρατείας του Βάκχου Διονύσου, θεού των Θρακών(*), που εδίδαξαν την αμπελοκαλλιέργεια και σε αυτό το κομμάτι της ΒΔ. Ισπανίας. Ο Κλ. Πτολεμαίος αναφέρει τις πόλεις τους: Παλλαντία (αρκαδική, Pallantia νυν Palencia), Οκαλάμη (Ocalam νυν Zamora), Ελμαντική (Helmantica / Salmantica νυν Salamanca), Αρβουκάλη (Arbucala νυν Toro), Πινκία ή Πιντία (Pincia, Pintia νυν Padilla de Duero), Ιντερκαντία (Intercantia νυν Paredes de Nava), Κάουκα (Cauca νυν Coca), Σεπτιμάνκα (Septimanca νυν Simancas), Ράουδα (Rauda νυν Roa), Δεσοβρίγη (Dessobriga νυν Oserna) και Αυθράκη(*), Αυτράκη / Αυστράκη (Autraca, Austraca – ακόμη αταύτιστος). Οι πέτρινοι αποκαλούμενοι «ιβηρικοί ταύροι» (verracos) συνδέονται με τους Βακκαίους. Αυτό δείχνει σχέσεις και με Κρητικούς. Αναφέρονται για πρώτη φορά το 220 π.Χ. Στο τέλος των Κελτιβηριακών Πολέμων αντιστάθηκαν στους Ρωμαίους έναν χρόνο με σκληρή αντίσταση, που είχε λάβει μια σχεδόν μυθική διάσταση και υποτάχθηκαν το 133 π.Χ. Με τον πληθυσμό αποδεκατισμένο από την πείνα και τις ασθένειες, η Numantia συνθηκολόγησε…
Η ανακάλυψη αυτής της επιγραφής είναι μέρος μιας ευρύτερης διαδικασίας κοινωνικού μετασχηματισμού, που έλαβε χώρα στη La Peña del Castro, κατά την Εποχή του Σιδήρου, όταν υπήρξε σημαντική αύξηση του πληθυσμού, μεγαλύτερη κοινωνική διαφοροποίηση και αυξανόμενη οικονομική πολυπλοκότητα, που χαρακτηρίζεται από την συσσώρευση γεωργικών πλεονασμάτων και τις αυξημένες εμπορικές ανταλλαγές τόσο με το οροπέδιο, όσο και με τα βουνά της περιοχής.
Η τοποθεσία La Peña del Castro αποτελεί αντικείμενο αρχαιολογικών ανασκαφών από το 2013, με διάφορες ανασκαφικές αποστολές που πραγματοποιήθηκαν μέχρι το 2019, και η λεπτομερής μελέτη των υλικών που ανακτήθηκαν συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
ΠΗΓΗ: Ed. G. Gómez de Agüero «Marcas incisas en una fusayola de La Peña del Castro (León): Un signo o un ejemplo de grafía en la zona cantábrica central al final de la Edad del Hierro», Palaeohispanica / Paleohispánica, τ. 24 (2024), DOI: 10.36707/palaeohispanica.v24i1.636, Universidad de León. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 25.2.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Μια παρόμοια πρωτόγονη συλλογικότητα, παρόμοιας περιγραφής, είχαν και οι Θράκες(*) Έλληνες, όπως και οι Θηραίοι, οι Δαλματοί, οι της ασιατικής Ιβηρίας, και αργότερα κάποιες γερμανικές φυλές και ορισμένες κοινότητες της Ινδίας – βλ. Baroja, Blázquez, Domínguez.
αρχαιος ενεπιγραφος αρχαιο στροβιλος ατρακτος, Βακχαιοι ερκινα, ποταμος Κεας Λεκακης επιγραφο αρχαια ερκυνα,Κειας αρχαιολογια αντικειμενο οικισμος Εποχη Σιδηρου λα πενια ντελ καστρο La Peña del Castro, δημος La Ercina, επαρχια λεον Leon καστιλλη Ισπανιας, αρχαιοτερο δειγμα γραφη βορεια Ιβηρια ισπανια 2017 αντιβαρο, υφανση αποθηκη καλαθι σπορος, βοειο κρεας εργαλειο κατασκευαστη ταλκης 1ος αιωνας πΧ αναλυση χαραγμενο συμβολο κελτιβηριανο αλφαβητο, σημα ιδιοκτησια αλφαβητικη γραφη ρωμαικη κατοχη ευρημα γραμματισμος αλφαβητισμος Ρωμαιοι γραμμα V αξια, συμβολισμος κατοχος, κοινωνικη θεση πολιτισμος Βακεοι βακαιοι Vaccean Vaccaei Vaccei, Vaccaenas επιδραση 2ος ελλην χρονικογραφος Διοδωρος προηγμενος λαος Κελτιβηρες Βακκαιοι καθε χρονο ετος ετησιως μοιρασμα καλλιεργησιμη γη γεωργος καρπος απο κοινου αγροτες ιδιοποιηση εαυτος τιμωρια θανατος ποινη θανατου προδρομος κολλεκτιβισμος – σοσιαλισμος συνηθεια, ονομα ετυμολογια κελτικη λεξη βακος vacos δολοφονος μαχητες Ceia Cea προθεμα ελληνικη νερο Αιγαιο, ακουα aqua, στρατιωτες εκστρατεια θεος Βακχος Διονυσος αμπελοκαλλιεργεια Κλαυδιος Πτολεμαιος πολεις πολη πολις Παλλαντια αρκαδικη, Pallantia παλενθια παλεντσια Palencia Οκαλαμη οκαλαμ Ocalam ζαμορα θαμορα Zamora Ελμαντικη Ελμαντικα Helmantica / σαλμαντικη σαλμαντικα Salmantica σαλαμανκα Salamanca, Αρβουκαλη Αρβουκαλα Αρμπουκαλη Αρμπουκαλα Arbucala τορο Toro, Πινκια Πιντια πιντσια Pincia, Pintia παντιλα ντε ντουερο Padilla de Duero, Ιντερκαντια Intercantia παρεδες ντε ναβα Paredes de Nava, Καουκα Cauca κοκα Coca, Σεπτιμανκα Septimanca σιμανκας Simancas, Ραουδα ραουντα Rauda ροα Roa, Δεσοβριγη Dessobriga οσερνα Oserna Αυθρακη, Αυτρακη / Αυστρακη Autraca, Austraca – αταυτιστος πετρινος Ιβηρικος ταυροις βερακος verracos κρητη Κρητικοι πρωτη φορα 3ος 220 Κελτιβηριακοι Πολεμοι αντισταση μυθικη διασταση υποταγη 133 αποδεκατισμενος πεινα ασθενεια νουμαντια Numantia συνθηκολογηση κοινωνικος μετασχηματισμος πληθυσμος κοινωνικη διαφοροποιηση οικονομια γεωργια πλεονασμα εμποριο ανταλλαγη οροπεδιο, βουνο ανασκαφη 2013, ανασκαφες 2019, πρωτογονη συλλογικοτητα αρχαιοι Θρακες ελληνες, Δαλματοι Θηραιοι, ασιατικη γερμανικες φυλες κοινοτητες Ινδια Θρακη ελλαδα, Δαλματια Θηρα ασια γερμανια φυλη κοινοτητα Ινδοι
