Του Γιώργου Λεκάκη
Η κινηματογραφική ταινία «Ζ»[1] του Κώστα Γαβρά, παραγωγής 1969, έχει ως θέμα την δολοφονία του Αρκά βουλευτή Γρηγόρη
Λαμπράκη, στην Θεσσαλονίκη, και την αναζήτηση των ενόχων από τον ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη,
μετέπειτα Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Το σενάριο, διασκευή του
ομώνυμου μυθιστορήματος που έγραψε το 1966 ο Βασίλης Βασιλικός, υπέγραψε ο
Ισπανός συγγραφέας Χόρχε Σεμπρούν, ο οποίος αργότερα έγινε υπουργός Πολιτισμού
της Ισπανίας.
Η ταινία είναι γαλλόφωνη. Τα
γυρίσματα έγιναν στην Αλγερία. Η τότε σοσιαλιστική αλγερινή κυβέρνηση του FLN εβοήθησε
πρόθυμα.
Ορισμένες σκηνές είναι αυτούσια
μεταφορά των γεγονότων. Κυριότερο παράδειγμα η εναρκτήρια σκηνή της ταινίας με
τις ομιλίες του υφυπουργού Γεωργίας, Παναγιώτη Σταυρόπουλου, του στρατηγού της
Χωροφυλακής. Σχεδόν αυτολεξεί μεταφορά της ομιλίας του υφυπουργού, και του
γενικού επιθεωρητού Χωροφυλακής Βορείου Ελλάδος, Κωνσταντίνου Μήτσου, οι οποίες
έγιναν το μεσημέρι της 22ας Μαΐου 1963, στο τότε υπουργείο Βορείου Ελλάδος
(Διοικητήριο Θεσσαλονίκης), λίγες ώρες πριν από την δολοφονία του Γρηγόρη
Λαμπράκη…
Απ’ αυτήν την σκηνή, κατά την
ομιλία ακούγονται ότι:
– Ο ψεκασμός των ανθρώπων είναι απαραίτητος
Και ότι…
– Τα σχολεία αποτελούν το
πρώτο στάδιο…
Πριν αρχίσουν να πέφτουν οι τίτλοι του τέλους, ο Γαβράς δείχνει έναν κατάλογο συγγραφέων που απαγόρευσε η χούντα στην Ελλάδα, λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του Λαμπράκη. Ανάμεσα σε αυτούς είναι ο Ευριπίδης, ο Σοφοκλής, ο Αισχύλος, ο Αριστοφάνης, ο Λέων Τολστόι, ο Ιονέσκο, ο Ζαν Πωλ Σαρτρ, αλλά απαγόρευσε και τα… ειρηνευτικά κινήματα, εκτός από τις απεργίες, την συγκρότηση εργατικών σωματείων, τα μακριά μαλλιά στους άνδρες, την μουσική των Beatles, του Μ. Θεοδωράκη, την ελευθεροτυπία, και το… γράμμα «Ζήτα», ως σύνθημα!!! – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑΣ, ΕΔΩ.
Στην ταινία παίζουν:
– Υβ Μοντάν, στον ρόλο του βουλευτή
Γρ. Λαμπράκη
– Ειρήνη Παππά στον ρόλο της
χήρας του βουλευτού
– Ζαν Λουί Τρεντινιάν, στον
ρόλο του ανακριτή
– Ζακ Περέν, φωτορεπόρτερ.
– Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.11.2020.
[1] Πρόθεση των δημιουργών ήταν η ταινία να προφέρεται
«Ζει» (και όχι «Ζ / Ζήτα». Ήθελαν να εκφράζει ηχητικά το ρήμα που ακουγόταν
στις διαδηλώσεις που έγιναν όταν σκοτώθηκε ο βουλευτής: «Λαμπράκη ζεις, εσύ μας
οδηγείς» και «Ζει, Ζει, Ζει».