Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

15.7 C
Athens
Παρασκευή, 25 Απριλίου, 2025

Ο Κόσμος του 3 – του Γ. Λεκάκη

 Ο Κόσμος του 3

 Του Γιώργου Λεκάκη

Το αριθμητικό 3 / τρία είναι ο πρώτος αριθμός, δεδομένου ότι το ένα (η μονάδα) υπάρχει ελεύθερο στην φύση και το δύο είναι ο φυσικός του πολλαπλασιασμός, το ταίρι, ο γάμος. Άρα, οι «φτιαχτοί» αριθμοί αρχίζουν από το 3

Στο ελληνικό σύστημα αρίθμησης το 3 γραφόταν με το γράμμα Γ / γάμμα

Στο ρωμαϊκό σύστημα αρίθμησης γραφόταν III.

  • Στα κλασσικά ελληνικά: τρία / τρεις / τρες (IG12.24.16, 44.15, 188.37, 1085),
  • στα Ομηρικά τριοῖσι
  • στα βοιωτικά  τρῖς(*),
  • στα κρητικά Γόρτυνος τρίινς (Leg. Gort.5.54) και τρίτος και τρέες (Leg. Γορτ. 9.48),\
  • στα αιολικά τέρτος, τρίσσι (Inscr. Perg. 245 B18 από Πιτάνη)
  • στους Δελφούς τρίεσσι [ 3(5).80.21 και τρῖς SIG236A10 (4ος αι. π.Χ.)],
  • στην Θήρα Κυκλάδων τρῆς [IG12(3).1640],
(*) τρῖς (IG12.838,839 (6ος π.Χ.), SIG239 D ii 28 (Δελφ., 4ος π.Χ. ), Berl. Sitzb.1927.158 (Κυρήνη).

Εξ αρχαιοτάτων χρόνων ο αριθμός τρία ήταν ιερὸς και ευοίωνος(**), μάλιστα παρά τους Πυθαγορείους (> τριάς).  > ρ. τριάζω, τρις, τρισσός > τρίχα, τριχῶς = τριχοτόμηση.

τρία, τρεις > σανσκρ. tri, trayas, tris, tritiyas, λατ. tres, tria, ter- tertius, σλαβ. tri, trije, tretii, λιθ. trýs, tréczas, αρχ. ιρλανδ. tri, tris, ζενδ. thri, thritya, γοτθ. thri, threis, thrija, thridja, αρχ. σκανδ. drir, αγγλοσαξον. drî, αρχ. γερμαν. drî, drei, κλπ. – ΠΗΓΗἈριστ. π. Οὐραν. 1.1,2. Σοφ. Ἀποσπ. 124, 754. Πίνακ. Κωμικ. Ἀποσπ. σ. 1062. Λεξ. Liddell-Scott.

Ο αριθμός τρία έχει εξαντλητική σημασία.

τρία > τείρω, τετραίνω > trey-, ter- > τρυπώ, σταυρώνω, πληγώνω, διαπερνώ, κλπ.Έτσι:

· Τριάδα, Τριάς, τριαδικός ο Θεός: Λόγος, Σκέψη, Δράση. Στην αρχαία Ελλάδα κάθε πόλη-κράτος είχε την ιδική της λατρευτική / προστατευτική Τριάδα. πρώτος που εισήγαγε την τριαδική αντίληψη ήταν ο ΟρφέαςΚαι στην αρχαία Ρώμη: Ζευς – Άρης – Κυρίνος (Jupiter, Mars, Quirinus). Τριάδα του Καπιτωλίου. Και στην Σκανδιναβία: Upsal, Odin, Thor. Και στην κλασσική Ινδία. Και στους Κέλτες. Και στην γερμανική παράδοση. Και στον χριστιανισμό Αγία Τριάς: Πατήρ, υιός και άγιο πνεύμα. 

· Στον Κρόνο / Δία Σωτήρα ήταν αφιερωμένο το 3ο ποτήρι κρασιού, που χυνόταν κατά γης κατά τις σπονδές «τρίτον Σωτῆρι σπένδειν» (Πίνδ.), «πάντα κραίνοντος
τρίτου»
«τριτόσπονδος» – το να έπινε κάποιος λίγο από αυτό το ποτήρι εθεωρείτο σύμβολο καλής τύχης. Έτσι προέκυψε η πίστη στην «τρίτη φορά», όπου όταν γίνεται κάτι θεωρείται αίσιο και ευοίωνο > παροιμία «τὸ τρίτον τῷ σωτῆρι», «τρίτη και τυχερή / φαρμακερή φορά» – βλ. Πλάτ.

  • Δήμητρα προς Περσεφόνη:“σύ γ’ ἰοῦσα ὑπὸ κεύθεσι γαίης οἰκήσεις ὡρέων τρίτατον μέρος εἰς ἐνιαυτόν, τὰς δὲ δύω παρ’ ἐμοί τε καὶ ἄλλοις ἀθανάτοισιν” – θα μένεις κάτω στην γη τὸ ἕν τρίτον τοῦ χρόνου και τὰ δύο τρίτα θὰ μένῃς κοντά σὲ μένα καὶ στοὺς ἄλλους ἀθανάτους. – Ύμν. εις Δήμ.

· τρεις οι Μοίρες, οι Χάριτες, κλπ.

· τρίμορφη – τριπρόσωπη η θεά Εκάτη.

  • Το 3 στην θυσία:

Τριών χρόνων πρέπει να είναι η ηλικία του ζώου που οδηγείται στην θυσία. (Σπανιότερα δε και 5 ή και 7).

– τριττύα / τριττὴς = η θυσία ἐκ τριῶν ζῴων, δύο μήλων καὶ βοὸς ἢ βοός, αἰγὸς καὶ προβάτου, ἢ κάπρου, κριοῦ καὶ ταύρου. Ή τρικτεύα (πιθανῶς ἡμαρτημένως ἀντὶ τρικτύα) – Συλλ. Ἐπιγρ. 1688. 34, Böckh. Achrens εἰς Σώφρονα (Ἀπ. 33) διορθώνει τρικτύα ἀντὶ τρίκτοι· τρίκτειρα / τρικτεῖρα θυσία στον Ενυάλιο, θύεται δὲ πάντα τρία καὶ ἔνορχα – Ἡσύχ. Ἐπίχαρμος. Φιλήμονος Λεξικ. Τεχνολογ., Ἴστρος 34.

· Το 3 ως αποτροπαϊκό:

– τρεις οι Φούριες (διωκτικές θεότητες > φούρια =  μανία, ενθουσιασμό, βιασύνη, βία, σπουδή, ορμητική, βίαιη κίνηση > λατ. και ιταλ.).

– 3 φορές κάνουμε τον σταυρό μας, προστατευτικά και αποτροπαϊκά, λέγοντας μια μαγική επωδό / έμμετρο ξόρκι, λ.χ.

«Ιησούς Χριστός νικάει

κι όλα τα κακά σκορπάει»

· «Τριῶν δεῖν παιδείᾳ, φύσεως, μαθήσεως, ἀσκήσεως» (Αριστοτέλης), εξ ου και η προτροπή: «Με το ένα, με το δύο, με το τρία»

· 3 οι Ουρανοί,

· 3 τα χρώματα,

· τρεις οι χρόνοιΠαρελθόν, παρόν, μέλλον.

  • σε τρεις στάσεις (μέρη), ψάλλονται  τα εγκώμια, κατά την διάρκεια της ακολουθίας του Επιταφίου,

· τρεις οι κατευθύνσειςΑριστερά, κέντρο, δεξιά.

· τρεις οι πειστικές στρατηγικές στην ρητορική: ήθος, πάθος και λόγος – Αριστοτέλης.

· Τρεις κύριες λειτουργίες: κυριαρχία και ιερότητα, μάχη, και παραγωγή.

  • τρεις οι ενέργειεςΘετική, ουδέτερη, αρνητική. Και τρεις οι βασικές ενέργειες (gunas) και στο Βεδικό σύστημα.

· τρεις οι διαστάσειςΜικρό, μεσαίο, μεγάλο / Μήκος, πλάτος, ύψος.

  • τριττύα = δήμος με βουλευτική ποσόστωση 3 βουλευτών στην αρχαία Βουλή των Αθηνών. Εξ ου και το ελάχιστο ποσοστό 3% που πρέπει να πιάσει κάποιο κόμμα στις εκλογές για να εισέλθει στην ελληνική Βουλή!

· τριλογία, για την εξάντληση ενός θέματος στο θέατρο.

· 3 ημέρες (τριήμερο) διαρκούν τα πανηγύρια.

· 3 στάδια διήρχοντο όλοι οι θεοί του ηλιακού κύκλου:
– Την παιδική ηλικία (ανατολή),
– την ανδρική (μεσουράνηση) και
– την γεροντική (δύση).
Το βλέπουμε καλά και στο αίνιγμα της Σφιγγός, των βοιωτικών Θηβών, του λυθέντος υπό του Οιδίποδος.

· 3 οι κλώνοι του DNA.

· 3 τα μέρη του κόσμου: Ουρανός, Γη και Κάτω Κόσμος – βαβυλωνιακή αντίληψη. Κατ’ αντιγραφήν και στην εβραϊκή Βίβλο: «ό,τι είναι επάνω στον ουρανό, είναι και στην γη κάτω, και στο νερό κάτω από την γη» (Εξ.  20:4). «Τα δώρα του ουρανού, η δροσιά και τα δώρα του βυθού που βρίσκεται κάτω» (Δευτ. 33:13). Από την Βαβυλώνα όπου ζούσαν πολλοί εβραίοι:
– 3 τα ετήσια προσκυνήματα όλων των ανδρών στον ναό,
– 3 φορές προσευχή κατά την διάρκεια της ημέρας,
– ανά περιόδους τριών (ημερών, μηνών ή ετών) η εκτέλεση ορισμένων ή μιας πράξεως
– 3 οι ιερατικές ευλογίες, 
– από τρεις πλευρές η επίθεση εναντίον των εχθρών.
· τρία τα dosha (“αδυναμίες”) και τα αντίδοτά τους της αγιουρβέδα (ιατρικής της Ινδίας).
  • Το τρίτο δάκτυλο του χεριού του ανθρώπου (μεσαίο δάκτυλο), υπερβαίνει τα άλλα, ένδειξη της ανωτερότητος του αριθμού τρία.
· τρία τα πιάτα κάθε διατροφήςΟρεκτικό, κυρίως πιάτο, επιδόρπιο. “ἀρίστη δὲ κρᾱσις οἴνου δύο μέρη καὶ ὕδατος τρία” – Αριστ.
· τρία, ο καλός(**) αριθμός στον κινεζικό πολιτισμό, επειδή ακούγεται σαν την λέξη “ζωντανό”.

Οι αριθμοί που είναι πολλαπλάσιοι του τρία, ειδικώς το 30, έχουν τον ίδιο χαρακτήρα.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Λεξικό παραδόσεων». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.7.2004.

Κοσμος του 3 τρια Λεκακης τριας τριαδα αριθμητικο πρωτος αριθμος, ενα μοναδα ελευθερο φυση δυο φυσικος πολλαπλασιασμος, ταιρι, γαμος φτιαχτοι αριθμοι φτιαχτος αριθμος ελληνικο συστημα αριθμησης αριθμηση γραμμα Γ / γαμμα ρωμαικο συστημα κλασσικα ελληνικα επιγραφη Ομηρικα τριοισι βοιωτικα  τρις κρητικα Γορτυνος Γορτυνα Γορτυς κρητη τριινς τριτος τρεες Γορτυνια αιολικα αιολεις τερτος, τρισσι περγαμος Πιτανη Δελφοι τριεσσι 4ος αιωνας πΧ Θηρα Κυκλαδων κυκλαδες τρης 6ος Κυρηνη αρχαια ιερος ευοιωνος Πυθαγορειοι τριας τριαζω, τρις, τρισσος > τριχα, τριχως = τριχοτομηση σανσκριτικα λατινικα σλαβικα λιθουανικα αρχαιο ιρλανδικα ζενδικα γοτθικα σκανδιναβικα αγγλοσαξονικα γερμανικα αριστοτελης Σοφοκλης αποσπασμα Κωμικα αποσπασματα Λεξικο εξαντλητικη σημασια τειρω, τετραινω τρυπω, σταυρωνω, πληγωνω, διαπερνω τριτο δακτυλο χερι ανθρωπος μεσαιο δαχτυλο ανωτεροτητα κυριες λειτουργιες κυριαρχια ιεροτητα, μαχη, παραγωγη βασικες ενεργειες Βεδικο συστημα Φουριες διωκτικες θεοτητες φουρια μανια, ενθουσιασμος βιασυνη, βια, σπουδη ορμητικη βιαιη κινηση ιταλικα
author avatar
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Σχετικά Άρθρα

Έθιμα και πανηγύρια του άη Γιώργη – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη Ο Καππαδόκης άγιος-ήρωας, γιος της αγίας Πολυχρονίας,...

Τι βλέπει κανείς από την Πάρνηθα!

Από μια από τις κορυφές της Πάρνηθος, από εκεί...

Τα μικρονήσια Δασκαλειό και Ρόμβη Τάλου / Τολού Αργολίδος, αρχαία καταφύγια

Το νησάκι Δασκαλειό, ευρίσκεται στον όρμο του Τολού Αργολίδος,...