Του Γιώργου Λεκάκη
Ο ἐν Τυβίγγῃ τῆς Γερμανίας καθηγητὴς κ. Ἕρζογ ἀνακαλύψας πρὸ μικροῦ ἐν τῇ νήσῳ Κῷ ἑλληνικὴν ἐπιγραφὴν ἀναφερομένην εἰς τὴν ὑπὸ τῶν Γαλατῶν προσβολὴν τῶν Δελφῶν, ἀπέστειλεν ἀντίγραφον αὐτῆς εἰς τὴν ἐν Παρισίοις Ἀκαδημίαν τῶν Ἐπιγραφῶν καὶ τῶν Καλῶν Τεχνῶν. Ἐν τῇ τελευταίᾳ τῆς Ἀκαδημίας συνεδρίᾳ ὁ κ. Σολομὼν Ρέϊνακ ἀνακοινοῖ εἰς τὰ μέλη γαλλικὴν μετάφρασιν τῆς ἐπιγραφῆς ταύτης, ἥτις ἀναφέρεται εἰς τὸ ἑπόμενον ἱστορικὸν γεγονός.
Ἡ πόλις τῆς Κῶ, μαθοῦσα κατὰ Μάρτιον τοῦ 278 π.Χ. ὅτι οἱ Γαλάται κατὰ τῶν Δελφῶν ἐπιτεθέντες ἀπεκρούσθησαν κατὰ Δεκέμβριον τοῦ 279, ἐξέδωκε ψήφισμα ἐκφράζον τὴν χαρὰν αὐτῆς ἐπὶ τῷ αἰσίῳ ἀγγέλματι. Χάριτας ὁμολογεῖ τῷ θεῷ τῶν Δελφῶν Ἀπόλλωνι, ὅστις ὑπερεμάχησε[1] τοῦ ἱεροῦ αὐτοπροσώπως(*) καὶ ἔσωσεν αὐτό. Πρέσβεις ἐκ Κῶ ἀποστέλλονται εἰς τὸ μαντεῖον ἵνα καταθέσωσι τὸ ψήφισμα, προσενέγκωσιν εἰς θυσίαν ταῦρον χρυσόκερων, ἐπικαλεσθῶσι τοῦ θεοῦ τὴν προστασίαν καὶ παρακαλέσωσιν ἵνα χορηγήσῃ τὴν εἰς τὸ διηνεκὲς εὐδαιμονίαν τοῖς ἐκ τῶν Ἑλλήνων βοηθήσασιν ὑπὲρ τοῦ ἱεροῦ. Ἄλλαι θυσίαι, κατὰ τὸ ψήφισμα, ἀποφασίζεται νὰ προσενεχθῶσιν εἰς Δία τὸν Σωτῆρα καὶ εἰς τὴν Νίκην, ἡ δὲ ἡμέρα τῶν θυσιῶν τούτων θὰ λογισθῇ ὡς ἡμέρα ἑορτῆς καὶ ὁ λαὸς τῆς Κῶ νὰ στεφανηφορῇ αὐτὴν ἑορτάζων.
Ὑπὲρ τῶν ἐν Δελφοῖς θυσιῶν ὁρίζεται δαπάνη δραχμῶν 400 καὶ ἑτέρα δρχ. 160 ὑπὲρ τῶν ἐν Κῷ. Ἀποφασίζεται δὲ νὰ χαραχθῇ τὸ ψήφισμα ἐπὶ στήλης ἐκ μαρμάρου καὶ ἱδρυθῇ ἡ στήλη ἐντὸς τοῦ ναοῦ τοῦ Ἀσκληπιοῦ ἐν Κῷ.
Τοιοῦτον εἶνε τὸ κείμενον τῆς ἐπιγραφῆς, ἣν ὁ κ. Ἕρζογ ἀνέγνωσεν ἐπὶ τῆς στήλης ταύτης, τὴν ὁποίαν ἔσχε τὸ εὐτύχημα ν’ ἀνακαλύψῃ ἀκεραίαν.
ΠΗΓΗ: άρθρο «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ», εφημερις «Το Άστυ», αρ. φύλ. 5084, 15.3.1904. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.3.2004.
ΣΧΟΛΙΟ:
Στην βυζαντινή υμνογραφία, τα ίδια ακριβώς επίθετα εδόθησαν στην Παναγία:
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγῷ τὰ νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου, Θεοτόκε· ἀλλ’ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοί· Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε. – Κοντάκιο, γνωστό ως Ακάθιστος Ύμνος, σε ήχο πλάγιο δ.
Στην υπέρμαχο στρατηγό τα νικητήρια αποδίδω, και ευχαριστήρια, επειδή λυτρώθηκα από τα δεινά. Σου ξαναγράφω, εγώ η Πόλις Σου [η Κωνσταντινούπολις], Θεοτόκε. Αλλά εσύ, όπως έχεις το κράτος απροσμάχητο [ακατανίκητο], ελευθέρωσέ με από κάθε κινδυνο, για να σου κράζω [φωνάζω] δυνατά: Χαίρε, Νύφη ανύμφευτε!
Δύο χρόνια πριν…
«Ἐν μέσῳ πολυπληθοῦς ἀκροατηρίου ἐκ φιλαρχαίων ἀμφοτέρων τῶν φύλων καὶ πολλῶν λογίων τῆς ἡμετέρας πόλεως ἐγένετο χθὲς περὶ ὥραν 5 μ.μ. ἡ ἐτησία ἔναρξις τῶν ἐν τῷ γερμανικῷ Ἰνστιτούτῳ κατὰ δεκαπενθημερίαν ἀρχαιολογικῶν ἀνακοινώσεων. Καὶ πρῶτος λαβὼν τὸν λόγον ὁ διευθυντὴς κ. Δαῖρπφελδ, ἀφηγήθη λίαν συντόμως τὰς κατὰ τὸ παρελθὸν ἔτος ἐργασίας τῆς Σχολῆς. Καὶ ἐπρόκειτο μὲν νὰ ὁμιλήσῃ καὶ ὁ ἴδιος περὶ τῶν ἐν Περγάμῳ ἀνασκαφῶν, ἀλλ’ εὐγενῶς ὑποχωρήσας ἔδωκε τὸν λόγον εἰς τὸν κ. Χέρτσογ, ὅστις διὰ μακρῶν περιέλαβε περὶ τῶν ὑπ’ αὐτοῦ ἐκτελεσθεισῶν ἐν Κῷ ἀνασκαφῶν, περιγράψας καὶ διὰ φωτεινῶν προβολῶν ἐπιδείξας πάντα τ’ ἀνακαλυφθέντα καὶ ἐκχωσθέντα ἐρείπια καὶ εὑρήματα.
Κατόπιν τὸν λόγον ἔλαβεν ὁ κ. Καββαδίας ἀφηγηθεὶς ὁλόκληρον τὴν ἱστορίαν τοῦ ἐν Φιγαλίᾳ ναοῦ τοῦ «Ἐπικουρίου Ἀπόλλωνος», ὃν ἀπὸ τοῦ παρελθόντος Ἀπριλίου ἀπεφάσισε ν’ ἀναστηλώσῃ καὶ κατὰ τὸ δυνατὸν συμπληρώσῃ ἡ ἐνταῦθα Ἀρχαιολογικὴ Ἑταιρία. Ἡ διάλεξις ἦν λίαν ἐνδιαφέρουσα, ἰδίως ἐκ τῶν ἐπιστημονικῶν ἐξαγομένων τῶν ἐν Φιγαλίᾳ ἀνασκαφῶν. Τὴν συνεδρίασιν τοῦ Ἰνστιτούτου ἐτίμησαν διὰ τῆς παρουσίας των καὶ ὁ Διάδοχος μετὰ τῆς πριγκηπίσσης Σοφίας καὶ πολλοὶ πρεσβευταὶ ἐκ τῶν ἐν Ἀθήναις διατριβόντων».
ΠΗΓΗ: άρθρο «ΕΝ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ – Ἔναρξις διαλέξεων», εφημ. «Το Άστυ», αρ. φύλ. 4328, 28.11.1902.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ενώ πρόμαχος αναφέρονται μόνον η θεά Παλλάς Αθηνά, ο Ερμής, και ο Ηρακλής [βλ. Αλκίφρων 3.51, Ελλ. Επιγρ. 912, Παυσ. 9.11,4, 9.22,1], υπέρμαχος, αναφέρεται μόνον ο θεός Απόλλων, βάσει και των αρχαίων ελληνικών γραπτών πηγών. – Υπέρμαχος = πρόμαχος, υπερασπιστής, ένθερμος οπαδός, αγωνιστής, μαχητής (θυμηθείτε το μεταγενέστερο «τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια», Ακολουθ. Ακαθ. Ύμνου Κοντάκ.). Η παραπάνω ιδιότητα του επιθέτου αφορά πόλη, δίκαιο και ελευθερία. – ΠΗΓΕΣ: Ἀνθ. Π. 7.147, Inscr. Cret. 1.xix 3.29 (Μάλια, 2ος π.Χ.). Ph.2.33. Lyd. Mag.2.8. LXX Wi.16.17.
(*) Εδώ μαρτυράται, λοιπόν, και κοινώς αποδεκτώς γραπτώς θεοφάνεια / επιφάνεια.
