Του γεωπόνου Μάριου Δεσύλλα
Δεν θα ήταν υπέροχο να έχουμε φυτά πιο ζωηρά,
πιο ανθεκτικά, με πιο νόστιμους καρπούς, …δωρεάν; Δηλαδή επιλέγοντας μόνο την
πιο σωστή στιγμή για τη σπορά, το φύτεμα ή το κλάδεμά τους;
Αυτή είναι η βασική ιδέα, η «υπόθεση εργασίας», πίσω από τις
οδηγίες του ημερολογίου. Χιλιετίες εμπειρικής γνώσης από το χώρο της παράδοσης,
λένε ότι μπορούμε. Φιλτράραμε εδώ αυτή τη γνώση από αντιφάσεις και πατήσαμε στο
πιο σταθερό έδαφος της νεότερης έρευνας από το χώρο της βιοδυναμικής,
της κατ’ εξοχήν γεωργικής μεθόδου που ερευνά τις πιο λεπτοφυείς όψεις της ζωής
των φυτών, άρα και την σχέση τους με το σύμπαν.
Πάρτε πάντως τις οδηγίες αυτές απλώς σαν
χρήσιμες ενδείξεις. Ή και σαν αφορμή να αφουγκραστείτε καλύτερα τους ρυθμούς
της φύσης. Σε καμία περίπτωση σαν τον απόλυτο κανόνα, που θα δυσκολέψει τη
ζωή σας ή που θα διώξει την κοινή λογική από το παράθυρο!
Τα φυτά επηρεάζονται πρώτα από όλα από την εποχή
του χρόνου, τον καιρό και την κατάσταση του εδάφους. Ακόμη
πιο σημαντική είναι ίσως η επιρροή που ασκεί πάνω τους ο ίδιος ο καλλιεργητής
και η καλή -ή όχι και τόσο καλή- του διάθεση. Ας κρατάμε λοιπόν σε μια
γωνιά του μυαλού μας ότι ένα γραμμάριο αγάπης για τα φυτά και την γη, μπορεί να
βαραίνει περισσότερο από ένα κιλό περισπούδαστες οδηγίες για τους χρόνους
σποράς.
Τέλος, ένα βασικό εμπόδιο στην κατανόηση ενός
πράγματος, είναι το να μην έχει κανείς μπροστά του, εκεί που βρίσκεται, αυτό
για το οποίο ακούει ή μελετάει. Έτσι αν π.χ. διαβάζει για τα ζώα, είναι καλό να
πάει σε ένα αγρόκτημα, να τα δει από κοντά, να τα χαϊδέψει, να τα φροντίσει, να
σχετιστεί άμεσα μαζί τους. Γι’ αυτό σήμερα το βράδυ, αυτές τις μέρες, αυτή τη
χρονιά, βγείτε έξω τη νύχτα και δείτε το φεγγάρι, αφιερώστε του λίγα
λεπτά…
Και όσον αφορά τις καλλιέργειες: αρχίστε
απλά, κρατείστε ημερολόγιο και πείτε μας τις παρατηρήσεις σας.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΑΡΑΔΟΣΗ
«Με ποιο άστρο ταιριάζει να οργώνουμε τα χωράφια[1];…»,
είναι η ερώτηση με την οποία ο Βιργίλιος αρχίζει τα «Γεωργικά» του. Όπως και ο
Ησίοδος, από τον οποίο ο Λατίνος ποιητής άντλησε την έμπνευσή του, επισημαίνει
στο διδακτικό του ποίημα «Έργα και Ημέραι» ευνοϊκές και μη μέρες για διάφορες
γεωργικές εργασίες[2]:
«Όταν ανέβουν στα μεσούρανα ο Ωρίωνας και ο Σείριος, κι αντικρίσει η Αυγή
τον Αρκτούρο (μέσα Σεπτεμβρίου), τότε (είναι)
καιρός να τρυγήσεις όλα τα σταφύλια και στο σπίτι να τα φέρεις. Άπλωσέ τα δέκα
μερόνυχτα στον ήλιο, μάζεψέ τα πέντε μέρες στη σκιά και την έκτη …άδειασε στ’
αγγεία τα δώρα του Διονύσου»
Κι αν όντως
πάμε λίγο πίσω, η αίσθηση πώς η απεραντοσύνη αυτή των πλανητών και των άστρων
που περιβάλλουν τη γήινη σφαίρα είναι σημαντική, ήταν κοινή σε όλους σχεδόν
τους πολιτισμούς που φάνηκαν πάνω στη γη. Μελέταγαν, τιμούσαν αλλά και
χρησιμοποιούσαν αυτή τη γνώση, π.χ. για να βρίσκουν τη ρότα τα καράβια τους στο
σκοτάδι της νύχτας. Αλλά και για να καλλιεργήσουν: επί χιλιετίες οι αγροτικές
παραδόσεις των λαών παίρναν υπ’ όψιν τους το φεγγάρι για το πότε θα σπείρουν ή θα
κλαδέψουν.
Στην χώρα
μας η εμπειρική αυτή σοφία μεταλαμπαδευόταν χωρίς διακοπή από γενιά σε γενιά
μέχρι περίπου και τη δεκαετία του ’60. Σήμερα μόνο ο απόηχός της φτάνει σε μας,
μέσα από σχετικές παροιμίες όπως: «Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρια μην
κοιτάς».
Θα βιαστούν
ίσως κάποιοι να πουν ότι αυτά δεν είναι παρά προλήψεις και δεισιδαιμονίες.
Ξεχνώντας ότι οι παροιμίες είναι ένα απόσταγμα σοφίας που έχει προκύψει από την
παρατήρηση αιώνων, της ανθρώπινης συμπεριφοράς, αλλά και του τρόπου που
λειτουργεί η Φύση, τα ζώα και τα φυτά.
Λέγαν για
παράδειγμα οι παλιοί: «τ’ Αυγούστου οι δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα
ξύλα» κι εννοούσαν ότι τις πρώτες μέρες του Μαρτίου («δρίμες») δεν πρέπει
κανείς να κόβει ξύλα για κατασκευές, γιατί τα καταστρέφει το σαράκι. Αυτό όμως
δεν είναι παρά μια αντικειμενική παρατήρηση, ότι την εποχή αυτή, έχουμε όντως
«άνοδο των χυμών» από τις ρίζες στον κορμό των δέντρων και άρα, αν κόψουμε τότε
ξυλεία, αυξάνει η πιθανότητα προσβολής της από τα ξυλοφάγα έντομα (σαράκια).
…στο
σήμερα
Γιατί όμως
σήμερα η γνώση αυτή βρίσκεται στο περιθώριο; Ένας σημαντικός λόγος είναι η ίδια
η χημική (συμβατική) γεωργία, που επικράτησε τα τελευταία 40-50 χρόνια και
θέλησε να την πετάξει στον κάλαθο των αχρήστων της ιστορίας. Είτε για λόγους
συμφέροντος, είτε μέσα στη ζάλη από τις εντυπωσιακές αρχικά επιτυχίες της, την
ποσοτική βέβαια μόνο αύξηση των αποδόσεων που πέτυχε στις καλλιέργειες…
Όσον αφορά τώρα αυτό καθ’ εαυτό το αν πράγματι
τα ουράνια σώματα επηρεάζουν τα φυτά, ξέρουμε σήμερα πια κάτι πολύ ενδιαφέρον: φυτά
που «μπουκώνονται» με χημικά λιπάσματα, «ακούνε» πολύ λιγότερο, είναι
πολύ λιγότερο «ανοιχτά», στις συμπαντικές επιρροές[3].
Κι άρα εκδηλώνουν λίγο ή καθόλου διαφορές στην ανάπτυξή τους ανάλογα π.χ. με το
χρόνο σποράς. Κάτι ανάλογο με αυτό που συμβαίνει όταν ένας ανθρώπινος
οργανισμός επιβαρυμένος με κορτιζόνη (ένα ανοσοκατασταλτικό) δεν ανταποκρίνεται
εύκολα στην ομοιοπαθητική θεραπεία. Η χημική γεωργία έτσι, εκτός όλων των
άλλων, συνέβαλε και στο να ξεχαστεί αυτή η «σιωπηλή» επιρροή του σύμπαντος στην
ανάπτυξη των φυτών.
Σήμερα όμως, καθώς συνειδητοποιούμε την ανάγκη να βρούμε κι άλλους (όλους!)
τους τρόπους καλλιέργειας χωρίς χημικά, η ξεχασμένη αυτή «παρακαταθήκη των
προγόνων» έρχεται πάλι στο προσκήνιο. Όπως λέει και η βιοδυναμική:
«για μια επιτυχημένη καλλιέργεια χρειάζεται να λάβουμε υπ’ όψιν όλους τους
παράγοντες που επηρεάζουν τα φυτά: τόσο από τη γη (έδαφος) όσο και τις
επιδράσεις από τα ανώτερα επίπεδα του συστήματος όπου ανήκουμε, τους πλανήτες
δηλαδή και τους αστερισμούς»[4].
Ο R. Steiner, εμπνευστής της βιοδυναμικής, ήταν μάλλον η πρώτη σημαντική φωνή που ήρθε
να βγάλει τη γνώση αυτή από την αφάνεια, τη δυσφήμιση, αλλά και τον κίνδυνο της
λήθης. Με τις διαλέξεις του στο Koberwitz το 1924 για την γεωργία[5]
έδωσε τις πρώτες σχετικές, γενικές όμως ακόμα, κατευθύνσεις.
Εδώ βρίσκεται ο δεύτερος λόγος, που η ξεχωριστή αυτή ματιά πάνω στην
καλλιέργεια βρίσκεται «πίσω»: θέλει δουλειά και ξεκαθάρισμα. Δεν
είναι λίγες οι φορές που για το ίδιο πράγμα, πότε π.χ. κλαδεύουμε ή φυτεύουμε
σε σχέση με το φεγγάρι, άκουσα στα χωριά μας αντίθετες μεταξύ τους απόψεις! Κάτι που δικαιώνει – προσωρινά – τους
σκεπτικιστές.
Πόσο αντίθετα πιο βαθιά αγκαλιάζει το θέμα αυτό, δείχνοντας παράλληλα και
την διέξοδο, ο Ο. Ελύτης όταν γράφει:
«Φτασμένες οι προλήψεις σε μια καθαρότητα μαθηματική
θα μας βοηθούσανε να κατανοήσουμε
την βαθύτερη δομή του κόσμου» («Μαρία Νεφέλη», 1980).
Θα πάρουμε τα πράγματα με την σειρά…
ΠΗΓΗ: Μ. Δεσύλλα «Καλλιεργητικό Αστρονομικό Ημερολόγιο 2025», του “εν
δυνάμει”. Βοηθά να έχουμε καλύτερες σοδειές, απλώς και μόνο επιλέγοντας
την πιο κατάλληλη στιγμή για την σπορά, το κλάδεμα, την μεταφύτευση. Παραγγελίες:
endynamei@yahoo.gr (Γράφοντας τo
ονοματεπώνυμό σας και την πλήρη ταχυδρομική σας διεύθυνση – & Ταχυδρομικό
Κωδικό – ΤΚ). ΑΡΧΕΙΟΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.1.2025.
[1] “Quo sidere terram vertere…” Georgika, στίχος 1. «Απάνθισμα από τα Γεωργικά του Βιργίλιου», Γ. Γιαννάκης, εκδ. Παπαδήμα.
[2] Στίχοι
609-617, όπου γράφει συμβουλεύοντας σχετικά τον αδελφό του (παρατίθεται σε
μετάφραση).
[3] Βλ. πολύ ενδιαφέροντα πειράματα
και συμπεράσματα του Γερμανού ερευνητή H. Spiess, 1984.
[4] Ε. Nastati, συνέντευξη
στον Μ. Δεσύλλα, περ. «ΔΗΩ», 2002.
[5] R. Steiner: «Πνευματικές θεμελιώσεις για την ανανέωση της γεωργίας», γνωστό και ως
«Το Γεωργικό Σεμινάριο».