Του Γιώργου Λεκάκη
Ένα εξαιρετικό αρχαίο ελληνικό χρυσό μετάλλιο, 2.400 χρόνων, που εικονίζει μια Νηρηίδα νύμφη, επί θαλασσίου τέρατος (ιχθυοκένταυρου)…
Η γυμνή πλάτη της θυγατρός του θεού της θάλασσας των Ελλήνων, Νηρέως, είναι στραμμένη προς τον θεατή. Διακοσμητικά κοσμήματα (κρίκοι, βραχιόλια) κοσμούν το επάνω και το κάτω μπράτσο της!
Αλλά αυτό που είναι πιο εντυπωσιακό, είναι ότι στο ανασηκωμένο αριστερό της χέρι κρατά ένα εργαλείο, το οποίο εφαρμόζει στα μαλλιά της… Λέγεται βόστρυχος… Διότι οι γυναίκες βοστρυχούσαν / βοστρύχιζαν, δηλ. έφτιαχναν κυματιστούς βοστρύχους (πλοκάμους – «πλοχμοί βοτρύοντες»,, πλεξούδες, μέρος της κόμης ελικοειδώς συνεστραμμένο, το έκαναν κατσαρό, μπούκλες)…
Το ελικοειδές βοστρύχισμα / βοστρύχωση / βοστρύχωμα (= πλέξιμο μαλλιών, κατσάρωμα) εμιμείτο την έλικα της βότρυος / αμπέλου (αμφί+ελίσσομαι) και ήταν κόμμωση υπέρ του Διονύσου, προστάτη του αμπελιού. Αλλά και του Διός, καθώς ο κεραυνός ελέγετο και βόστρυχος πυρός. Γι’ αυτό και η βοστρυχώδης / βοστρυχοειδής κόμη, ήταν επίσημος κόμη. Βοστρυχωτός / βοστρυχοειδής (βοτρυειδής, επίρρ. –ώς) ο πεπλεγμένος / πλεγμένος, ο ούλος, ο σγουρός, ο κατσαρός. Βοστρυχούμαι θα πει σγουραίνω, αλλά και μεταφορικώς μεταβάλλομαι, ελίσσομαι. Ο μικρός βόστρυχος, ελέγετο βοστρύχιο. Και η μίμησης κόμης, αλλά και ελικοειδούς κινήσεως, βοστρυχηδόν.
- [ < βότρυς + τρύζω = μεταβάλλω (την κόμη μου σε βότρυ)].
- Ενίοτε τους βοστρύχους στόλιζαν με άνθη (ιονοβόστρυχος).
Ενώ δεν υπήρχε αριθμός για τους βοστρύχους. Η έχουσα πολλούς βοστρύχους ελέγετο καταβόστρυχος.
Είναι μοναδική παράσταση, που δείχνει ότι οι αρχαίες Ελληνίδες εγνώριζαν το εργαλείο της κομμωτικής, που σήμερα λέγεται «θερμαντικό ψαλίδι» ή «μασιά», ένα ειδικό εργαλείο που κάνει κυματιστά μαλλιά ή τα μαλλιά να φαίνονται κυματιστά… Αυτό το χτένισμα θέλει πολύ μαεστρία να το φτιάξεις… Και η Νηρηίδα μας, επάνω στα κύματα, θέλησε να έχει μαλλιά, που να μοιάζουν με αυτά! Τι συνάφεια, τι μαεστρία και τι κοκεταρία συνάμα!!! Σε ποια επίσημη γιορτή να πήγαινε άρα γε;
Η αριστοτεχνική σκηνή στο μετάλλιο (μεγεθους 70 x 65 χλστ., διαμέτρου 6,7 εκατ. και βάρους 25,2 γραμμ.) είναι δουλεμένη ανάγλυφα πολύ καλά, με πολλές λεπτομέρειες… Πρόκειται για εξαιρετικά επεξεργασμένο μετάλλιο, από σπουδαίο καλλιτέχνη…
Είναι σε επίπεδο φύλλο χρυσού (η πίσω πλευρά είναι κενή), και μια φαρδειά δακτυλιοειδής οπή στην κορυφή του επιτρέπει να γίνεται κρεμαστό κόσμημα.
Έχει ελάχιστα ίχνη φθοράς και είναι… άθικτο! Παράλληλό του υπάρχει στο Μουσείο του Τάραντα Κάτω Ιταλίας (inv. 22.429 – 22.430). Δείτε το:
Πρόκειται για ένα συναρπαστικό ασημένιο και επιχρυσωμένο “δοχείο-κελυφος” του 3ου αιώνα π.Χ. σε σχήμα οστράκου-κογχυλιού! Στο πίσω μέρος του μεντεσέ είναι γραμμένη μια διακεκομμένη επιγραφή: Από την Opaka Sabaleida. Ευρέθη στον “Τάφο της Όπι” στην Κανόζα – Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο του Τάραντα, Απουλία, Ιταλία. Η ταφή της αριστοκράτισσας γυναίκας από την Δαυνία, ανακαλύφθηκε τυχαία το 1928 στην Canosa, Απουλίας. Θάφτηκε μαζί με τα πιο πολύτιμα αντικείμενά της (θησαυρός από 22 κομμάτια). Το σχήμα αυτό του δοχείου-κελύφους, πιθανώς για καλλυντικά, ενώ είναι αρχαίο ελληνικό, οι καθολικοί χριστιανοί το ειπαν… «σχήμα Pecten Jacobeus» (δηλ. μύδι του αγίου Ιακώβου)!
Γιατί τα λέω όλα αυτά;
Διότι… δημοπρατείται από την Hermann Historica στο Grasbrunn του Μονάχο Βαυαρίας στην Γερμανία, στις 21.11.2021… και μάλιστα το θέλουν 1.846 «τρίχες»… Μάλιστα το ανεκτίμητον… εκτιμάται 120.000 ευρώ… Η «προέλευσή» του λένε οι ξεπουλητές είναι από «ελβετική ιδιωτική συλλογή», που αποκτήθηκε στην «βρετανική αγορά τέχνης», ενώ προηγουμένως «ανήκε» στην συλλογή Ian Woodner στις ΗΠΑ…
- Μάλιστα, το εν λόγω μετάλλιο… επανεμφανίσθηκε προς δημοπρασία από την Apollo Art Auctions, στο Λονδίνο, στο Ηνωμένο Βασίλειο (παραπάνω φωτογραφία) στην δημοπρασία της 29.3.2025, και εκτιμάται 60.000 λίρες!!! Το ήθελαν δε 2.845 “τρίχες”… Με την διαφορά ότι η Νηρηίδα έγινε Τηθύς… Έτσι ξεπλένονται τα προϊόντα αρχαιοκαπηλίας… Συνοδευόταν μάλιστα από μια… ιστορική αναφορά, από τον Al. Neri, έναν διεθνή “ειδικό” της Πολιτιστικής Κληρονομιάς με έδρα την Φλωρεντία – την λεγομένη και… “πρωτεύουσα της τέχνης”…
(*) Ευχαριστώ την φίλη μου, κομμώτρια Μ. Κυρίζογλου για τις… κομμωτικές της πληροφορίες.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.11.2021.
