Του Γιώργου Λεκάκη
Μια μέρα θάρθουν να σου πουν… πως οι Έλληνες του 1821 είχαν ξεχάσει τους αρχαίους θεούς τους… Να έχεις επιχειρήματα:
Σε χειρόγραφο (σε χαρτί), 8ου σχήματος, 164 x 112 χλστ., [1]-[8]8 [9]7 [10]2 [11]-[15]8 [16]7 [17]-[21]8: [160] φ., (2-321) σελ. με κτητορική σημείωση: «Ἰωάννου Γεωργιάδου Συμίου», πιο κάτω σε πλαίσιο: «ΕΝ ΣΥΜΗ / κατά τό αωκθ´ ἔτος» / 1829), γίνεται:
- έκκληση στον Δία και
- το αρχαίο κλέος της Σπάρτης…
Στήν ἀρχή ἔχουν ἀντιγραφεῖ (προφανῶς ἀπό ἔντυπα μονόφυλλα) προκηρύξεις τοῦ Ἀλ. Ὑψηλάντη καί τοῦ Κόχραν, ἔγγραφα τῆς Ἀντικυβερνητικῆς Ἐπιτροπῆς καί τοῦ Καποδίστρια, καθώς καί ἡ συνθήκη τοῦ Λονδίνου τῆς 6ης Ἰουλίου 1827 (σ. 2-93).
Ἀκολουθοῦν πατριωτικά καί ἐρωτικά ἄσματα (σ. 144-90 καί 242-71 ἀντίστοιχα). Τά περισσότερα ἄσματα εἶναι γνωστά (συχνά μέ παραλλαγές) εἴτε ἀπό ἔντυπες συλλογές τοῦ 19ου αἰώνα, εἴτε ἀπό τήν παρουσία τους σέ ἄλλους κώδικες. Κάποια ὅμως φαίνεται νά εἶναι ἐλάχιστα ἤ καθόλου γνωστά, ὅπως π.χ. τό «Ἐγκώμιον εἰς τόν πλοίαρχον καπετάν Μιαούλην» καί τό μακροσκελές «Ἆσμα πρός τούς Χίους» τοῦ Ἀλ. Φ. Μαυρογορδάτου.
Τα περιεχόμενα του χειρογράφου:
- [Προκήρυξη Ἀλ. Ὑψηλάντη] (σ. 2-9, μεταγλωττισμένη σέ ἁπλούστερη γλώσσα, «[ἀρχ.] Μάχον [sic] ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος. Ἄνδρες Ἕλληνες, ἔφθασεν ἡ ὥρα… [τελ.]. Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης, τήν 23 Φευρουαρίου 1821. Ἀντίγραφον τῇ 16 Μαΐου 1821») – ΔΕΙΤΕ το ντοκυμανταίρ του Γ. Λεκάκη για τις ΚΑΡΔΙΕΣ των ΥΨΗΛΑΝΤΩΝ, ΕΔΩ.
- «Ἀφορισμός τοῦ Πάπα Ρώμης» (σ. 10-2, «[ἀρχ.] Οἱ εἰς τήν οἰκουμένην ὥσπερ ἀστέρες δικαιοσύνης καταφωτίζοντες,… [τελ.] ἀπελθόντων, καί μελλόντων ἁγίων Πατέρων. Ἀμήν»),
- [Προκήρυξη Κόχραν] (σ. 13-5, «[ἀρχ.] Ἕλληνες! Ὁ ἐπικινδυνωδέστερος ἐχθρός σας, ἡ διχόνοια, ἤδη ἐνικήθη… [τελ.] Ἐκ τοῦ ἑλληνικοῦ πλοίου Ἑλλάς, τήν 12 Ἀπριλίου [1827] Ε. Ν., Κόχραν, πρῶτος στόλαρχος καί γενικός ἀρχηγός ὅλων τῶν ναυτικῶν δυνάμεων τῆς Ἑλλάδος») – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΚΟΧΡΑΝ, ΕΔΩ.
- [Συνθήκη τοῦ Λονδίνου (6 Ἰουλίου 1827] (σ. 16-22, ἐπαναλαμβάνεται στίς σ. 26-36 κατά μετάφραση Δ. Αἰνιάν καί μέ προσθήκη τοῦ «Ἄρθρου συμπληρωτικοῦ καί μυστικοῦ») [σ.σ. ώστε υπήρχε συμπληρωματικό και μυστικό άρθρο στην Συνθήκη του Λονδίνου; Ποιο είναι αυτό; – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ…]
- [Ἔγγραφα τῆς Ἀντικυβερνητικῆς Ἐπιτροπῆς καί τοῦ Καποδίστρια] (σ. 23-5 καί 37-90), [Ὑπόδειγμα πρακτικοῦ ἐκλογῆς ἐκλογέων Σύμης (γιά τήν ἀνάδειξη πληρεξουσίων Δ´ Ἐθνοσυνέλευσης)]
- «Ἆσμα παρακλητικόν εἰς τόν θεόν τόν Δία ὑπέρ τῆς τῶν Ἑλλήνων ἀνεξαρτησίας» (σ. 144-6, «[ἀρχ.] Ζεῦ! Θεέ! Θεῶν τε καί ἀνδρῶν ὁμοῦ πάντων Βασιλεῦ!… [τελ.] Ζήτω ἡ ἐλευθερία, καί ἡ Πατρίς τῶν σοφῶν Γραικῶν!»),
- «Στίχοι προτρεπτικοί τῆς Ἑλλάδος» (σ. 148-55, «[ἀρχ.] Δεῦτε παῖδες τῶν Ἑλλήνων! / Ἄνδρες φίλοι τῶν κινδύνων!… [τελ.] το ἀλλάχ νά φωνάζουν / νά ἀφήσουν τά σπαθιά», [Του Ρήγα]: «[ἀρχ.] Ἕως πότε παλλικάρια(*), νά ζῶμεν στά στενά,… [τελ.] Να κάμωμεν τόν ὅρκον ἐπάνω στόν σταυρόν», «Ἡ ὁρκόμωσις. [ἀρχ.] Ὦ Βασιλεῦ τοῦ κόσμου ὁρκίζομαι σε σέ,… [τελ.] Χωρίς κᾀνένα φόβον κτυπᾶτε τῶν ἐχθρῶν»),
- «Ἕτεροι τῆς Σπάρτης» (σ. 156, «[ἀρχ.] Σπάρτα, Σπάρτα, τί κοιμᾶσαι ὕπνον λήθαργον βαθύν;… [τελ.] Καί τούς Πέρσας ἀφανίζει, καί αὐτόν κατακρατεῖ»),
- «Ἆσμα πολεμιστήριον τῶν ὑπέρ τῆς ἰδίας ἐλευθερίας μαχομένων Ἑλλήνων ὑπό [Α. Κοραῆ]» (σ. 157-63, «[ἀρχ.] Ἕλληνες συμπατριῶται / Δοῦλοι νἄμεθα ὡς πότε… [τελ.] Δέν φοβοῦνται πλέον πτῶμα. Ἕως πότ’ ἡ τυραννία; / Ζήτω ἡ ἐλευθερία!»),
- «Ἕτερον» (σ. 164-5, «[ἀρχ.] Τί καρτερεῖτε φίλοι, καί ἀδελφοί;… [τελ.] Ινά ζῇ, νά ζῇ, καί τρεῖς νά ζῇ, ἡ Πίστις, Πατρίς, / και τό γένος»),
- «Ἕτερον» (σ. 166, «[ἀρχ.] Γραικοί! Γραικοί! στά ἅρματα Γραικοί,… [τελ.] Τρέξτε Ἕλληνες μεγάλοι καί μικροί!»),
- «Ἕτερον» (σ. 167-8, «[ἀρχ.] Ὦ παιδιά μου ὀρφανά μου σκορπισμένα ’δῶ κ’ ἐκεῖ,…[τελ.] Χέστε τά γένεια τοῦ Πατριάρχου τοῦ μασκαρᾶ»),
- «Ἐγκώμιον εἰς τόν πλοίαρχον Καπετάν Μιαούλην» (σ. 168-70, «[ἀρχ.] Σέ τρομάζει ἡ Τουρκίαν [sic], Πλοίαρχε ἐξακουστά! / Καί τάς νίκας σου ἀκούει, τῶν τουρκῶν ἀφανιστά… [τελ.] Καί πολλά τραβίξαμεν οἱ μαῦροι μέ φαρμάκι φοβερόν»),
- «Ἆσμα πρός τούς Χίους» (σ. 172-90, «Φίλοι πατριῶται. Πρός Σᾶς, φίλοι Πατριῶται, προσφέρω τήν μικράν μου ταύτην διατριβήν, […] Ἐν Σύρᾳ τῇ 20 Αὐγούστου 1827. Ὁ εὐπειθής πατριώτης, Ἀλέξανδρος Φ. Μαυρογορδάτος. Ἆσμα πρός τούς Χίους. [ἀρχ.] Δεῦτε Χῖοί μου γενναῖοι / δράμετε ὅλοι οἱ νέοι,… [τελ.] ἐκ τῆς νεολαίας ὅλης, / τῆς φρονίμου κι’ ἀγαθῆς»),
- «Μπεστέδες πολίτικοι» (σ. 242-51, «Κατά ἀλφάβητον. [ἀρχ.] Ἀπ’ τον καιρόν ποῦ εἶχες μέ μιλήσει,… [τελ.] Τό θάῤῥος χάρισέ μου, καί ’γώ σώζω εἰς γῆν», «[ἀρχ.] Ἀν: Βουλήθηκα ἀγάπη μου διά νά ταξιδεύσω [τελ.] κι’ὅλα τά τετραπέρατα σέ μόνον νά προσμένῃς», «Ὁμόνοια και οἱ δύω. [ἀρχ.] Ἄς μόσωμεν καί τά δυό μας διά ἐμπιστοσύνην,… [τελ.] στέκομαι γιά νά θεωρῶ τόν ἀρεβαρισμόν του»),
- [Φαναριώτικα στιχουργήματα] (σ. 251-69,
«[ἀρχ.] Ἠθέλησεν ἡ τύχη μου, μόλις νά μ’ ἐλεήσῃ,…
[τελ.] Ἐσ’ ἔχεις τήν καρδίτζαν μου, πολλαῖς φοραῖς καϊμένην»,
«[ἀρχ.] Μόλις κ’ ἐγ’ ἀξιώθηκα, μέ κόπους μέ μηννέτια,…
[τελ.] Καί θέλω σέ εὐχαριστεῖ, σ’ ὅλην μου τήν ζωήν μου»,
«[ἀρχ.] Μαῦρα πλιά ἀπεφάσισα, εἰς τό ἑξῆς νά βάλλω,…
[τελ.] Ἤ βέβαια διαβολήν, ἤκουσ’ αὐτό κᾀμμίαν»,
«[ἀρχ.] Ὡσάν νά ἴπχιες το νερόν, τῆς λήθης ὁμοιάζεις,…
[τελ.] Ἄν δέν αἰσθάνεσαι λοιπόν, πλήν ὅμως διακρίνουν»,
«[ἀρχ.] Φῶς μου μέ ἐκατάστησες, εἰς ἕνα τέτοιο χάλι,…
[τελ.] Τοῦτο ὅμως παρακαλῶ, νἄχω τήν εὔνοιάν σου»,
«[ἀρχ.] Ἄχ ἔρωτα σκληρότατε, καί πγιάναι τά καλά σου,…
[τελ.] Σοφούς κι αυτούς τούς γνωστικούς, γιά πεῖσμα κατατρέχεις»,
«[ἀρχ.] Ἔρωτα πρέπει νά χαρῇς, σ’ αυτό ποῦ ἠξιώθης,…
[τελ.] Αὐτόν πλέον παρακαλῶ, νά λυπηθῇ ἐσένα»,
«[ἀρχ.] Στοχάζομαι καί ἀπορῶ, στήν τωρινήν φιλίαν,…
[τελ.] Χωρίς ἄλλο ἐξ ἅπαντος, θέ νά μετανοήσῃ»,
«[ἀρχ.] Δέν εἶναι ἐπιθυμητόν, πρᾶγμα τόσον κᾀνένα…
[τελ.] Βέβαια ἕνας θάνατος, ἤθελε μᾶς χωρίσει»,
«[ἀρχ.] Τά ἐναντία λέγουνε, πῶς πάλιν θεραπεύουν,…
[τελ.] Καί γιατρικό καί ἀῤῥωστιά, τό ἴδιο νἆναι πρᾶγμα»,
«[ἀρχ.] Ἐπῆρα τήν ἀπόφασιν, πλέον ἀπ’ τό πουλί μου,…
[τελ.] Κι όποιον θέλει κι αγαπᾷ, ἄς κάμῃ πλέον τέρι»,
«[ἀρχ.] Τό δένδρον τῆς ἀγάπης σου, μέ φίλα πιστοσύνης,…
[τελ.] Ἴσως τόν πρῶτον ἴσκιον μου, γιά νά μέ ξαναδώσῃ»,
«[ἀρχ.] Μιά ψυχή σέ δυώ κορμιά, λέγουν οἱ προκομμένοι,…
[τελ.] Σαν εἶν’ ὑγιεία καί ζωή, πώς πάλιν γκιορουστίζουν»,
«[ἀρχ.] Καθώς ἠθέλησεν αὐτό, πάντα τό συνηθίζει,…
[τελ.] Καί μιάν ὥραν ἀρχήτερα, τό σάβανον ἄς ράψῃ»,
«[ἀρχ.] Ἡ πόρταις βλέπω σφάλισαν, πλέον τῆς εὐσπλαγχνίας,…
[τελ.] Νά ’δῇς ἄν ἦμαι στερεός, καί ἔτζη μέ πειράζεις»,
«[ἀρχ.] Στόμα ἔμπλεων σοφίας, καί ἀπείρων ἀρετῶν,…
[τελ.] λάτρις εἶμ’ ἐγώ δικός σου μέ καρδίαν καί μέ νοῦν»,
«[ἀρχ.] Ὦ νήπιον ἀνδρεῖον, / Ἀμφίβιον θηρίον,…
[τελ.] Γιατί ὅλα τά ὄντα, / Καί ἄψυχα καί ζῶντα, / ἐσύ τά διοικεῖς»),
- [Στίχοι γιά τούς κακούς καί ἀναξίους, «τῆς νήσου τάς πληγάς»] (σ. 269-70
«[ἀρχ.] Ὀρθά / Ψαριανῶς φρονεῖτε, καί δέν ψοφοδεῆτε…
[τελ.] Λαοῦ ἐσκοτισμένου / Καί τοῦ δυστυχησμένου
Καί σᾶς καταπατοῦν»),
- «Ἕτερα ἐρωτικά» (σ. 271, «[ἀρχ.]
Στήν τῆς Σελήνης αὔξησιν,… [τελ.] Σελήνη καί ἀστέρες»,)
καί «Πίναξ τῶν ἐν τῷ παρόντι βιβλίῳ περιεχομένων».
Πρόκειται, όπως καταλαβαίνετε, για ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ του 1821, ΕΔΩ.
ΣΧΟΛΙΑ:
(*) η ορθή γραφή είναι παλληκάρια.
ΠΗΓΗ: ΒΕΡΓΟΣ, 5.11.2015. Γ. Λεκάκης «Ελληνικό δημοτικό τραγούδι και Επανάσταση του 1821». Γ. Λεκάκης «Ελληνικη Βιβλιογραφια». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.10.2015.
