Το τριήμερο 4-6.10.2024, πραγματοποιήθηκε
το Συνέδριο Μικρασιατικής Μνήμης, που διοργάνωσε η Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας,
με τίτλο: «Οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής εγκαθίστανται στην
αττική γη».
Η πρώτη
ημέρα του Συνεδρίου Μικρασιατικής Μνήμης ξεκίνησε με τον Γενικό Γραμματέα της
Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, κ. Στ. Παπαγερασίμου, να καλωσορίζει και να
προλογίζει την εκδήλωση, λέγοντας, μεταξύ άλλων, πως: «Σας καλωσορίζουμε σήμερα
εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου στην Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας, στο
Πνευματικό μας Κέντρο, για να ξεκινήσουμε αυτό το Συμπόσιο, με τον τίτλο: «Οι
πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής εγκαθίστανται στην αττική γη». Είναι
μια πρωτότυπη ιδέα, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι είναι μια ιδέα του Προέδρου
μας, και όλοι μαζί σαν Συμβούλιο μεριμνήσαμε, ώστε να γίνει αυτό το Συμπόσιο».
Αμέσως
μετά, τον λόγο έλαβε ο Πρόεδρος της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, κ. Λ.
Χριστοδούλου, ο οποίος ανάφερε, μεταξύ άλλων, πως: «Είμαστε εδώ, σήμερα, για
να αποδώσουμε φόρο τιμής στους προγόνους μας. Σε αυτούς, που πριν έναν αιώνα
έφυγαν κατατρεγμένοι οι περισσότεροι από τις πατρογονικές τους εστίες, με ένα
ρούχο που έφεραν, και ήρθαν εδώ στη μητέρα Ελλάδα για να ξεκινήσουν μια νέα
ζωή. Σήμερα, είμαστε εδώ για να αναστήσουμε τους προσφυγικούς συνοικισμούς, που
ξεφύτρωσαν σαν μανιτάρια στην Αττική, μεταξύ 1923 και 1928. Πολλοί εξ αυτών,
βέβαια, είναι δήμοι. Και φανταστείτε τι θα ήταν η Αττική χωρίς τη Νέα Ιωνία,
τον Βύρωνα, την Καισαριανή, τη Νίκαια, τη Δραπετσώνα, το Κερατσίνι και τη
Ραφήνα, για να αναφέρω ενδεικτικά κάποιους εξ αυτών. Αυτό το τριήμερο, λοιπόν, θα καταγραφούν 25
προσφυγικοί συνοικισμοί της Αττικής, και όλο αυτό το υλικό θα αποτελέσει έναν
εξαιρετικό τόμο, που θα κοσμίσει τη Μικρασιατική Ιστορία. Τελειώνοντας ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους εισηγητές
του Συνεδρίου Μικρασιατικής Μνήμης για την τιμή που μας έκαναν να συμμετάσχουν
σε αυτό. Είναι άνθρωποι δεύτερης, τρίτης και τέταρτης γενιάς προσφύγων,
άνθρωποι που αγάπησαν με πάθος τον σημερινό τους τόπο, συνέλεξαν και θα
καταθέσουν ιστορικά στοιχεία και έγγραφα για τον τότε προσφυγικό συνοικισμό. Είθισται στα διάφορα Συμπόσια και Συνέδρια
να γίνονται κάποιες πρωτότυπες ανακοινώσεις. Αυτή τη μέρα κι εγώ διάλεξα για τη
Νέα Ιωνία να τραβήξω την κουρτίνα σε μια ιστορική φωτογραφία για την πόλη μας,
που αφορά στα εγκαίνια του συνοικισμού της Νέας Ιωνίας. Όλοι μας γνωρίζουμε μία
φωτογραφία από τα εγκαίνια του συνοικισμού, στις 9.12.1923. Ήταν η φωτογραφία,
που κυκλοφορούσε στο διαδίκτυο μέσω του φίλου Ν. Μικρογιαννόπουλου, από το
αρχείο του μηχανικού Δημ. Γεωργόπουλου, που βρίσκονταν στο Ελληνικό Λογοτεχνικό
Ιστορικό Αρχείο, στην Πλάκα και απεικόνιζε τον παπα-Ιωακείμ Πεσματζόγλου
κάνοντας τον αγιασμό και πίσω του να υπάρχει ένα πανό που δεν γνωρίζαμε την
πλήρη αναφορά του. Κατάφερα μετά από χρόνια, να αποκωδικοποιήσω,
δηλαδή, να μάθουμε τι γράφει το πανό. Και
ακούστε πως: Ο καθηγητής του Α.Π.Θ. κ. Κ. Χατζηκυριακίδης μου έστειλε πριν
μερικούς μήνες μια νέα φωτογραφία, που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «L’
Illustration», εφημερίδα των Παρισίων, τον Δεκέμβριο του 1923, και βρίσκονταν
στο Αρχείο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, στη Θεσσαλονίκη, που απεικόνιζε
τον υπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας Απ. Δοξιάδη σε μια εκδήλωση προσφύγων το
’23. Απεικονίζει τον υπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας, βλέπουμε στη μέση τον
Απόστολο Δοξιάδη, στα εγκαίνια του συνοικισμού, που μίλησε εκ μέρους της
κυβέρνησης, όπως γράφω στο βιβλίο μου. Αμέσως
κατάλαβα ότι είναι από τη Νέα Ιωνία. Έτσι, οδηγήθηκα σε παλαιοπωλεία και
κατάφερα να βρω ένα βιβλίο του δημοσιογράφου-συγγραφέα Γρ. Δαφνή, τον
ξέρουμε όλοι, που έχει γράψει τη βιογραφία του Απ. Δοξιάδη. Είχα φτάσει στην
πηγή. Η χαρά μου απερίγραπτη. Ο γρίφος λύθηκε. Εκεί υπήρχε η φωτογραφία με την
πλήρη περιγραφή. Σελίδα 109: Τι λέει;
«Συγχωρέστε
μας αδελφοί μας πρόσφυγες αν αντί για παλάτια σας προσφέρουμε καλύβες, μα είναι
κτισμένες με τον ιδρώτα και το αίμα μας».
Σας
ευχαριστώ πολύ. Αυτό είναι. Όταν ήρθαν οι πρόσφυγες τους προσφέραν καλύβες. Δεν
τους προσφέραν διαμερίσματα. Αυτό είναι το συγκλονιστικό!
Αμέσως
μετά, ο Μητροπολίτης Ν.Ι.Φ.Η.Χ. Γαβριήλ, απηύθυνε χαιρετισμό, αναφέροντας,
μεταξύ άλλων, πως: «Θα
ήθελα, όπως όλοι είδαμε προ ολίγου, να συγχαρώ τον κ. Χριστοδούλου, διότι το
επιστημονικό του δαιμόνιο, το οποίο τον διακρίνει και τον κάνει να είναι ξεχωριστός
για την αγάπη και το ενδιαφέρον του για όλα όσα στοιχειοθετούν την ιστορία
αυτής της ένδοξης, αλλά και, ταυτόχρονα, θλιβερής σελίδας για την Ελληνική
Σύγχρονη Ιστορία, δίνουν τη δυνατότητα να έχει μία αντικειμενικότητα, μία
επιστημοσύνη, και να καθιστά το έργο της εντρύφησης στην Μικρασιατική Ιστορία
ιδιαίτερα σημαντικό και ιδιαίτερα επιστημονικό. Κύριε
Πρόεδρε, σας ευχαριστούμε πάρα πολύ, που μόλις το αποδείξατε. Εγώ, θέλω μέσα από την καρδιά μου να συγχαρώ
όλους όσοι κουραστήκατε για να πραγματοποιηθεί αυτή η όμορφη αποψινή Εσπερίδα,
αλλά και οι επόμενες ημέρες, Σάββατο και Κυριακή. Να σας πω ότι για εμάς, για
την Εκκλησία της Ελλάδος, είναι μία περίοδος ιδιαίτερα φορτισμένη αυτή τη
εβδομάδα. Μόλις σήμερα τελειώσαμε την Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας, το ετήσιο
όργανο, το οποίο έχει και την αρμοδιότητα για να Διοικεί την Εκκλησία της
Ελλάδος. Πριν από λίγες ώρες ολοκληρώσαμε τις διεργασίες και καταλαβαίνετε ότι
υπάρχει ιδιαίτερη κόπωση για όλους τους ιεράρχες της Εκκλησίας της Ελλάδος. Θέλω,
λοιπόν, μέσα από την καρδιά μου να σας συγχαρώ γι’ αυτήν την πρωτοβουλία, γι’
αυτή τη διοργάνωση. Όλα όσα θα ακουστούν, πιστεύω ότι θα έρθουν να προσθέσουν
πάρα πολύ μεγάλη συμβολή και θα δώσουν στην αποκρυστάλλωση και στην παρουσίαση
της περιόδου εκείνης και της εγκατάστασης των προσφύγων. Και να παρακαλέσω τον
Θεό, να δώσω μία ευχή, ταυτόχρονα, επειδή μπροστά μας, όπως βλέπετε, συνεχίζει
να εξελίσσεται ένας πόλεμος στη Μέση Ανατολή, ο οποίος πόλεμος πάντοτε
συνοδεύεται από πρόσφυγες, από αναγκαστική εγκατάσταση προσφύγων, δεν ξέρουμε
τους επόμενους μήνες τι θα συμβεί και για την πατρίδα μας, εύχομαι αυτή η
εμπειρία, που έχει η Ελλάδα, να μπορέσει να φανεί πάντοτε χρήσιμη σε τέτοιες
καταστάσεις. Γνωρίζω, και δεν το λέω τυχαία, ότι στον Λίβανο αυτή τη στιγμή
υπάρχουν, δυστυχώς, χιλιάδες χριστιανοί και μουσουλμάνοι, βεβαίως, αλλά έχω
ενημερωθεί για μεγάλη μερίδα χριστιανών, οι οποίοι έχουν συγκεντρωθεί και
ψάχνουν να βρουν τρόπους για να περάσουν αυτή τη στιγμή σε χώρες, όπου να βρουν
ασφάλεια. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, πόσο σημασία έχει και πόσο σημαντικό είναι η
γνώση, η εμπειρία για τη μεταχείριση των προσφύγων, και τότε και τώρα, αλλά και
όποτε θα προκύπτει ανάγκη. Σας
συγχαίρω, λοιπόν, γι’ αυτήν την πρωτοβουλία. Εύχομαι κάθε επιτυχία και ο Θεός
να είναι κοντά σας να διασώζετε ιστορικές μνήμες, να διασώζετε την παράδοση και
τις ρίζες μας και να σας δίνει υγεία να συνεχίζετε το επιστημονικό σας έργο για
τη Νέα Ιωνία, αλλά και για ολόκληρο τον Μικρασιατικό Ελληνισμό».
Στη
συνέχεια, απηύθυνε χαιρετισμό και ο Δήμαρχος Νέας Ιωνίας Αττικής, κ. Π.
Μανούρης.
Το Συνέδριο ξεκίνησε με μία ομιλία του κ. Θ. Χρήστου, Καθηγητή
Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και
Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και
Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Και
ήρθε η σειρά των εισηγητών:
Αμέσως
μετά παρουσιάστηκε, μέσω βιντεοσκόπησης, η εισήγηση του Καθηγητή Πολεοδομίας
και Ιστορίας της πόλης στο Ε.Μ.Π., Διευθυντή του Εργαστηρίου Αστικού
Περιβάλλοντος, κ. Ν. Μπελαβίλα, με τίτλο: «Πρόσφυγες και βιομηχανία –
σημειώσεις για την προσφυγική εγκατάσταση στο Κερατσίνι».
Ακολούθως,
τον λόγο έλαβε ο Πανεπιστημιακός, Συγγραφέας, πρώην Δήμαρχος Καισαριανής και
πρώην Αντιπεριφερειάρχης, κ. Σπ. Τζόκας, ο οποίος εισηγήθηκε του θέματος με
τίτλο: «Η προσφυγική Καισαριανή στην περίοδο του Μεσοπολέμου (1922-1940)».
Το
Συνέδριο συνεχίστηκε με την ομιλία του αναπληρωτή καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας
και Διεθνούς Πολιτικής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του
Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, κ. Αντ. Κλάψη, ο οποίος ανάπτυξε το θέμα: «Από τη
Βιθυνία στην Αττική. Η εγκατάσταση των προσφύγων από την Τρίγλια στη Ραφήνα».
Το
Συνέδριο συνεχίστηκε με την Κοινωνιολόγο, Συγγραφέα και Αντιπρόεδρο του Συλλόγου
Μικρασιατών Αιγάλεω, κ. Αθ. Δασκαλάκη, η οποία εισηγήθηκε του θέματος: «Από τις
Νέες Κυδωνίες στο Αιγάλεω».
Η
εισήγηση του Ιστορικού, μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου
Μικρασιατών Κωνσταντινουπολιτών Χαλανδρίου «Ρίζες», κ. Αντ.-Γ. Βερυκοκάκη, ακολούθησε
με τίτλο: «Η εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο Χαλάνδρι σε Παλαιό και
Νέο Συνοικισμό».
Κατόπιν,
ο Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., Πολεοδόμος στο 8ο Πανεπιστήμιο Παρισιού
(Vincennes), κ. Φ. Γ. Παπαθεοδώρου έλαβε τον λόγο, μιλώντας για: «Η εγκατάσταση
των προσφύγων στους Αμπελόκηπους».
Η
πρώτη ημέρα του Συνεδρίου της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας ολοκληρώθηκε με τις
εισηγήσεις για το Λαύριο: «Η εγκατάσταση των προσφύγων από την Αφησιά της
Προποντίδας στο Λαύριο των μεταλλείων και της μεταλλουργίας μέσα από το βιβλίο:
«Με τα μάτια της μάνας μου-Λαύριο 1922-1934», της Α. Γκίνη», τις οποίες
έκαναν κατά σειρά ο Δρ. Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Louvain-la-Neuve του
Βελγίου, Επιμελητής των εκθεμάτων και της μουσειακής έκθεσης του Μουσείου
Μεταλλείας Μεταλλουργίας Λαυρίου στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου του
Ε.Μ.Π., κ. Γ. Ν. Δερμάτης, αντί του προγραμματισμένου ομιλητή, Μαθηματικού-Πληροφορικού
τ. στέλεχος ΙΒΜ κ. Αριστείδη Γ. Κανατούρη, ο οποίος δεν μπόρεσε να παραβρεθεί,
μίλησε ο κ. Κ. Μάνθος, και η Κοινωνιολόγος, συγγραφέας του βιβλίου, στο οποίο
βασίζονται οι εισηγήσεις, κ. Α. Γκίνη.
Το απόγευμα, Σάββατο 5 Οκτωβρίου 2024, συνεχίστηκαν οι εργασίες του
Συνεδρίου, με την ομιλία της Πολιτισμολόγου, Ιστορικού, κ. Π. Μπαμπαλού, η
οποία εισηγήθηκε του θέματος: «Η εγκατάσταση των Μικρασιατών στη Μαραθώνια Γη,
Κοκκινάδεζα, Κάτω Σούλι».
Ακολούθως,
τον λόγο έλαβε η φιλόλογος κ. Αθ. Χατζηαντωνίου, η οποία διάβασε την εισήγηση
της πρώην Αντιδημάρχου δήμου Ελευσίνας, Γραμματέα του Συλλόγου Μικρασιατών
Ελευσίνας κ. Δ. Οικονόμου, η οποία δεν μπόρεσε να παραβρεθεί, με θέμα: «Οι
Μικρασιάτες στην Ελευσίνα». – ΔΕΙΤΕ σχετικό βιντεορεπορτάζ του Γ. Λεκάκη ΕΔΩ.
Στη
συνέχεια, ο Μεταδιδακτορικός Ερευνητής του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του
Πανεπιστημίου Πατρών, κ. Αλ. Μακρής, ανάπτυξε το θέμα: «Η Νέα Φιλαδέλφεια και η
Νέα Χαλκηδόνα κατά τον Μεσοπόλεμο: Τα πρώτα βήματα δύο γειτονικών προσφυγικών
συνοικισμών».
Επόμενος εισηγητής
ήταν ο Συγγραφέας κ. Απ. Κοκόλιας, ο οποίος μίλησε για το θέμα με τίτλο: «Η
περιπετειώδης και σταδιακή εγκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής
τραγωδίας και η σημερινή μορφή του συνοικισμού Βύρωνα».
Αμέσως
μετά, τον λόγο έλαβε η Δρ. Ιστορίας, Εκπαιδευτικός, κ. Τ. Καφετζάκη, η οποία
εισηγήθηκε του θέματος: «…Νέα Σμύρνη πρόκειται να ονομασθή η νέα αυτή πόλις εν
η θα συγκεντρωθώσι οι εν Αθήναις και Πειραιεί Σμυρναίοι και άλλοι Μικρασιάται…
Η ίδρυση και εξέλιξη της Νέας Σμύρνης κατά τον Μεσοπόλεμο».
Το Συνέδριο συνεχίστηκε με την εισήγηση της κ. Ε.
Αχλάδη, Υπεύθυνης της Βιβλιοθήκης Σισμανογλείου Μεγάρου-Γενικό Προξενείο της
Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, με τίτλο: «Νέα Μάκρη: από προσφυγικός αγροτικός
οικισμός σε σύγχρονο θέρετρο της Αττικής», την οποία διάβασε ο κ. Τ.
Κακλαμάνης, καθώς η κ. Αχλάδη δεν μπόρεσε να παραβρεθεί στο Συνέδριο.
Κατόπιν,
τον λόγο έλαβε η δικηγόρος, Πρόεδρος του Συλλόγου Περαμίων-Κυζικηνών,
Αντιδήμαρχος Νέας Περάμου, κ. Ε. Χονδρίδου, η οποία εισηγήθηκε του θέματος: «Η
πόλις που εκάηκε …ξαναγεννήθηκε στην Αντίπερα όχθη».
Ο Πολιτικός Επιστήμων-Ερευνητής, κ. Μ. Θ. Τσαλικίδης, εισηγήθηκε του
θέματος: «Οι Φωκιανοί πρόσφυγες στη γη της Αττικής. Εγκατάσταση, αποκατάσταση,
σχέσεις με γηγενείς, ταυτότητα και πολιτική συμπεριφορά, μέσα από τις επίσημες
αρχειακές πηγές».
Η εισήγηση του Προέδρου του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται- Κομνηνοί», κ. Θ.
Καστανίδη, με τίτλο: «Ιστορική αναδρομή εγκατάστασης των προσφύγων από τον
Πόντο στην Καλλιθέα και στο Καπανδρίτι».
Το
απόγευμα της Κυριακής 6.10.2024, πραγματοποιήθηκαν οι εργασίας της 3ης
ημέρας του σημαντικού Συνεδρίου της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας, οι οποίες
ξεκίνησαν με την εισήγηση του Ιστορικού-Αρχαιολόγου, κ. Λ. Ζώνα, ο οποίος
μίλησε για το θέμα με τίτλο: «Υμηττός, η ιστορία ενός «άγνωστου» προσφυγικού
συνοικισμού της Αθήνας».
Στη
συνέχεια, τον λόγο έλαβε η κ. Σ. Δαλάκογλου, μητέρα της προγραμματισμένης
ομιλήτριας Αρχιτέκτονος-Μηχανικού κ. Σμ. Δαλάκογλου, η οποία δεν μπόρεσε να
παραβρεθεί, και αναγνώστηκε η ομιλία της με τίτλο: «Η εγκατάσταση των προσφύγων
στην Ανάβυσσο μέσα από αρχειακές πηγές και τις διηγήσεις εκείνων που την
έζησαν».
Κατόπιν,
στο βήμα ανέβηκε ο συνταξιούχος Εκπαιδευτικός, Ερευνητής Τοπικής Ιστορίας, κ. Π.
Μάναλης, ο οποίος ανάπτυξε το θέμα: «Η κοινότητα των Αρμενίων της Κοκκινιάς.
Στη
συνέχεια, τον λόγο έλαβε ο φιλόλογος κ. Θ.
Κοντάρας, ο οποίος εισηγήθηκε του θέματος με τίτλο: «Νέα Ερυθραία 1926. Από την
ερημιά της αττικής γης, στη δημιουργία ενός σφριγηλού προσφυγικού προαστίου της
Αθήνας».
Ακολούθησε η
εισήγηση της Δρ. Ιστορίας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του
Παντείου Πανεπιστημίου κ. Κ. Παπαθανασοπούλου, η οποία μίλησε για το θέμα: «Η
προσφυγική εγκατάσταση στη Νέα Κοκκινιά (Νίκαια) και η συμβολή των προσφυγικών
συλλόγων στην αποκατάσταση».
Ακολούθησε ο κ. Π. Αραπίνης, ο οποίος μίλησε για:
«Το Δουργούτι των προσφύγων» και κατόπιν η Ιστορικός (ΜΑ),
Προϊσταμένη Υπηρεσίας του Ιστορικού Αρχείου του Πολιτιστικού Ιδρύματος του
Ομίλου Πειραιώς, κ. Ελ. Μπενέκη, η οποία εισηγήθηκε του θέματος: «Μικρασιάτες
στον Ταύρο Αττικής, παλαιότερα Νέα Σφαγεία».
Οι
εισηγήσεις του Συνεδρίου ολοκληρώθηκαν με τον Πρόεδρο της Ένωσης Σπάρτης Μ.
Ασίας, κ. Λ. Χριστοδούλου, να αναπτύσσει με κάθε λεπτομέρεια το θέμα: «Από τα
βοσκοτόπια των Ποδαράδων, στη βιομηχανική Νέα Ιωνία».
Το
τριήμερο των εργασιών έκλεισε με τον Καθηγητή του Α.Π.Θ. κ. Γ. Μαργαρίτη, ο
οποίος αναφέρθηκε στα συμπεράσματα του Συνεδρίου Μικρασιατικής Μνήμης.
Επίσης,
οφείλουμε να αναφέρουμε πως μέλη του Δ.Σ. της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας μετά
από την ολοκλήρωση της κάθε ομιλίας προσέφεραν αναμνηστικά δώρα στους εισηγητές
και στις εισηγήτριες.
ΠΗΓΗ:
Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας,
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.10.2024.
