Του Γιώργου Λεκάκη
Άλλη μια κατάρριψη του
αφροκεντρισμού:
Η προέλευση των ανθρωπιδών / hominines
είναι ένα από τα πιο έντονα συζητημένα θέματα στην Παλαιοανθρωπολογία. Η
παραδοσιακή άποψη, από τον Δαρβίνο, υποστηρίζει ότι οι hominines και hominins προέρχονται
από την Αφρική, όπου βρίσκονται οι πρώτοι hominins και όπου ζουν όλοι οι
σωζόμενοι non-human hominines. Πιο πρόσφατα όμως έχει προταθεί η ευρωπαϊκή
προέλευσή τους – ο δρ. Άρης Πουλιανός είχε και πάλι δίκιο… – με βάση ανάλυση
των πιθήκων του ύστερου Μειόκαινου από την Ευρώπη και την Κεντρική Ανατολία.
Οι απολιθωμένοι πίθηκοι από
την ανατολική Μεσόγειο είναι κεντρικό θέμα πια στην συζήτηση για τον αφρικανικό
πίθηκο και την ανθρώπινη προέλευση.
Η τρέχουσα έρευνα τους
τοποθετεί είτε ως ανθρωποειδείς, είτε ως ανθρωπίδες (δηλ. άνθρωποι και οι
απολιθωμένοι συγγενείς μας) ή ως «ανθρωποειδείς μίσχους».
Σε νέα έρευνα δημοσιεύτηκαν, βάση
αναλύσεων, ένα πρόσφατα αναγνωρισμένο γένος – ονομάσθηκε Anadoluvius – από την
τοποθεσία Çorakyerler(*) στο κέντρο της Ανατολίας, ηλικίας 8.700.000 χρόνων.
Έκτοτε, χιλιάδες απολιθώματα
σπονδυλωτών έχουν ανακτηθεί στο Çorakyerler, συμπεριλαμβανομένου ενός
καλοδιατηρημένου μερικού κρανίου θηλυκού πιθήκου. Ο ολότυπος ονομάσθηκε «O. Turkae».
Για κάποιο χρονικό διάστημα,
ο μόνος γνωστός «πίθηκος» της ύστερης Μειόκαινης Εποχής ήταν της Άγκυρας, ονομάσθηκε
Ankarapithecus, από την Ανατολία, ο οποίος περιγράφεται ως hominid / ανθρωπίδης,
αλλά όχι hominine. Διακρίνεται εύκολα από τον Ουρανοπίθηκο / Ouranopithecus και
τον “El Graeco“, 7.300.000 χρόνων Γραικοπίθηκο / Graecopithecus, από την Ελλάδα και την αρχαία Θράκη (νυν έκταση
Βουλγαρίας), οι οποίοι όμως ήταν άνθρωποι. Το 2007 δε, περιγράφηκε και ένα νέο είδος Ουρανοπιθηκου από το
Çorakyerler στην κεντρική Μικρά Ασία!
Ο Ουρανόπιθηκος Ανατολόβιος και ο Γραικοπίθηκος μπορεί να είναι μέλη μιας
εξελισσόμενης γενεαλογίας. Τα νέα δεδομένα, από το Çorakyerler, υποστηρίζουν περαιτέρω τις ανθρωπιστικές συγγένειες
αυτών των ταξινομήσεων. Οι hominines ήταν
πιο διαφορετικοί στο πρόσφατο Μειόκαινο της ανατολικής Μεσογείου από ό,τι είχε
κατανοηθεί προηγουμένως, εδώ και τουλάχιστον 9.600.000 – 7.200.000 χρόνια πριν.
[Ας σημειωθεί πως ο χιμπαντζάνθρωπος είναι ηλικίας 10.000.000 – 7.000.000 χρόνων – βλ. White TD, κ.ά. “Ardipithecus ramidus and the paleobiology of early hominids”, Science. 326 (5949): 75–86. doi:10.1126/science.1175802, Οκτ. 2009, όπου: “In effect, there is now no a priori reason to presume that human-chimpanzee split time are especially recent, and the fossil evidence is now fully compatible with older chimpanzee–human divergence dates [7 to 10 Ma]”].
Αυτό το συμπέρασμα, μαζί με την πρόσφατη επανεκτίμηση των δειγμάτων από τον
Πύργο Βασιλίσσης στο Ίλιον Αττικής(**) και την Αζμάκα(***), αποκαλύπτει μια μέχρι τώρα
ανεκτίμητη ποικιλία πιθήκων του ύστερου Μειόκαινου στην ανατολική Μεσόγειο!
Οι απολιθωμένοι πίθηκοι της
Μεσογείου είναι διαφορετικοί.
Αποτελούν μέρος της πρώτης
γνωστής γενιάς των πρώτων μελών των ανθρωπιδών.
Τα μέλη αυτής της γενεάς
είναι, προς το παρόν, αναγνωρισμένα μόνον στην Ευρώπη και την Ανατολία.
Γενικώς οι επιστήμονες λένε
πως αποδεκτοί ως «hominins» ευρίσκονται μόνον στην Αφρική, από το ύστερο Μειόκαινο
μέχρι το Πλειστόκαινο. Αλλά οι hominines μπορεί
– να προέρχονται από την
Ευρασία κατά τα τελευταία χρόνια του Μειόκαινου,
ή
– να έχουν διασκορπιστεί στην
Ευρασία από έναν άγνωστο ακόμη Αφρικανό πρόγονο.
Αλλά η ποικιλομορφία των hominines
στην Ευρασία υποδηλώνει μια in situ προέλευση, και δεν αποκλείει την υπόθεση διασποράς.
Ωστόσο, η πιο πιθανή ερμηνεία
είναι ότι οι hominines εξελίχθηκαν σε μια μακρά περίοδο στην Ευρώπη και
διασκορπίσθηκαν στην Αφρική, πριν από 7.000.000 χρόνια!
ΠΗΓΗ: S.-Er. Ayla, κ.ά.[1]
«A new ape from Türkiye and the radiation of late Miocene hominines», αρ.: 842 (2023), Communications Biology / Nature,
23.8.2023. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 24.8.2023.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] David
R. Begun, Alper Yavuz, Erhan Tarhan, Çilem Sönmez Sözer, Serdar Mayda, Lars W. van den Hoek Ostende,
Robert M. G. Martin, M. Cihat Alçiçek.
(*) Στο Çorakyerler το στρώμα
απολιθωμάτων σπονδυλωτών ευρίσκεται στην περιοχή Fatih, στον δρόμο Yapraklı της
επαρχίας Γάγγρας[1]
Παφλαγονίας, περίπου 5 χλμ. μακριά από το κέντρο της πόλεως. Είναι μια από
τις πλουσιότερες τοποθεσίες απολιθωμάτων στην Τουρκία. Ανακαλύφθηκε για πρώτη
φορά την δεκαετία του 1970 κατά την διάρκεια κοινών εργασιών της Γενικής
Διεύθυνσης MTA και της γερμανικής ομάδας έρευνας για λιγνίτη. Στις αξιολογήσεις
που έγιναν στα απολιθώματα πανίδας που ανακτήθηκαν, ως αποτέλεσμα αυτής της
μελέτης, αναφέρεται ότι υπάρχουν δύο κοινότητες πανίδας διαφορετικών ηλικιών
στην περιοχή: Η μία ανήκει στην Ύστερη Ασταρασιανή ή Βαλλεσιανή περίοδο και η άλλη στην Ύστερη Βαλλεσιανή ή Τουρολιανή περίοδο.
Υπενθυμίζω ότι σε ανασκαφές το
1974 στο Çandır, στην περιοχή Kalecik της επαρχίας Άγκυρας, ευρέθησαν απολιθώματα
σπονδυλωτών, από παλαιοντολόγους του MTA, υπό την διεύθυνση του İbrahim
Tekkaya, ανάμεσα σε άλλα και Griphopithecus alpani, της Μέσης Μειόκαινης περιόδου
(15.000.000 χρόνων). Ένα δεύτερο απολίθωμα hominid (insanımsı) βρέθηκε από τους
Andrews και Tobien το 1977, στην τοποθεσία Pasalar στην περιοχή Mustafakemalpaşa
της επαρχίας Προύσας, στην λεκάνη Gönen. Αυτό το απολίθωμα (Griphopithecus
alpani), το οποίο ταξινομείται στο ίδιο γένος και είδος με το απολίθωμα του Çandır,
χρονολογείται επίσης 15.000.000 χρόνων). Η περιοχή ανασκάφηκε, για πρώτη φορά,
την δεκαετία του 1960, από τον Γερμανό ακαδημαϊκό H. Tobien, μέλος της
Βαυαρικής Ακαδημίας Επιστημών.
(**) βλ. von Koenigswald, G.H.R “Ein Unterkiefer eines fossilen Hominoiden aus dem Unterpliozän Griechenlands”, Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen Series B. 75 (5): 385–394, 1972.
(***) από το λατομείο Azmaka στην έκταση της Βουλγαρίας. – βλ. Spassov, N., κ.ά. “A hominid tooth from Bulgaria: the last pre-human hominid of continental Europe”, Journal of Human Evolution, 62 (1): 138–145, 2012.
[1] Η αρχαία ελληνική Γάγγρα έγινε Γερμανικόπολις > Changra, Gangra,
Kandari, Kanghari, Kangri, Çankırı. Ευρίσκεται
140 χλμ. βορειοανατολικά της Άγκυρας, στον 40ό παράλληλο [40°44′08″N 33°21′58″E].
