Του Αριστέα Γραμμόζη,
Η ΕΣΤΙΑ στην αρχέγονη οικία της Ελλάδος, δεν
ήταν μόνο χρήσιμη ως εργαλείο ή σκεύος καθημερινής χρήσεως, αλλά ταυτοχρόνως
ήταν και ιερός βωμός και Θεά, η «Μάκαιρα Εστία», έτσι ακριβώς και
ο ΤΡΙΠΟΔΑΣ δεν ήταν μόνο σκεύος οικιακό, χρήσιμο για τις καθημερινές ανάγκες
του βίου, αλλά στον αρχαϊκό κόσμο των Ελλήνων ήταν και «ιερό τεχνούργημα,
κόσμημα», που το κρεμούσαν σαν μενταγιόν στο λαιμό τους, ήταν και «έπαθλο»,
αλλά και βωμός αναπόσπαστος για κάθε Ναό και κάθε Ελληνικό σπίτι.
Εστία: ιερός βωμός η Θεά «Μάκαιρα
Εστία» για την κάθε Ελληνική οικία.
Στο Ιδίωμα των αρειμενίων (βλάχων):
Βάτρε = Βάτρα Ερτέαρ = Βάθρο Εστίας
Βάτρα = τα Βάτρα Αρτάαρ = το Βάθρο Εστία.
……………………………….
ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκη:
Άλλη μια απόδειξις, ότι οι βλάχοι μιλούν ελληνικά!!!
………………………………………………………….
Όπως αναφέρει η Ελληνική Μυθολογία – η πανάρχαια Ελληνική
Ιστορία, η ΕΣΤΙΑ είναι η Θεά της
Οικίας, είναι το ΒΑΘΡΟ που άναβαν το
Πυρ – την φωτιά που το φρόντιζε η οικοδέσποινα
-(η πιο μεγάλη γυναίκα του οίκου), να είναι συνέχεια αναμμένη, να μην σβήσει
-το άσβεστο πυρ.
Η ελάχιστα υψωμένη βάση, το βάθρο της Εστίας βρισκόταν
στο μέσον της οικίας, πιθανώς για να φωτίζει και να λαμπρύνει όλη την οικία,
που ήταν ένα δώμα, αλλά και να σκορπά την θερμότητα σε όλο τον χώρο του
δώματος, στον αρχαϊκό οίκο του ανθρώπου της καθημερινότητας, ένα δώμα που θα
ήταν ανάλογα με τα άτομα που είχε η κάθε οικογένεια, και στην μέση του δώματος,
το βάθρο, η Εστία που ήταν αναμμένη η φωτιά.
Στις γιορτές των θυσιών οι πρώτες σπονδές γινόταν προς
τιμήν της Εστίας, παράβαλε όπως και εμείς σήμερα στην πρωτοχρονιάτικη πίττα
– (βασιλόπιττα), το πρώτο κομμάτι το ορίζουμε είναι για την οικία, κλπ.
Σήμερα δεν έχουμε και πολλές σχέσεις με την φωτιά,
γιατί έχουμε τεχνικές ενέργειες -(φωτιάς, θερμότητας κλπ.), αλλά στον αρχαϊκό
κόσμο η φωτιά -παράβαλε τον Προμηθέα που την έκλεψε την φωτιά από τους θεούς και
την χάρισε στους ανθρώπους, είναι ένα από το σπουδαιότερα γεγονότα που βοήθησε
τον άνθρωπο να εξανθρωπισθεί και αναπτυχθεί, φυσικά οι Έλληνες την θεοποίησαν
και είχε μεγάλη αξία και σεβασμό.
Αφού είχε πλέον την φωτιά το επόμενο εργαλείο που του
ήταν απαραίτητο, είναι ο ΤΡΙΠΟΔΑΣ, ο
Τρίποδας για τους Έλληνες είχε, πολύ μεγάλη σημασία και αξία, όσο είχε και η ΕΣΤΙΑ, διότι ήταν απαραίτητο για κάθε
Οίκο.
Περισσότερα
στο υπέροχο βιβλίο για τον Τρίποδα:
ΤΟΥ ΑΠΟ ΜΕΓΑΛΩΝ ΠΡΩΤΟΣΥΓΚΕΛΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ
– Ο ΔΕΛΦΙΚΟΣ ΤΡΙΠΟΥΣ. – Σελ. 15-18:
«Ἒνθ’ ἐκ νηός
ὄρουσεν
ἄναξ ἑκάεργος
Ἀπόλλων,
ἀστέρι εἰδόμενος μέσῳ
ἢματι,
ἑς δ’ ἃδυτον
κατέδυνε
δια τριπόδων
ἐριτίμων»
(Ὓμνος στόν Ἀπόλλωνα).
«Ζητεῖται, ἒγραφε πρό αἰώνος σχεδόν ὁ Ἀθανάσιος
Σταγειρίτης ἐν τῇ Ἀρχαιολογία αὐτοῦ, διατί ἐνομίσθη ὁ Τρίπους ἱερός τοῦ
Απόλλωνος καί διατί ἐδίδοντο οἱ χρησμοί αὐτοῦ ἐν Δελφοῖς ἀπό τοῦ τρίποδος
καί ἀν τό σκεῦος τοῦτο κατεσκευάσθη μόνον πρός χρήσιν τοῦ μαντείου πρώτον ἢ καί
εἰς ἄλλα ἦτο χρήσιμος» 1.
Γινώσκοντες ἐκ πείρας ὃτι «το ζητούμενν ἀλωτόν,
ἐκφεύγει δέ τ’ ἀμελούμενον»· καί ὃτι «Πάντ ἐστι έξευρεῖν, ἐάν μή τόν
πόνον φεύγη τις, ὃς προσέτι τοῖς ζητούμενο ίς»2, ἐγράψαμεν κατόπιν
ἐπιμόνου σπουδής τό μικρόν τοῦτο Σπούδασμα, οὐδόλως ἄλλως τε ἄσχετον προς τάς
μεγάλας μελετάς ἡμών, εἰς ἄς ὄλη ψυχή καί πλατεία καρδίᾳ ἐν τῇ ἐρημική ἡμών ζωῇ
πρό τριετίας ἐπεδόθημεν. Εἰ καί δέν ἀγνοοῦμεν ὃτι τό ἒδαφος εἶναι τραχύ καί πως
ὀλιοθηρόν, ἐν τούτοις δέν ἐδιστάσαμεν νά ἀροτριάοωμεν αὐτῷ, ἒστω καί ἄνευ
ἐλπίδος πλούσιας συγκομιδῆς.
Ἀληθῶς «Σμικρά μέν
τάδ’ ἀλλ’ ὃμως ἃχω» 3.
Ὁ Τρίπους παρά τοῖς
ἀρχαῖοις ἦτο σκεῦος οἰκιακόν χρησημοποιούμενος, ἳνα ἐπ’ αὐτοῦ τίθεται
λέβης ἐπί τῆς πυρᾶς· τοῦτον τόν τρίποδα ἐγνώρισε καί ὁ Ὁμηρος.
«Ἀμφί πυρί στῆσαι τρίποδα μέγαν, ὄφρα
τάχιστα
Πάτροκλον λούσειαν ἀπό
βρότον αἱματόεντα.
οἱ δέ λοετροχόον τρίποδ’
ἳστασαν ἐν πυί κηλέῳ,
ἐν δ’ ἄρ’ ὓδωρ ἒχεαν,
ὑπό δέ ξύλα δαῖον ἐλόντες.
γάστρην μέν τρίποδος
πῦρ ἄμφεπε, θέρμετο δ’ ὓδωρ» 4
«Ἡ δέ τετάρτη ὓδωρ ἐφόρει καί πῦρ ἀνέκαιεν
πολλόν ὑπό τρίποδί
μεγάλῳ, ἰαίνετο δ’ ὓδωρ·
αὐτάρ ἐπεί δή ζέσσεν
ὓδωρ ἐνί ἢνοπι χαλκῷ,
ἒς ρ’ ἀσάμινθον ἒσασα
λό ἐκ τρίποδος μεγάλοιο,
θυμῆρες κεράσασα, κατά
κρατός τε καί ὢμων,
ὂφρα μοι ἐκ κάματον
θυμοφθόρον εἳλετο γυίων» 5.
Οἱ τρίποδες ἐπίσης
ἐχρησίμευον ώς κοσμήματα καί σκεῦη καλλωπιστικά, ὃτε καί κατεσκευάζοντο
οὖτοι μικροί, κομψοί καί ἒγγλυπτοι, διδόμενοι ὡς δώρα τοῖς φιλτάτοις, ἰδίως δέ
ὡς ἒπαθλα τιμῆς ἓνεκεν εἰς τούς ἀγώνας. «Τρίποδες ἀναθηματικοί».
Καί τούτους ἐγνώρισεν ὁ Ὁμηρος.
… τρίποδας γάρ
ἐείκοσι πάντας ἒταυχεν ἑστάμεναι περί τοῖχον ἐϋσταθέος μεγάροιο. χρύσεα δέ αφ’
ὑπό κύκλα Ἑκάστῳ πυθμένι θῆκεν 6
πρώτῳ τοι μετ’ ἐμέ
πρεσβήϊον ἐν χερί θήσω,
ἢ τρίποδ’ ἠέ… 7
… τό δέ μέγα κεῖται
ἂεθλον,
ἢ τρίπος ἠέ γυνή .. . 8
…ἂεθλα. λέβητάς τε τρίποδάς
τε 9
Οἱ τρίποδες εἶχον διάφορα
ὀνόματα: Λέβης, ἒμπυρος, τρισκελής, χυτρόπους, ἂπυρος, αἰθων,
δυωδεκάβιος, τεσσεράβιος, ἐμπυριβήτης, μέγας, εὒχαλκος ὠτήεις λοετροχόος,
περικαλλής, χρυσήλατος, μαντιπόλος, δαφνηκόμος, ἐρίτιμος10
.
Ὠγυγία ἢ Ἀρχαιολογία, τόμος Γ σελ.279.
2 Φιλήμονος, ἐν
τοῖς Λειψάνοις.
3 Σοφοκλέους,
Ἠλέκτρα, 450.
4 Ἰλιάς Σ. 344
– 348.
5 Όδυσ. Κ. 358
– 363.
6 Ίλιάς Σ. 373
– 375.
7 Ίλιάς Θ. 289
– 290.
8 Ίλιάς Χ. 163
– 164.
9 Ίλιας Ψ. 259.
10 Ἀθανασίου
Σταγερίτου Ἀρχαιολογία Γ’ 250. […..]
Σελ. 38 [….]
Διά τοῦτο καί τό κατ’ ἀξοχήν σύμβολον αὐτοῦ ἦτο ὁ
Τρίπους, τό πανομοιότυπον τῆς γενεθλίου νήσου αυτού Τρινακίας ή
Πυθούς, της έχούσης τρεϊς πόδας.
Ὁ Τρίπους δέ οὗτος παρά τοῖς Ἓλλησι εἶχε τοιαύτην
σημασίαν, οὓαν καί ἡ Ἑστία. Καθώς αὓτη ἐν τῇ ἀρχεγόνῳ οἰκία τῆς Ἑλλάδος δέν ἦτο
μόνον χρήσιμος διά τάς καθημερινάς ἀνάγκας τοῦ βίου, ἀλλ’ ἦτο καί βωμός
Ἱερός καί θεά, ἡ «Μάκαιρα Ἑστία», οὓτω καί ὁ Τρίπους δέν
ἦτο μόνον σκεῦος οἰκιακόν χρησιμώτατον, δέν ἦτο μόνον καλλίστευμα,
δέν ἦτο ἒπαθλον, ἀλλ’ ἦτο καί βωμός ἀναπόσπαστος διά πάντα
Ναόν καί οἶκον Ἑλληνικόν. […..]
Τρίποδας, ,,Θυμιάματος’’:
«τό χρησιμεῦον πρός θυμίασιν, θυμίαμα» με
«εὐώδεις ὗλαι, ἀρώματα πρός καῦσιν
ἢ κάπνισμα» « (θῦμα, θύω).
Καίω οὓτως ὥστε νά
παραγάγω καπνόν»
(βλ. και στο ετυμολογικό λεξικό στο γράμμα «Φ – φούμου = καπνός )
Φούμου
= καπνός, φούμου = ο καπνός
Φούμου = καπνός,
Φούμου = ο καπνός
Και από την λέξη: «καύσιν -> καυνάσ ->
καπνός
(το ύψιλον είναι
και φωνήεν και σύμφωνο.
( υ:φ
-> π, α = ο, σ = ς )
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.9.2021.
