Του Γιώργου Λεκάκη
Ο τύμβος του Çemka Höyük (Su
Kenarı Höyük) ευρίσκεται περίπου 1.100 μ. νοτιοδυτικά της πύλης του φράγματος του
Ιλισού, εντός των ορίων του χωριού Ιλισού, στην αρχαία Άνω Μεσοποταμία, της νυν περιοχής Dargeçit της
επαρχίας Mardin, στην έκταση που κατέχει σήμερα η Τουρκία, στον 37ο παράλληλο [37 31 22. 27 N και 41 50 26. 23 E],
περίπου 420 μ. επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ευρίσκεται ακριβώς δυτικά
του ποταμού Τίγρη και περίπου 900 μ. νοτιοανατολικά του οικισμού Boncuklu
Tarla.
Ο τύμβος έχει διαστάσεις 65 x
135 μ. αλλά δεν ήταν δυνατόν να εντοπιστεί κατά τις επιφανειακές έρευνες, που
έγιναν στην περιοχή το 2008, λόγω… πλημμυρών, και σοβαρών ζημιών, σε πολλά
σημεία, μετά τα… οδικά έργα, που πραγματοποιήθηκαν για το φράγμα του Ιλισού.
Ήλθαν στο φως ευρήματα από την
Ύστερη Επιπαλαιολιθική και την Πρώιμη Νεολιθική περίοδο, που ορίζεται ως
Πρωτο-Νεολιθική (Προκεραμική). Ο οικισμός
είναι ιδιαίτερα σημαντικός, όσον αφορά την μεταβατική φάση από την Ύστερη
Παλαιολιθικής στην Νεολιθική κυρίως για τα αρχιτεκτονικά ευρήματά του, που
ανήκουν και στις δύο περιόδους.[1]
Στην ταφή 12.000 χρόνων, που
αποκαλύφθηκε στην θέση του Çemka Höyük, ίσως περιέχει τα λείψανα μιας ιερέως ή ενός
ατόμου, που είχε ταφεί από έναν ιερέα (σαμάνο τον λένε στην περιοχή).
Ο κ. E. Kodaş (του
Πανεπιστημίου Mardin Artuklu) είπε ότι η ταφή, που βρέθηκε μέσα σε μια στρογγυλή δομή, είχε καλυφθεί με έναν μακρύ, επίπεδο ασβεστολιθικό
ογκόλιθο. Ωρισμένα τμήματα από την ταφή (ÇH2019/05) είχαν υποστεί ζημιές κατά
την διάρκεια… οδοποιίας, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της βρέθηκε άθικτο, πρόσθεσε.
Η εξέταση των οστών
υποδηλώνει ότι το άτομο ήταν μια γυναίκα, που όταν πέθανε ήταν μεταξύ 25 και 30
ετών.
Από την ταφή ανακτήθηκε το
κρανίο ενός εξαφανισμένου είδους βοοειδών, γνωστού ως aurochs, μαζί με τα οστά
ενός μικρού μηρυκαστικού, το οστούν από μια πέρδικα, ένα κόκκαλο κυνοειδούς και
ένα κόκκαλο κουναβιού!
«Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το
γεγονός ότι το θηλυκό άτομο και τα οστά του ζώου κατατέθηκαν μαζί σε μια ταφή,
μπορούμε να υποθέσουμε κάποιες συμβολικές σχέσεις μεταξύ των ζώων και των
κυνηγών-τροφοσυλλεκτών-ψαράδων της περιοχής, που είχαν ήδη ξεκινήσει μια μόνιμη
εγκατάσταση», είπε.
Οι ερευνητές εξήγησαν ότι η
ταφή ήταν πολύ ασυνήθιστη σε σύγκριση με άλλες ταφές στην περιοχή της ίδιας εποχής.
Πιστεύουν ότι η ασβεστολιθική πλάκα που τοποθετήθηκε επάνω από τον τάφο μπορεί
να είχε σκοπό να εμποδίσει την γυναίκα να επιστρέψει ως «κακό πνεύμα» (αργότερα
το είπαν βρικόλακα), ενώ το κρανίο των ισχυρών βοοειδών, ίσως είχε τεθεί στον
τάφο για να φυλάει τα λείψανά της.
Επί πλέον, ανακαλύφθηκε γλυπτική (σκαλισμένες
εικόνες σε πέτρινες πλάκες – παραπάνω φωτογραφία), αυλακωτά πέτρινα αντικείμενα και σπασμένα πέτρινα
μπαστούνια, όλα κατασκευασμένα από χλωρίτη ή ψαμμίτη. Παρόμοια ευρήματα ανακαλύφθηκαν
και σε άλλους οικισμούς της περιοχής, όπως στο Körtik Tepe, το Hasankeyf Höyük,
το Hallan Çemi, το Gusir Höyük και το Demirköy όλα στην λεκάνη του Άνω
Τίγρητος.
Το Çemka Höyük παρέχει σημαντικές
πληροφορίες για τους πολιτισμούς της Λεκάνης του Άνω Τίγρη, της Επιπαλαιολιθικής
Περιόδου και τον λεγόμενο «πολιτισμό των
Ζαρζυών».
ΠΗΓΗ: «Prehistoric Skeleton Is
Likely Female ‘Shaman’ Who Lived 12,000 Years Ago», Newsweek, 29.7.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 30.7.2024.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
E. Kodaş «Çemka Höyük», Aktuel Arkeoloji, 20.9.2021.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Βλ. Y. Çiftçi «Çemka Höyük, Late Epipaleolithic and PPNA Phase Housing
Architecture Chronological
and Typological Change», Near Eastern Archaeology, Volume 85, αρ. 1, πανεπ. Σικάγο.
