Του Γιώργου Λεκάκη
Τα πρώτα απολιθώματα Homo erectus
στην Κίνα, ανακαλύφθηκαν στην διάσημη πλέον τοποθεσία Zhoukoudian (πρώην
Choukoudian), 42 χλμ. νοτιοδυτικά του Πεκίνου (εξ ου και ο όρος «Άνθρωπος του
Πεκίνου»). Οι εντόπιοι τα αποκαλούσαν «κόκκαλα του δράκου» και τα
χρησιμοποιούσαν για… ιατρικούς σκοπούς!
Η περιοχή έχει δώσει την
μεγαλύτερη γνωστή συλλογή απολιθωμάτων του εξαφανισμένου ανθρωποείδους Homo erectus:
Συνολικώς περίπου 40 ημιτελείς σκελετούς, οι οποίοι είναι κοινώς γνωστοί ως
απολιθώματα του «Ανθρώπου του Πεκίνου». Το υλικό από το Zhoukoudian εκτείνεται
σε μια χρονική περίοδο από 780.000 – 400.000 χρόνια πριν, με τρεις διακριτές
πολιτιστικές περιόδους που πιστεύεται ότι υπάρχουν.
Το παραπάνω κρανίο είναι αποτέλεσμα “συνδυασμού” πολλών κρανίων από την ίδια τοποθεσία της Κίνας. Αν και τα αρχικά απολιθώματα εξαφανίστηκαν, οι επιστήμονες εξακολουθούν να έχουν εκμαγεία και περιγραφές υψηλής ποιότητας για να εργαστούν – ΠΗΓΗ: Smithsonian.
Την εποχή της κατοίκησης του
H. erectus, στην Zhoukoudian της Κίνας, η περιοχή βρισκόταν σε μια μεταβατική
ζώνη, μεταξύ της εύκρατης στέπας και του βόρειου δάσους. Θα είχε έτσι εποχικώς
κρύο, και πιθανότατα θα ήταν κατοικήσιμο μόνον κατά τους θερμότερους μήνες.
Τα υπολείμματα των ανθρώπων
βρέθηκαν μέσα σε μια σειρά από σχισμές ή σπηλιές (παραπάνω φωτογραφία), σε έναν ασβεστολιθικό βράχο.
Το 1921 ο Σουηδός γεωλόγος και κυνηγός απολιθωμάτων J. Gunnar Andersson
ενδιαφέρθηκε έπειτα από ιστορίες για «κόκκαλα δράκου», που οι εντόπιοι βρήκαν σε
κάτι σχισμές, και χρησιμοποιούσαν για… ιατρικούς σκοπούς. Ο Άντερσον εξερεύνησε
τις σχισμές και ανακάλυψε μερικά κομμάτια χαλαζία, ίσως πρώιμα εργαλεία κοπής. Το
1927 ο Καναδός ανθρωπολόγος Ντ. Μπλακ ανέσυρε έναν γομφίο ανθρώπου από το ίδιο σημείο.
Με βάση αυτό το εύρημα, αναγνώρισε μια προηγουμένως άγνωστη ομάδα ανθρώπων, την
οποία ονόμασε Sinanthropus pekinensis (δηλαδή, Σινάνθρωπος του Πεκίνου). Οι
ανασκαφές μεγάλης κλίμακας ξεκίνησαν το 1929. Ο Fr. Weidenreich και οι προκάτοχοί του (Davidson Black
και J. Gunnar Andersson), είχαν συγκεντρώσει μια άνευ προηγουμένου ποσότητα
απολιθωμένου υλικού από αυτήν την τοποθεσία.
Ο Σινάνθρωπος ήταν αρκετά
εξελιγμένος τεχνολογικά: Οι ξύστρες και οι κοπτήρες πέτρας, καθώς και πολλοί
χειροπελέκεις έδειχναν ότι ο άνθρωπος του Πεκίνου επινόησε διάφορα εργαλεία για
διαφορετικές εργασίες. Οι ανασκαφείς έδειξαν επίσης ότι ο άνθρωπος του Πεκίνου
είχε μάθει να χρησιμοποιεί την φωτιά για άναμμα, μαγείρεμα και θέρμανση –
βρέθηκαν οι εναποθέσεις τέφρας, από απανθρακωμένα οστά ζώων και πέτρες. Αυτή η
ανακάλυψη είχε ως αποτέλεσμα μια δραστική αναθεώρηση της ημερομηνίας για την
πρώτη ανθρώπινη κυριαρχία στην φωτιά – φωτιά κατά βούληση.[1]
Οι ανακαλύψεις στο
Zhoukoudian έχουν αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για την προώθηση της μελέτης της
ανθρώπινης εξέλιξης. Αλλά κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τα πιο
αξιοσημείωτα απολιθώματα… «χάθηκαν», κατά την διάρκεια μιας προσπάθειας να τα
μεταφερθούν λαθραία από την Κίνα για φύλαξη, λόγω της επικείμενης ιαπωνικής
εισβολής! Ο Weidenreich συσκεύασε το απολιθωμένο υλικό, το 1941, με σκοπό να το
στείλει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν έχουν ανακτηθεί ποτέ. Το μόνο που έχει
απομείνει είναι οι σημειώσεις, τα σχέδια και ορισμένα εκμαγεία των αρχικών
απολιθωμάτων του Weidenreich.
Μετά τον Πόλεμο, οι ανασκαφές
ξανάρχισαν… Πολλά άλλα θραύσματα του H. erectus ανακαλύφθηκαν. Ωστόσο μόνο ορισμένες
περιοχές παραμένουν ανεσκαμμένες.
Το 1987 το χωριό Zhoukoudian
μπήκε στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Το 1995, η ανησυχία για την
υποβάθμιση των σπηλαιοσχισμών, τμήματα των οποίων κινδύνευαν να καταρρεύσουν,
οδήγησε στην δημιουργία ενός κοινού έργου UNESCO-Κίνας, με στόχο την διατήρηση
της τοποθεσίας και την ενθάρρυνση των ερευνών εκεί…
Πάντως ακόμη, το υλικό από το
Zhoukoudian παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της παλαιοανθρωπολογίας.
ΠΗΓΗ: Smithsonian, courses lumen learning, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.3.2018.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Μια εκ νέου ανάλυση της τοποθεσίας το 1998, ωστόσο,
δεν αποκάλυψε στοιχεία για εστίες, στάχτη ή ξυλάνθρακα. Έδειξε ότι ορισμένα από
τα στρώματα «στάχτης» ήταν στην πραγματικότητα ιζήματα από νερό, που ξεβράστηκαν
στις τοποθεσίες από τους γύρω λόφους. Τα οστά και οι πέτρες απανθρακώθηκαν όχι
από ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά από πυρκαγιά που προκλήθηκε από κεραυνούς.
