Η σπουδαία Ιαλυσός των Τελχίνων, οι 7 Ηλιάδαι, η Αχαΐα Ρόδου, η έλευσις των Δωριέων και η αρχαία κρήνη που ποτέ δεν άνοιξε για το κοινό!!! – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Στην Ιαλυσία Ρόδου υπάρχει μια αρχαία «δωρική κρήνη. Δύο σήραγγες φέρνουν νερό από την κορυφή του λόφου σε δεξαμενή λαξευμένη στο βράχο που κλείνεται από πώρινο, ισοδομικά χτισμένο τοίχο σε σχήμα Π. Απορροές σε σχήμα λεοντοκεφαλής διοχέτευαν στο νερό από την κλειστή
στέρνα σε ανοιχτή δεξαμενή, την οποία έφρασσαν έξι πεσσοί με θωράκια στα ενδιάμεσα κενά, και απο εκεί στην στοά που διαμορφωνόταν από 6  δωρικούς κίονες που αποτελούν την πρόσοψη της κρήνης. (4ος αιώνας π.X.). Ιερός νόμος με απαγορεύσεις για την προστασία της κρήνης είχε χαραχθεί σε έναν από τους πεσσούς». – ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ.

Ποτέ δεν άνοιξε για το κοινό!
Ποτέ δεν ακούστηκε τίποτε..

Η Ιαλυσός / Ιηλυσὸς[1] είναι ίδρυμα Ελλήνων, από τις εποχές που διστάζουν να αγγίξουν οι Έλληνες αρχαιολόγοι, και όχι τόσο για την ηλικία της, αλλά κυρίως για την κρυμμένη τεχνολογία της… Για να μην αναφερθώ στις πόλεις Αμια, Αμνιστια, Βρυγινδάρα, Βρυκούντα, Διάκριο, Δρυΐτη, Εριναία, Ιστάνια, Ποντωρέα, Ρόγχυο, Ρυγχιδα, Συβιθια… όλες περιφερείας Λίνδου (από επιγραφές)…

Η Ιαλυσός είναι η δεύτερη αρχαιοτέρα πόλις της νήσου Ρόδου[2]. Εκτίσθη τουλάχιστον γύρω στο 1700 π.Χ.

Λίνδος, Ιάλυσος και Κάμειρος, υπό του Τληπολέμου, συμμετέχουν με 9 πλοία στον Τρωικό εμφύλιο των Ελλήνων, πόλεμο!

Είναι η πόλις καταγωγής του πιο διάσημου αρχαίου ολυμπιονίκη, του Ροδίου Διαγόρα! Και του Ακουσιλάου (5^ος αιώνας π.Χ.) ενός από τους Διαγορίδες (ολυμπιονίκης στο αγώνισμα της πυγμής). Αλλά και του Δωριέως (του Διαγόρα, επίσης 5^ος αι. π.Χ.) επίσης ολυμπιονίκης[3] και περιοδονίκης (με 4 νίκες στα Πύθια, 8 στα Ισθμια, και 7 στα Νέμεα)! Πιθανώς ένας από τους ιδρυτές της πόλεως της Ρόδου (408 π.Χ.). Με εγγονούς και υιούς επίσης ολυμπιονίκες. – βλ. Γ. Λεκάκης «Ολυμπιακοί Αγώνες».

Η πόλις παρήκμασε μετά την ανάπτυξη της αρχαίας πόλεως της Ρόδου, από τον 4ο αιώνα π.Χ.

Ο λέων της δωρικής κρήνης.

Ιδρυτής της ο Ιάλυσος, υιός του Ηλιάδη[4] Κερκάφου και της Κυδίππης, αδελφός του Καμείρου και του Λίνδου (επώνυμοι ήρωες των σπουδαίων τεχνιτών Τελχινων(*), των άλλων δύο ομωνύμων πόλεων της νήσου). Ο Ιάλυσος νυφεύθηκε την Δώτιδα και απέκτησαν την Σύμη – επώνυμη ηρωίδα του ομωνύμου νησιού επίσης των Δωδεκανήσων. Άρα η Σύμη ήταν αποικία των Ιαλυσίων.

Με την έλευση των Δωριέων εξ Αργολίδος η πόλις εντάχθηκε στην Δωρίδα την εν Ασία / Δωρική Εξάπολη[5] συνομοσπονδία (Μικρασιατική Δωρίδα) κατά τον (κακώς) λεγόμενο Α΄ Ελληνικό Αποικισμό (διότι πρώτον δεν ήταν αποικισμός – με την νεώτερη έννοια – και δεύτερον δεν ήταν ο πρώτος).

«H περιοχή της Ιαλυσίας καταλαμβάνει το βορειότερο τμήμα του νησιού. Είχε κατοικηθεί κατά την προϊστορική εποχή.

Στο χωριό (τα) Τριάντα έχουν αποκαλυφθεί λείψανα μινωικού(*) οικισμού, ενώ μυκηναϊκά νεκροταφεία έχουν εντοπισθεί στους γύρω λόφους Μακριά Βουνάρα και Μόσχου Βουνάρα (1700 – 1400 π.X.).

H αρχαία πόλη της Ιαλυσού εκτείνεται γύρω από το λόφο Φιλέρημο, όπου βρίσκεται η ακρόπολη με μνημεία της αρχαίας, βυζαντινής και ιπποτικής περιόδου. O ναός της Αθηνάς Πολιάδος χρονολογείται στον 3^ο – 2^ο αιώνα π.X, αλλά κατέλαβε την θέση παλαιότερου ναού της κλασικής εποχής, σύμφωνα με δάπεδο και πήλινα ακροκέραμα του 5^ου αιώνα π.X. O αποθέτης στη δυτική πλευρά έδωσε κεραμεική και αναθήματα που χρονολογούνται από τον 9^ο έως τον 5^ο αιώνα π.X. Σε επιγραφές του 3^ου – 2^ου αιώνα π.X., εκτός από την λατρεία της Αθηνάς Πολιάδος αναφέρεται και η λατρεία του Διός Πολιέως.

Tην παλαιοχριστιανική περίοδο (5^ος – 6^ος αιώνας μ.X.) θεμελιώνεται επάνω στον αρχαίο ναό τρίκλιτη βασιλική με αίθριο, στο βόρειο κλίτος της οποίας θα κτιστεί τον 10^ο αιώνα μονόχωρη εκκλησία με τρούλλο. Την περίοδο της Φραγκοκρατίας την θέση αυτή καταλαμβάνουν μεσαιωνικό μοναστήρι και εκκλησία».

Tα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου είναι:

• Ναός Αθηνάς Πολιάδος. Δωρικός, αμφιπρόστυλος, τετράστυλος ή εξάστυλος (δηλ. στην πρόσοψη και στην πίσω όψη διαμορφώνεται στοά από 4 ή 6 κίονες), με πρόδομο, σηκό και οπισθόδομο. Στον σηκό σώζεται η βάση του λατρευτικού αγάλματος. Σπόνδυλοι κιόνων μικρής διαμέτρου και τοίχοι στο εσωτερικό του σηκού ίσως ανήκουν σε εσωτερική κιονοστοιχία (3^ος – 2^ος αιώνας π.X.) Στην δυτική πλευρά λαξεύματα στον βράχο θα χρησίμευαν ως αποθέτες αφιερωμάτων ή για λατρευτικούς σκοπούς.
• Δωρική κρήνη (βλ. παραπάνω).
• Ναός της ιπποτικής περιόδου του 14^ου αιώνα με θολωτή στέγη και δύο εξαγωνικά παρεκκλήσια.
• Βαπτιστήριο τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, η οποία είχε κτιστεί πάνω στα ερείπια του ναού της Αθηνάς.
• Βυζαντινές οχυρώσεις. Βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του λόφου και είναι κατασκευασμένες με υλικό από τον αρχαίο ναό της Αθηνάς. Διακρίνονται τμήματα ιπποτικών επισκευών.
• Ερείπια Καθολικού Βυζαντινής μονής. Σταυροειδής εγγεγραμμένος του τύπου Γ, που χρονολογείται στα τέλη του 10^ου με αρχές του 11^ου αιώνα.
• Μεσαιωνική μονή αναστηλωμένη κατά την περίοδο της ιταλοκρατίας. Γύρω από την εσωτερική αυλή διατάσσονται οι χώροι διώροφου κτηρίου με αψιδωτές στοές που οδηγούν στα κελλιά των μοναχών στο ισόγειο και το ηγουμενείο στον όροφο.
• Μονόχωρο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου του Χωστού, με τοιχογραφίες εκλεκτικής διάθεσης του 15^ου αι.

Ανασκαφικές έρευνες στον χώρο διενήργησε η Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή (1914 και 1923-1926) κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής του νησιού. Ερευνήθηκαν οι πρωϊμότερες φάσεις του ναού της Αθηνάς και ο αποθέτης που περιείχε ειδώλια, κεραμεική και μετάλλινα αντικείμενα
(9^ος – 5^ος αιώνας π.X.). Την ίδια περίοδο ανασκάφηκε και αναστηλώθηκε η δωρική κρήνη». –  ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ. – Πληροφορίες: Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 19.1.2023.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Διόδωρος Σικελιώτης «Ιστορική Βιβλιοθήκη», 5.56, 5.57.2, 5.57.6.
• Νόννος ο Πανοπολίτης «Διονυσιακά», 14.44.
• Πίνδαρος «Ολυμπιακαί Ωδαί», 7.3.
• Torr C. “Rhodes in Ancient Times”, εκδ. Kessinger, 2004.