Του Γιώργου Λεκάκη
Ένα από τα πιο διαρκή και ευρέως συζητημένα ερωτήματα στην προϊστορική αρχαιολογία αφορά την προέλευση των πρώιμων αγροτών της Ευρώπης.
Μια αρχαιογενετική μελέτη του 2016, με τίτλο «Οι πρώτοι αγρότες όλης της Ευρώπης κατάγονταν απ΄ευθείας από το Νεολιθικό Αιγαίο», μελέτησε:
- δύο δείγματα Μεσολιθικής, που συλλέχθηκαν από την Θεόπετρα Καλαμπάκας Τρικκάλων Θεσσαλίας Ελλάδος και
- πέντε νεολιθικά δείγματα από τις δύο πλευρές του Αιγαίου: Τρία από αυτά από την βόρεια ηπειρωτική Ελλάδα (Ρεβένια, Παλιάμπελα και Κλείτος Πιερίας) και δύο από την βορειοδυτική Μικρά Ασία / Ανατολία (θέση Barcın της Προύσας Βιθυνίας).
Η μελέτη έδειξε ότι η γεωργία εξαπλώθηκε στην Ευρώπη από το Αιγαίο. Οι πρώτοι αγρότες του Αιγαίου μοιράζονταν έναν άμεσο γενετικό δεσμό με τους νεολιθικούς αγρότες όλης της Ευρώπης και όλοι τους προέρχονταν τελικά από αγροτικές κοινότητες των ακτών του Αιγαίου στην δυτική Μικρά Ασία / Ανατολία. Η επέκταση αυτών των αγροτικών κοινοτήτων της Ανατολίας στο Αιγαίο και την ηπειρωτική Ελλάδα πιθανότατα ξεκίνησε τουλάχιστον στα μέσα της 8ης χιλιετίας π.Χ., καθώς τα δύο ελληνικά δείγματα της Μεσολιθικής που χρονολογούνται μεταξύ 7605 – 6771 π.Χ., διέθεταν μια απλοομάδα mtDNA, που παρατηρείται στους νεολιθικούς αγρότες όλης της Ευρώπης. Επί πλέον, οι απλοομάδες mtDNA και των πέντε νεολιθικών δειγμάτων που μελετήθηκαν, ανήκαν επίσης σε τυπικές απλοομάδες νεολιθικών αγροτών της Κεντρικής Ευρώπης και σύγχρονων Ευρωπαίων, αλλά όχι σε Ευρωπαίους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες της Μεσολιθικής. Συγκεκριμένα:
- X2b (Ρεβένια),
- X2m (Barcın),
- K1a2 (Barcın),
- J1c1 (Παλιάμπελα) και
- K1a2 (Κλείτος).
Τοποθεσία – Εποχή – Sample Code – Χρονολογία – Φύλο – mtDNA / Y-DNA
- Θεόπετρα – Μεσολιθική – Theo5 – 7,605–7,529 π.Χ. – / K1c
- Θεόπετρα – Μεσολιθική – Theo1 – 7,288–6,771 π.Χ. – / K1c
- Ρεβένια – Πρ. Νεολιθική – Rev5 – 6,438–6,264 π.Χ. – XX / X2b
- Barcın – Πρ. Νεολιθική – Bar31 – 6,419–6,238 π.Χ. – XY / X2m / G2a2b
- Barcın – Πρ.Νεολιθική – Bar8 – 6,212–6,030 π.Χ. – XX / K1a2
- Παλιάμπελα – Ύστ. Νεολιθική – Pal7 – 4,452–4,350 π.Χ. – XX / J1c1
- Κλείτος – Ύστ. Νεολιθική – Klei10 – 4,230–3,995 π.Χ. – XY / K1a2 / G2a2a1b
Ομοίως, η απλοομάδα Y-DNA των δύο νεολιθικών αρσενικών ήταν G2a2, μια τυπική γενεαλογία μεταξύ των Ευρωπαίων νεολιθικών αγροτών, αλλά όχι μεταξύ των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών της Μεσολιθικής. Η ανάλυση PCA έδειξε ότι και τα πέντε νεολιθικά δείγματα του Αιγαίου συνδέονται στενά με δείγματα πρώιμης νεολιθικής από την κεντρική και νότια Ευρώπη, γεγονός που τεκμηριώνει μια μετανάστευση πρώιμων Ευρωπαίων αγροτών, από το βόρειο Αιγαίο, προς και σε όλη την Ευρώπη.
ΠΗΓΗ: Hofmanová Z., κ.ά.(*) “Early farmers from across Europe directly descended from Neolithic Aegeans”, PNAS, 113 (25), 6886–6891, doi:10.1073/pnas.1523951113, 6.6.2016. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.6.2016.
(*) Hofmanová, Zuzana; Kreutzer, Susanne; Hellenthal, Garrett; Sell, Christian; Diekmann, Yoan; Díez-del-Molino, David; van Dorp, Lucy; López, Saioa; Kousathanas, Athanasios; Link, Vivian; Kirsanow, Karola; Cassidy, Lara M.; Martiniano, Rui; Strobel, Melanie; Scheu, Amelie; Kotsakis, Kostas; Halstead, Paul; Triantaphyllou, Sevi; Kyparissi-Apostolika, Nina; Urem-Kotsou, Dushka; Ziota, Christina; Adaktylou, Fotini; Gopalan, Shyamalika; Bobo, Dean M.; Winkelbach, Laura; Blöcher, Jens; Unterländer, Martina; Leuenberger, Christoph; Çilingiroğlu, Çiler; Horejs, Barbara; Gerritsen, Fokke; Shennan, Stephen J.; Bradley, Daniel G.; Currat, Mathias; Veeramah, Krishna R.; Wegmann, Daniel; Thomas, Mark G.; Papageorgopoulou, Christina; Burgera, Joachim.
αρχαιο Βορειο Αιγαιο αρχαια μεταναστευση πριν 9.600 χρονια αρχαιοι πρωιμοι αγροτες Ευρωπη – αρχαιογενετικη μελετη Θεσσαλια, Μακεδονια, Μικρα Ασια Λεκακης γενετικη 2016, πρωτοι αγροτης Ευρωπης καταγωγη Νεολιθικο Αιγαιο Πρωιμος αγριτικος πληθυσμος κοσμος Νεολιθικη εποχη δειγμα Μεσολιθικη Θεοπετρα απηλαιο θεοπετρας Καλαμπακα Τρικκαλων Τρικαλων Τρικκαλα Τρικαλα Θεσσαλιας Ελλαδος νεολιθικα βορεια ηπειρωτικη Ελλαδα Ρεβενια, Παλιαμπελα Κλειτος Πιεριας πιερια βορειοδυτικη Ανατολια μπαρσιν Barcın Προυσας Βιθυνιας Προυσα Βιθυνια γεωργια εξαπλωση αγροτια αμεσος γενετικος δεσμος νεολιθικος αγροτικη κοινοτητα ακτη δυτικη επεκταση αγροτικες κοινοτητες 8η χιλιετια πΧ 7605 – 6771 9.605 – 8.771 απλοομαδα mtDNA, νεολιθικοι απλοομαδες DNA Κεντρικη Ευρωπαιοι κυνηγοι τροφοσυλλεκτες νεολιθικο αρσενικο γενεαλογια νοτια hofmanova
