Του Γιώργου Λεκάκη
Η μουσική παράδοση της Αιγίνης
είναι μακρά…
Σημειώνω πως ο Γεώργιος (ο
Λέσβιος εξ Αγιάσου, 19ος αι.)[1] διδάσκαλος
εκκλησιαστικής, συγγραφέας της γραμματικής της μουσικής γραφής του Παλαιού
Συστήματος Ψαλτικής (1670-1814)[2], αλλά
και επινοητής και συγγραφέας ενός νέου μουσικού συστήματος, το 1827 στην Αίγινα
συνέγραψε χειρόγραφα το σύστημα αυτό της μουσικής μεθόδου του και το εδίδαξε σε
πλήθος μαθητών. Η Ελληνική Κυβέρνησις απεδέχθη το σύστημά του και με διάταγμα
ίδρυσε Μουσική Σχολή στην Αίγινα, όρισε μισθοδοσία στον διδάσκοντα, τριμελή
επιτροπή προς επιτήρησιν και προσεκάλεσε τους σπουδαστάς να εγγραφούν δωρεάν! Ο
κυβερνήτης Ι. Καποδίστριας εισήγαγε το Λεσβιακό σύστημα και στο εν Αθήναις
Ορφανοτροφείο. Αλλά το σύστημα αυτό δεν επικράτησε…
Το 1828 στην Αίγινα
ευρίσκουμε και τον ιεροδιάκονο Άνθιμο Εφεσιομάγνη (εκ Μαγνησίας Μικράς Ασίας),
μουσικό, ψάλτη και αγιογράφο… Ύμνους έγραψε και ο Αναστάσιος Κεφαλάς (1846 – 1920)[3].
Επίσης, πολλοί μουσικοί ήρθαν
εξόριστοι στην Αίγινα[4]…
Αιγινήτης ήταν ο χορευτής και
χορογράφος, Βαγγέλης Σειληνός, κ.ά. Για να μην αναφέρω πόσοι καλλιτέχνες,
λογοτέχνες, ζωγράφοι κλπ. έζησαν στην Αίγινα όπου είχαν ή έχουν ακόμη την οικία
τους…
Αλλά ειδικώς η μουσική
ιστορία της κρατάει από τα αρχαία χρόνια…
Επιβίωση των αρχαίων Αδωνίων
είναι ο Λειδινός που ακόμη γιορτάζεται στην Αίγινα κάθε 14 Σεπτεμβρίου, κι ας «άλλαξε
ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς»…
Ο Πίνδαρος ύμνησε Αιγινήτες στους
Πυθιονίκους του…
Παρακάτω βλέπετε ένα σύνολο
αγαλματιδίων, που βρέθηκαν στην Αίγινα…
Απεικονίζει τρεις γυναίκες (που
έχουμε συνηθίσει να λέμε «ταναγραίες») με περίτεχνη κόμμωση να παίζουν έγχορδα μουσικά
όργανα, μια παρόμοια γυναίκα να χορεύει και να παίζει ρυθμικά κρουστά, και έναν
έρωτα με στέμμα, λουλούδια, κλπ. να παίζει επίσης κιθάρα… Ένα κουαρτέτο δηλαδή – που επισήμως είναι εύρημα της… μπαρόκ εποχής!!! – αν όχι κουιντέτο!!! – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης “Μουσικής Μύησις”. Βλέπουμε ιμάτια, πέπλα,
χορό, κιθάρες… Δύο γυναίκες με voile (κομμάτι υφάσματος, σαν ένδυση, αλλά με προορισμό μόνο και
μόνο να κρύψει ένα μέρος του σώματος) ημίγυμνες, και άλλε δυο ενδεδυμένες με ιματιοφόρεμα… (Το σύμπλεγμα σηκώνει και άλλων πολλών ερμηνειών, αλλά δεν είναι του παρόντος)…
(Τα φτερά του Έρωτα και της δεξιάς μουσικού έχουν
ξανακολληθεί – να ήταν το μόνο έγκλημα!)…
Διαστάσεις: 19,5 Χ 12,4 Χ
8 εκατ.
Από πηλό (πορτοκαλί μπεζ) με βαφή
(καφέ χρώμα στα μαλλιά, ροζ χρώμα στο στέμμα, σομόν χρώμα σε σάρκα και φτερά,
μπλε χρώμα σε ιμάτιο, μαύρη μπογιά στα μάτια και στα φρύδια)…
Έργα τέχνης του 3ου αι. π.Χ. (250 – 225 π.Χ.).
Άρα γε ευρέθησαν όλα μαζί κάπου,
στο ίδιο μέρος, πιθανώς στον ίδιο τάφο, κάτι που θα σήμαινε πως έχουμε να
κάνουμε με τάφο μουσικού; Ανδρός ή γυναικός; Εάν ο τάφος περιείχε και άλλους νεκρούς,
τότε ίσως είμαστε μπροστά στον πρώτο μαζικό τάφο μουσικών, ίσως από ατύχημα, ναυάγιο,
ή κάτι άλλο – ποιος ξέρει; Εάν δε είναι
ευρήματα ενός τάφου, αυτό θα σημαίνει πως υπήρχαν πολλοί μουσικοί (αναλογικά) στην
αρχαία Αίγινα, και κυρίως γυναίκες. Πού κατασκευάσθηκαν; Υπήρχε σχετικό
εργαστήριο στην Αίγινα, ή εισήχθησαν από αλλού (λ.χ. από την Τανάγρα Βοιωτίας). – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης “Οι 88 αρχαίες πόλεις της Βοιωτίας”. Πού δίνονταν αυτές οι παραστάσεις στην Αίγινα;
Δεν θα τα μάθουμε όμως, ποτέ…
Μετά το αρχαίο σύμπλεγμα “αρχαίας συναυλίας (*)” τραγουδιστριών-Σειρηνών, από την Μεγάλη Ελλάδα (Κάτω / Νότια Ιταλία) του 350 – 300 π.Χ. (που σήμερα δίνει συναυλίες / παραστάσεις, δηλ. ευρίσκεται στο… Getty Villa στις ΗΠΑ!!!) έχουμε και το σύνολο μουσικών της Αίγινας, που δίνει παραστάσεις στο Παρίσι…
(*) Αν και ακριβώς η λέξις
συναυλία σημαίνει ταυτόχρονη συνήχηση πολλών αυλών μαζί.
…………………………………………………………………………..
τους ήταν κάποιος Γαλάνης… από τον οποίο το 1897 τα «αγόρασε» (πράξη παράνομη)
του πολλά βαρύ Μουσείου του Λούβρου στο Παρίσι… και τώρα «ανήκουν στο γαλλικό κράτος»…
(έτσι νομίζουν)…
Κι ενώ οι μόνοι νόμιμοι
ιδιοκτήτες τους, οι Αιγινήτες, δεν τα έχουν δει, αυτά εκτέθηκαν στις εκθέσεις:
– Les Tanagras, visions rêvées d’une autre Grèce, Valence (Externe,
Espagne), Centro Cultural Bancaja, 2010,
– Musiques, Madrid (Externe, Espagne), Caixa Forum Madrid, 2018,
– Musiques, Barcelone (Externe, Espagne), Caixa Forum Barcelone, 2018,
– Musiques, Louvre-Lens, 13.9.2017 – 15.1.2018…
Το σύνολο ευρίσκεται στην αίθουσα Sully,
[AGER] Room 646 – Greek Terracotta Figurines – Hellenistic and Roman Periods
(Myrina), Showcase 11 central
Και φυσικά, κανείς, ούτε οι
Αιγινήτες, ούτε οι φιλόμουσοι, ούτε ο Πανελλήνιος Σύλλογος Μουσικών, ούτε
βέβαια το υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδος, έχουν κάνει κάτι, για να
επαναπατρισθούν στην γη, όπου ευρέθησαν – εν προκειμένω στην Αίγινα…
Σημειώνω πως στην Αίγινα πραγματοποιείται κάθε Αύγουστο το Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ Αίγινας, με συναυλίες κλασσικής και σύγχρονης μουσικής. Ίσως να είναι μια αρχή, να είναι αυτό το αρχαίο σύνολο μουσικών από την Αίγινα, η φωτογραφία της αφίσας του, και ο επαναπατρισμός τους, το μήνυμά του…
ΠΗΓΗ: Μουσείο Λούβρου, αρ. CA
801, Μύρινα 1868, Συλλογή Τμήμα Ελληνικών, Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων
Λούβρου. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.4.2018.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– Emerit Sibylle, Hélène Guichard, Jeammet Violaine, Perrot Sylvain,
Thomas Ariane, Vendries Christophe, Vincent Alexandre, Ziegler Nele (dir.) «Musiques!
Echos de l’Antiquité», cat. exp. (exposition itinérante Lens au Louvre-Lens
13/09/2017-15/01/2018, Barcelone CaixaForum 02/2018-05/2018, Madrid CaixaForum 06/2018-09/2018),
Gand, Snoeck : Musée du Louvre-Lens, 2017, σελ. 294, cat. 286
– Jeammet Violaine «La vie quotidienne en Grèce antique: des figurines
pour la vie et pour l’au-delà», 2001, σελ. 31
– Hermary Antoine, Cassimatis Hélène, Vollkommer Rainer, Augé Christian,
Linant de Bellefonds Pascale, Blanc Nicole, Gury Françoise, «Eros, Amor, Cupido»,
dans Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae», τ. III, εκδ. Artémis, Ζυρίχη, Ντύσελνμοτρφ, 1986, σελ. 850-1049, εσλ. 909, αρ. 678.
– Besques Simone «Catalogue raisonné des figurines et reliefs en
terre-cuite grecs, étrusques et romains III. Epoques hellénistique et romaine,
Grèce et Asie Mineure», εκδ. Musées Nationaux,
Παρίσι, 1972, σελ. 50, εικ. 59 a, D 285.
Και:
– «Tanagras: figurines for life and eternity, the Musée du Louvre’s
collection of Greek figurines», cat. exp. (Valence, Centre Culturel Bancaixa,
29 mars – 7 juillet 2010), Valence, Fundacio Bancaixa, 2010, σελ. 175, αρ. 138.
– «Musicas en la antiguedad», cat. exp. (Barcelone (Externe, Espagne),
Caixa Forum Barcelone, 2018), 2018, σελ. 223, cat. 250.
– Παπαδόπουλος Γ. «Ιστορική
Επισκόπησις της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής από των Αποστολικών χρόνων
μέχρι των καθ’ ημάς (1-1900 μ.Χ)», Αθήναι, 1904.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Μαθητής του Γεωργίου του Κρητός και του Γρηγορίου Πρωτοψάλτη.
[2] Αναθεωρήθηκε το 1814 – 1815 από την Νέα Μέθοδο των Χρυσάνθου (εκ Μαδύτου), Γρηγορίου του Πρωτοψάλτου και Χουρμουζίου του Χαρτοφύλακος.
[3] Μετέπειτα άγιος Νεκτάριος / Νεκτάριος Πενταπόλεως / Νεκτάριος Αιγίνης από την Σηλυβρία Ανατολικής Θράκης…
[4] Όπως ο Παναγιώτης Κοκοντίνης (από το Αμπελοχώρι Βοιωτίας, κλαρινίστας δημοτικής μουσικής), αλλά και συλληφθέντες μουσικοί, όπως ο Ν. Άσιμος, κ.ά.
