Του Γιώργου Λεκάκη
Η Χίος αναφέρεται από τον Όμηρο (Οδ. γ,370) ακόμη. Το όνομα Χίος προέρχεται
από την Χίο του Ωκεανού ή την Χιόνη, νύμφη και κόρη του πρώτου της βασιλιά Οινοπίωνα του Κρητός.
Κατ’ άλλους, από τον Χίο, υιό του Ωκεανού ή του Ποσειδώνος, ο οποίος
ονομάσθηκε έτσι, επειδή κατά την γέννησή του έπεσε πολύ χιόνι, πράγμα σπάνιο για
το νησί.[1]
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης “Αιγαίο – Ετυμολογίες νήσων”.
Οι επιστήμονες εργάζονται για το ζήτημα των αινιγματικών Ahhiyawa των
χετταιικών επιγραφών εδώ και έναν αιώνα.
Οι απαντήσεις παραμένουν ασαφείς. και καταφεύγουν σε γενικότητες
ιστορικές.
Αυτό δεν είναι περίεργο, γιατί η ερώτηση τίθεται εσφαλμένα.
Διότι το παρακάτω αναφερόμενο ήταν πάντα γνωστό, αλλά ποτέ δεν ελήφθη
σοβαρά υπ’ όψιν. Δεν πρόκειται καθόλου για τους Ahhiyawa, αλλά πρώτα απ’ όλα
απλώς για τον εντοπισμό της αρχικής μορφής, δηλαδή ενός τοπωνυμίου Ahhiya, σε
έναν χάρτη.
Η φιλολογική ανάλυση των – αν και αραιών – στοιχείων για αυτό,
υποδηλώνει ότι το Ahhiya είναι το όνομα ενός νησιού, που βρίσκεται νότια της
Λέσβου, στα ανοικτά των μικρασιατικών ακτών.
Το επόμενο, λοιπόν, μεγαλύτερο νησί προς νότον της Λέσβου, είναι η
Χίος.
Έτσι τίθεται η υπόθεση ότι το τοπωνύμιο Αχίγια / Αχία / Ahhiya, είναι η
αρχαία «μη ελληνική» (λουβιανής[2])
ονομασία της ελληνικής νήσου Χίος / Chios. Με το αρχικό a– των λουβιανών να απορρίπτεται.[3]
Μόνον μετά από αυτήν την ταύτιση της Αχίας / Ahhiya, ως το νησί της
Χίου, μπορεί κανείς να μιλήσει με νόημα για τους Ahhiyawa.
Αχαιοί και Ahhiyawa δεν έχουν καμμία σχέση μεταξύ τους γλωσσικά.
Ένα δευτερεύον αποτέλεσμα είναι ότι το όνομα Attarissiya, ενός ηγεμόνα
της Ahhiya, δεν είναι σίγουρα ένας Έλληνας ονόματι Ατρέας / Atreus, στα χετταιικά,
αλλά μάλλον ένας με το εξελληνισμένο όνομα Τειρεσίας[4].
ΠΗΓΗ: M. Egetmeyer «Woher kam der Mann von Ahhiya?», https://doi.org/10.1515/kadmos-2022-0001,
journal Kadmos, εκδ. De Gruyter, 3.3.2023.
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.3.2023.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ – ΣΧΟΛΙΑ Γ. Λεκάκη:
[1] Άλλα ονόματα – επίθετα της Χίου:
– Οφιούσα,
επειδή έχει πολλά φίδια. Κατά τον γεωγράφο Όλφερτ Ντάπερ (1635 – 1689) chia σημαίνει όφις στα συριακά. Αλλά στην περιοχή
αναφέρεται το επικίνδυνο φίδι του ποταμού Σαγγάριου, που έγινε ο αστερισμός του
Οφιούχου – βλ. Γ. Ι. Υγίνος «Περί Αστρονομίας», Β.14. Η προβολή του στην Γη,
περιλαμβάνει και την Χίο.
– Πιτυούσα,
λόγω των πολλών πεύκων της – και ακόμη υπάρχουν ιδιαιτέρως στο βόρειο τμήμα
της.
– Αριούσα,
από το δένδρο αριών, ένα είδος δρυός – πρίνου. Τα άρια εκάλυπταν ένα μεγάλο
μέρος της βορειοδυτικής Χίου, το οποίο ακόμη λέγεται Αρία και ο περίφημος οίνος
της αριούσιος, αναφέρεται από τον Όμηρο.
– Αιθάλη
/ Αιθαλία (βλ. Πλίνιος). Στα δε χιώτικα αχιγιά ή αχιλιά λένε την στάχτη, η οποία σχετίζεται με την αιθάλη / αιθαλία!
– Αρέθουσα
(βλ. Ιταλός R. Valentino και Ιερώνυμος),
– Μάκρις,
λόγω σχήματος, και
– Μαστιχία
– οι Σύροι αφού γνώρισαν την μαστίχα της Χίου, αποκαλούσαν χίο την μαστίχα (βλ. ιστορικός – γεωγράφος Ισίδωρο).
Η
Χίος κατοικείται επισήμως εδώ και 8.000 χρόνια. Οι αρχαιότεροι κάτοικοι του
νησιού ήταν οι πρωτοέλληνες Πελασγοί (εκ Θεσσαλίας), οι Κάρες, οι Λέλεγες, οι
Άβαντες Θρακες, οι Ίωνες (Χίος, ἡ ἐπιφανεστάτη νῆσος τῶν Ἰώνων – Στ. Βυζάντιος) και οι Δωριείς. Οι τρεις πρώτοι εξ αυτών, ήσαν αυτοί
που κατοίκησαν και την Λυδία και την Καρία.
Το
πρώτο όνομα της Λυδίας ήταν Μαιονία (βλ. Όμηρος «Ιλιάδα» Β.865, Ε.43, ΙΑ.431) με
κατοίκους τους Μαίονες.
Το
βασίλειο της Λυδίας, όμως, ξεκινά το 1200 π.Χ.
Πιο
πριν, όταν την Λυδία κατείχαν οι Χετταίοι (περί το 1400 π.Χ.) η ανάγνωση χεττιτικών
επιγραφών κατέδειξε ότι σε αυτή κατοικούσαν και Έλληνες ηγεμόνες – βλ. Έμ.
Φόρερ. Λυδοί ονομάσθηκαν από τον μυθικό βασιλιά Λυδό, υιό του Άττυος (υιός του
Ηρακλή, που έγινε τοπική θεότητα του κύκλου της θεάς Κυβέλης).
Οι εβραίοι
λένε τους Λυδούς, Λουδούς. Και λένε ότι προέρχονται από τον Λουδ, υιό του Σημ ή
από τον Λουδιείμ, υιο του Μεστράιμ – (βλ.
Ιερεμίας 46.9, εβραίος ιστορικός Ιωσήφ Φλάβιος, Ιππόλυτος Ρώμης (234 μ.Χ.).
[2] Έτσι λέγεται πλέον η λυδιακή γλώσσα, που όμως είναι
διάλεκτος της αρχαίας ελληνικής.
Η λυδική
γλώσσα ανήκε επισήμως στις… «ινδοευρωπαϊκές γλώσσες». Σχετίζεται με την Λουβική
και την Χεττιτική. Η σημασία πολλών λυδικών λέξεων παραμένει έως σήμερα άγνωστη!
Αλλά είναι κατανοητοί οι βασικοί κανόνες της λυδικής Γραμματικής. Έχει πολλά μόρια και προθέματα. Αλλά
οι λυδικές λέξεις έχουν υποστεί συγκοπή με συμπλέγματα συμφώνων ασυνήθη για… «ινδοευρωπαϊκές γλώσσες». Η λυδική εν τέλει εξαφανίσθηκε στον 1ο αιώνα π.Χ.!
[3] Αυτό είναι αναχρονισμός: Η Χίος δεν επήρε το όνομά της
από τα λυδιακά. Η παναρχαία ελληνική μυθολογία, δίνει την ετυμολογία της Χίου,
με πολλαπλό τρόπο. Όμως μπορεί η Χίος να λέγεται παραφρασμένα στα λυδιακά Αχία
/ Ahhiya.
[4] Ο συγγραφέας του άρθρου στο περιοδικό Kadmus, θεωρεί ότι ο Attarissiya είναι… «μη Έλληνας».
Ενώ Attarissiya
μπορεί να είναι το όνομα του Τυρσηνού / Τυρρηνού, υιού του Άττυος ή του Ηρακλή
και της Λυδίας Ομφάλης, στην Λυδία. Ο Τυρρηνός, αδελφός του Λυδού, έγινε
αρχηγός των Λυδών που μετανάστευσαν στην βόρεια Ιταλία και εξ αυτού είναι γνωστοί
ως Ετρούσκοι – βλ. Παυσανία «Κορ.», 21.3. Ηρόδοτος (Α,94).
