Μια μικρή τεχνητή λίμνη στα δυτικά της Λέσβου που απλώνεται ανάμεσα στους πολύχρωμους ηφαιστειακούς λόφους με τα φρύγανα και τα χορτολίβαδα σε ένα ειδυλλιακό σκηνικό. Η τεχνητή λίμνη της ΙΜ Πυθαρίου βρίσκεται 4 χλμ. ανατολικά της Ερεσού και 13 χλμ. ΒΔ. του Μεσοτόπου.
Η ονομασία της συνδέεται με την Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών της Ερεσού ή αλλιώς Μονή Πυθαρίου. που είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στις βόρειες πλαγιές της λίμνης. Πρόκειται για ένα βυζαντινό μοναστήρι του 16ου αιώνα, που πρόσφατα ανακαινίσθηκε και χαρακτηρίζεται από έναν πύργο, ένα πανέμορφο καμπαναριό αλλά και εντοιχισμένους αρχαίους κίονες.
Η λίμνη που δημιουργήθηκε το 2002 με την κατασκευή ενός χωμάτινου φράγματος μήκους 330 μ. και πλάτους 12 μ. πάνω στον ρου του ποταμού Βεργιά, ο οποίος αναφέρεται και ως ρέμα Χαλάντρας αλλά και ως Ψαροπόταμος. Ο Βεργιάς πηγάζει από την περιοχή νότια της Άντισσας, κατεβαίνει από τα βόρεια προς τα νότια, περνάει από την λίμνη και συνεχίζει μέχρι την Σκάλα Ερεσού, όπου και εκβάλλει στο Αιγαίο, δημιουργώντας έναν μικρό υγρότοπο. 
Στα νερά του ποταμού συμβάλλουν πολλοί μικρότεροι χείμαρροι της Δυτικής Λέσβου με σημαντικότερους αυτούς της Μεθάλειας, του Καρασάρη, της Ελεούσας και του Λιφωνάκα. Πρόκειται για ένα ποταμό που έχει περισσότερο την μορφή μεγάλου ρύακα καθώς δεν κρατάει τα νερά του κατά την διάρκεια του καλοκαιριού.
Η λίμνη δημιουργήθηκε στο κοίλωμα μιας μικρής χαράδρας ανάμεσα στους λόφους Γυμνό Βουνό, Λευκορράχτης, Κοφινάς και Μεροβίγλι με σκοπό την άρδευση των καλλιεργειών που απλώνονται μέχρι την Σκάλα Ερεσού, την ύδρευση και την αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής.
Το μέγεθος της λίμνης φτάνει τα 180 στρέμματα, ο όγκος νερού τα 2.450.000 κυβ. μ. και η λεκάνη απορροής απλώνεται σε 27 τ.χλμ.
Η λίμνη χαρακτηρίζεται από δαντελωτές όχθες που απλώνονται σε μια περίμετρο 3,3 χλμ. Γύρω της απλώνονται λόφοι που στην κορυφή τους καταλήγουν στους εντυπωσιακούς ηφαιστειακούς δόμους της περιοχής Πυθαρίου.
Η μεγάλη αισθητική αξία του τοπίου στη λίμνη της Μονής Πυθαρίου συναγωνίζεται την οικολογική της σημασία, καθώς στις όχθες και στα νερά της ξεκουράζονται και τρέφονται πολλά είδη της ορνιθοπανίδας ενώ στους γύρω λόφους φυτρώνουν πολλά σπάνια είδη της λεσβιακής χλωρίδας.
Η βλάστηση γύρω από την λίμνη χαρακτηρίζεται από τους πυκνούς θάμνους της μεσογειακής μακίας που διακόπτονται από εξάρσεις ηφαιστειακών βράχων και μικρά ανοίγματα με χορτολίβαδα. Την άνοιξη η περιοχή γεμίζει από μεγάλους άρτηκες (Ferula commumis) σε τέτοιες πυκνότητες, που παντού βασιλεύει το έντονα κίτρινο χρώμα των λουλουδιών τους. Η λίμνη στεφανώνεται και από ένα μικτό δάσος από τραχεία πεύκη, πουρνάρια, ήμερες βελανιδιές, φτελιές, αγριόκεδρα, χαρουπιές, αγριογκορτσιές και λευκοϊτιές. Στην περιοχή φυτρώνουν κάποια σπάνια είδη, όπως η σιληνή Silene urvillei, το αγριογαρύφαλλο Dianthus glutinosus, η ορχιδέα Ophrys lesbis, η Nigella elata, η Scrophularia floribunda και η μελικουκιά του Τουρνεφόρ (Celtis tournefortii). Άλλα σημαντικά είδη είναι το αγριόσκορδο Allium cyrilli, το Senecio leucanthemifolius, το Tanacetum parthenium, το Taraxacum scolopendrinum, το Alyssum umbellatum, το Erysimum repandum, η σιληνή Silene squamigera subsp squamigera, η Noaea mucronata subsp mucronata και ο Adenocarpus complicatus subsp complicatus. Η χλωρίδα συμπληρώνεται με είδη, όπως η Selaginella denticulata, το Allium ampeloprasum, ο Amaranthus retroflexus, το Eryngium creticum, η Orlaya daucoides, η Scaligeria napiformis, η Cionura erecta, η
Asphodeline lutea, ο Carduus pycnocephalus, οι κενταύριες Centaurea cyanus, Centaurea solstitialis subsp solstitialis και Centaurea spinosa, η Crepis rubra, ο Erigeron sumatrensis, η Lactuca viminea subsp ramosissima, ο Picris rhagadioloides, ο Tagetes minuta, το Τaraxacum graecum, ο Tragopogon porrifolius subsp eriospermus, ο Myosotis ramosissima subsp ramosissima, το Alyssum minutum, η σιληνή Silene behen, η Velezia quadridentata, το Trifolium sylvaticum, η Vicia melanops, ο Eragrostis pilosa, η Poa palustris subsp palustris, ο Ranunculus ophioglossifolius, η Cymbalaria muralis subsp muralis, η βιόλα Viola kitaibeliana και η ορχιδέα Ophrys umbilicata.
Πολλά είδη της ορνιθοπανίδας σταθμεύουν στην λίμνη, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του φθινοπώρου. Κάθε άνοιξη καταφθάνουν οι σπάνιες καστανόπαπιες, οι βαρβάρες, οι χουλιαρόπαπιες και οι πρασινοκέφαλες πάπιες ενώ τον χειμώνα σταθμεύουν εδώ τα κιρκίρια και οι σαρσέλες. Άλλα υδρόβια και παρυδάτια πουλιά είναι οι σταχτοτσικνιάδες, οι λευκοτσικνιάδες, οι κρυπτοτσικνιάδες, οι νυχτοκόρακες, οι μικροτσικνιάδες, οι κορμοράνοι, οι νερόκοτες, οι φαλαρίδες, τα νανοβουτηχτάρια, τα σκουφοβουτηχτάρια , οι πετροτουρλίδες, οι ποταμοσφυριχτές και οι καστανοκέφαλοι γλάροι. Από τα αρπακτικά εδώ πετούν φιδαετοί, γερακίνες, αετογερακίνες, καλαμόκιρκοι, ξεφτέρια, πετρίτες, μαυροπετρίτες, μαυροκιρκίνεζα και βραχοκιρκίνεζα. Από τα νυχτόβια αρπακτικά στην περιοχή απαντώνται κουκουβάγιες και γκιώνηδες. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται από είδη, όπως μαύροι πελαργοί, νησιώτικες πέρδικες, μπεκάτσες, τρυγόνια, γιδοβύζια, σταχτάρες, ωχροσταχτάρες, βουνοσταχτάρες, τσαλαπετεινοί, μελισσοφάγοι, χαλκοκουρούνες, κορυδαλλοί, δεντροσταρήθρες, ωχροκελάδες, βραχοχελίδονα, μιλτοχελίδονα, σταβλοχελίνα, σπιτοχελίδονα, τρυποφράχτες, φοινίκουροι, μαυρολαίμηδες, σταχτοπετρόκληδες, ασπροκωλίνες, γαλαζοκότσυφες, μαυροτσιροβάκοι, κοκκινοτσιροβάκοι, αιγαιοτσιροβάκοι, βουνοτσιροβάκοι, κλειδωνάδες, βραχοτσοπανάκοι, κόρακες, αετομάχοι, κοκκινοκεφαλάδες, αμπελουργοί, σιρλοτσίχλονα, φρυγανοτσίχλονα και τσιφτάδες.
Από τα αμφίβια εδώ ζουν πρασινόφρυνοι και λεβαντοβάτραχοι. Πλούσια είναι η ερπετοπανίδα της περιοχής στην οποία ξεχωρίζουν το κροκοδειλάκι και η αβλεφαρόσαυρα, ή αλλιώς οφίσωψ. Άλλα είδη είναι οι ποταμοχελώνες, οι γραικοχελώνες, οι τρανόσαυρες, οι τυφλίτες, οι κυρτοδάκτυλοι, τα σαμιαμίδια, οι έφιοι, οι σαπίτες, τα θαμνόφιδα, τα αγιόφιδα, τα σπιτόφιδα και οι οθωμανικές οχιές.
Από τα θηλαστικά ξεχωρίζει η μόνιμη παρουσία του ασιατικού σκίουρου ή αλλιώς της γαλιάς, όπως τον ονομάζουν οι ντόπιοι. Άλλα θηλαστικά είναι η αλεπού, το πετροκούναβο, η νυφίτσα, ο σκαντζόχοιρος, ο λαγός, διάφορα μικρά τρωκτικά και κάποια είδη νυχτερίδων, όπως η τρανομυωτίδα (Myotis myotis) και ο ρινόλοφος του Μπλάζιους (Rhinolophus blasii).
ΠΗΓΗ: natura greece, φωτ. S. Koundourellis. Η ΛΕΣΒΟΣ ΜΑΣ, 2.8.2018. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.8.2018.
Άλλες λίμνες στην Λέσβο:
– Η Κόκκινη Λίμνη (στην ουσία αλυκή) στον Κόλπο της Καλλονής.
– Η Λίμνη του Σκαλοχωρίου.
– Η «Γαλάζια Λίμνη» ή Βαθύλιμνο στην Πτερούντα. Μάλιστα, μεταξύ Πτερούντα και Χιδηρά, ευρίσκεται και ο καταρράκτης Βαθυλίμνιου, στο μοναδικό δάσος μαύρης πεύκης του νησιού, στην οροσειρά Προφήτης Ηλίας (η οποία φτάνει σε ύψος τα 799 μ.). Ο καταρράκτης σχηματίσθηκε κατά μήκος ηφαιστειακού ρήγματος, πριν 21.500.000 – 16.500.000 χρόνια!
– Στην περιοχή Τσίγγος, κοντά στην Αγιάσο, με το «γλυκό» νεράκι, υπάρχει ο κατάφυτος τόπος Αχλαδερή, ένα δάσος απαράμιλλης ομορφιάς, που χωρίζεται στην «Μικρή» και την «Μεγάλη Λιμνη». Η Μεγάλη κείται στους πρόποδες του Ολύμπου, στις «Χαλατσές» του κόλπου Γέρας, περίφημη για το πευκοδάσος (τσαμλίκι) της.
– Η Λίμνη στις πηγές του καταρράκτη της Πέσσας.
– Οι λούτσες στον Πορτό, μια μικρή κοιλάδα, 650 περίπου στρεμμάτων, που δημιουργείται στους νότιους πρόποδες του όρους Όρδυμνος.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιήγησις».
