Του Γιώργου Λεκάκη
Κάποτε ο Μέγας Αλέξανδρος προσεκάλεσε τον βασιλέα των Θρακών στην Θεσσαλονίκη, για να του ζητήσει να τον ενισχύσει στην εκστρατεία του κατά των Περσών. Πράγματι αυτός ήλθε, μ’ όλην την συνοδεία του. Στις διαπραγματεύσεις, η βασίλισσα της Θράκης γοητεύθηκε (> γητεύθηκε) από τον Μεγαλέξανδρο! Ο βασιλιάς της Θράκης που το αντιλήφθηκε διέταξε να κάνουν μάγια στον Μακεδόνα στρατηλάτη. Οι ιερομάγοι του κανόνισαν, ακριβώς την ώρα που θα περνούσε ο Αλέξανδρος κάτω από την Στοά, για να κατευθυνθεί προς τα ιδιαίτερα δώματα της Θράσσας βασίλισσας, να απολιθωθεί! Ο Αλέξανδρος το αντελήφθη και εκείνο το βράδυ δεν επήγε στο… ραντεβού! Τότε ανήσυχη η βασίλισσα βγήκε να ιδεί γιατί αργεί ο αγαπημένος της, και μόλις έφθασε στην μαγεμένη Στοά… απολιθώθηκε… Το ίδιο έπαθαν και οι ιερείς του βασιλιά, που βγήκαν να ιδούν τα αποτελέσματα της μαγείας τους επάνω στον παμμέγιστο των Ελλήνων… Έμειναν κι αυτοί πετρωμένοι… Και κάθε ιερέας ή ιέρεια απολιθώθηκε στην μορφή του θεού ή της θεάς, αντίστοιχα, που υπηρετούσε… Τα αποτελέσματα όλων αυτών των αποπετρώσεων είναι οι Γητεμένες Στήλες, που ασκούσαν ιδιαίτερη γοητεία σε όποιον τις επισκεπτόταν και άκουγε την ιστορία τους…
Για όλον αυτόν τον θρύλο, στήθηκαν αγάλματα εξαιρετικής τέχνης και ομορφιάς. Τα αγάλματα αυτά που
- οι Έλληνες ονόμαζαν οι Γητεμένες ή απλώς (τα) «Είδωλα»,
- οι Τούρκοι «Σουρετλέρ» («Μορφές Αγγέλων»),
- εν τέλει έμειναν στην ιστορία με το εβραϊκό τους όνομα («Las Incantadas», που στα σεφαραδίτικα των ισπανοεβραίων σημαίνει «Οι Μαγεμένες»).
Ήσαν 9 γλυπτές παραστάσεις και συνδέονταν με την λατρεία και τον κύκλο ζωής του θεού Διονύσου: Σε 4 αμφιστόλιστους πεσσούς παριστάνετο, λοιπόν:
- ο Θραξ θεός Διόνυσος με έναν πάνθηρα,
- μια Μαινάδα με δίαυλο,
- η Αριάδνη στεφανωμένη με φύλλα αμπέλου,
- η Λήδα με τον Δία μεταμορφωμένο σε κύκνο,
- ο Γανυμήδης αγκαλιασμένος υπό την προστασία του Διός, μεταμορφωμένου σε αετό,
- η πεπλοφόρος Αύρα(ερωμένη του Διονύσου), και
- από την θρακική παράδοση των Καβειρίων, ένας Διόσκουρος με προτομή αλόγου με κέρατα, και
- η πτερωτή Νίκη, με μια λεοντοκεφαλή επίσης με πτερά!
Κοσμούσαν μία δίτονη κιονοστοιχία με 5 κολώνες, οι οποίες ήσαν από λείο μάρμαρο. Αυτές απόληγαν σε κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού. Κάποια κατάλοιπα αυτής της κιονοστοιχίας ρωμαϊκής εποχής φαίνονται ακόμη σήμερα στην περιοχή όπου εστήθησαν στην Θεσσαλονίκη! Αλλά σκέτα κατάλοιπα, άδεια, μόνα κι έρημα…
Τα αγάλματα εστήθησαν περίπου τον 2ο αι. μ.Χ. στο ύψος της Αρχαίας Αγοράς στην οδό του Εγνατία, όπου αργότερα έγιναν τα Λουτρά Bei Hamami (μετέπειτα γνωστά ως «Παράδεισος») και η καρδιά της εβραϊκής συνοικίας Rogos. Συγκεκριμένα ο εβραίος Αρδίτι έκτισε την αυλή της οικίας του… εφαπτόμενη με τα αρχαία μνημεία! Οι «Μαγεμένες»… εμάγεψαν όλους τους επισκέπτες της πόλεως, σχεδιάσθηκαν και περιγράφηκαν από διάφορους συγγραφείς και περιηγητές ως το σημαντικότερο και το ομορφότερο μνημείο της αρχαιότητος στην Θεσσαλονίκη!
Οι Μαγεμένες στην θέση τους στην Θεσσαλονίκη: Η μοναδική γνωστή φωτογραφία (του Π. Ντεζιρέ Γκιγεμέ, του 1864).
Στην Θεσσαλονίκη, λοιπόν, συνέβη μια από τις μεγαλύτερες αρχαιοκαπηλίες και παράνομη εξαγωγή και φυγάδευση αρχαιοτήτων όλων των εποχών! Των θυγατέρων της πόλεως! Οι «Μαγεμένες» ή «Γητεμένες» της Θεσσαλονίκης – αντίστοιχες με τις Καρυάτιδες των Αθηνών – είναι τα… «Ελγίνεια» αυτής της πόλεως, τα βάσανα και οι πολιτιστικές κλοπές της οποίας δεν έχουν τέλος…
Ευρίσκονται σήμερα παρατύπως στο Μουσείο Λούβρου στην πόλη των παροίκων, εις Παρισίους.
Το 1864 τα αγάλματα «φυγαδεύθηκαν βιαίως» για την Γαλλία, από τον Γάλλο «παλαιογράφο» ελληνιστή Bénigne-Emmanuel-Clément Miller (1812-1886), με άδεια των οθωμανικών Αρχών, οι οποίες επήραν γι’ αυτό αρκετό «μπαξίς». (Ξαναλέω ότι ο κατακτητής είναι παράνομο να πουλά στοιχεία πολιτισμού του κατακτημένου). Ο Μιλλέρ προερχόταν από την διεύθυνση των ανασκαφών που είχε στην Θάσο (1863 – 1864). Η όλη επιχείρηση της αρχαιολεηλασίας από την εβραϊκή αυλή της οικίας του Αρδίτι έγινε κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας… Διότι οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης (Έλληνες, Τούρκοι κι εβραίοι) αντέδρασαν βίαια και συγκρούσθηκαν με τους Γάλλους… στρατιώτες(!), που ήλθαν να εκτελέσουν τις εντολές διαλύσεως του αρχαίου μνημείου της Στοάς των Ειδώλων…
Τα αγάλματα ήταν γι’ αυτούς ιερά, και κουβαλούσαν την προαναφερομένη μεταφυσική παράδοση, που την σέβονταν… Παρ’ όλ’ αυτά, τα αγάλματα μεταφέρθηκαν αρχικώς στο λιμάνι, όπου παρέμειναν για πολύ καιρό… Και απ’ εκεί με πλοίο επήγαν (1865), χωρίς την θέλησή τους, στην Γαλλία… Υπόθεση-καρμπόν «Έλγιν νο 2» δηλαδή. Γι’ αυτό και πολλοί ξέρουν τα αγάλματα ως «Καρυάτιδες της Θεσσαλονίκης»… Μεταφέρθηκαν με το πλοίο «La Mouette», αρχικώς στο Νησί των Κύκνων (Ile de Sein, μια στενή λωρίδα μήκους 800 μ. στην μέση του Σηκουάνα) και από εκεί, το 1869, με προσωπική εντολή του Ναπολέοντος Γ’, στο Μουσείο του Λούβρου…
Έως το 1917 στην περιοχή του αρχαίου μνημείου και δίπλα στα Λουτρά, ήταν η αυλή του σπιτιού του Λιάτσι Αρδίτι[1], ενός πλουσίου εβραίου υφασματεμπόρου. Πριν από την μεγάλη πυρκαϊά της πόλεως, το 1917, ένα μέρος από τα έργα τέχνης, που είχε στην κατοχή της η πλούσια οικογένεια του εβραίου, επωλήθη στους Άγγλους, λες και ήξερε τι θα συνέβαινε…
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΕΔΩ.
Οι Γάλλοι κλεπταποδόχοι ενέταξαν τις «Μαγεμένες» στην έκθεση για τον Μέγα Αλέξανδρο που έκαναν, το 2012, σε συνεργασία με τα Αρχαιολογικά Μουσεία Πέλλης και Θεσσαλονίκης. Κι αυτό γιατί, όπως είπα παραπάνω, παράδοση τις συνδέει με τον Αλέξανδρο… Οι Γάλλοι θησαύρισαν από αυτόν τον μύθο και αυτήν την έκθεση…
Το 1996 ξεκίνησε ο αγών επαναπατρισμού τους… Πολλοί φορείς συντάχθηκαν σε αυτόν τον αγώνα (ο Σύλλογος των εν Αθήναις Θεσσαλονικέων, κ.ά.). Εν τέλει… χαρήκαμε και πανηγυρίσαμε που οι αρχαιοκλέπτες Γάλλοι αποφάσισαν να μας επιστρέψουν… τα εκμαγεία και δυο ομάδες… αντιγράφων των «Ειδώλων», που θα κατασκεύαζε η Γαλλική Ένωση Εθνικών Μουσείων, με το αζημίωτο βέβαια (αφού επλήρωνε γι’ αυτό η κ. Ελ. Αμβροσιάδου) και επί πλέον τα αγόραζε ο Δήμος Θεσσαλονίκης, το 2012, έναντι του συμβολικού ποσού του 1 ευρώ… Έχουμε μάθει να βολευόμαστε και να αρκούμαστε στο λίγο… Η μία ομάδα των «μαγεμένων αντιγράφων» θα εκτίθετο στον φυσικό της χώρο, πλάι στην Ρωμαϊκή Αγορά, την Παναγιά των Χαλκέων και τα Λουτρά, και η άλλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, όπου, ας σημειώσουμε, εκτίθεται και το 9ο άγαλμα της ομάδος, που ευρέθη, ευτυχώς σε μετακατοχικές εποχές… Πάντως η προσφορά των εκμαγείων ήταν πρωτότυπη και για πρώτη φορά το Λούβρο παραχωρούσε κάτι τέτοιο σε Δήμο!
Έως την στιγμή που γράφονταν αυτές οι αράδες, ουδέν των προαναφερομένων είχε πραγματωθεί…
ΠΗΓΗ: άρθρο Γ. Λεκάκη με τίτλο “ΑΦΙΕΡΩΜΑ: 150 χρόνια που οι… «θυγατέρες της Θεσσαλονίκης» λείπουν από το σπίτι τους… Τις πούλησαν οθωμανοί και εβραίοι σε Άγγλους και Γάλλους… Εννέα γλυπτές παραστάσεις σχετικές με την λατρεία και τον κύκλο ζωής του Διονύσου! Το σημαντικότερο και το ομορφότερο μνημείο της αρχαιότητος στην Θεσσαλονίκη!”, στην εφημ. “Χρόνος” Κομοτηνής Θράκης, στην στήλη του “Χρονοτοπία”, 29.1.2014. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 30.1.2014.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ:
- βλ. σχ. ομολογία και της εβραίας Ζεντίλ Κοέν, που ήταν η τελευταία αυτόπτης μάρτυς των «Μαγεμένων».
- Ημερολόγιο του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της πόλεως, 1997.
- ΔΕΙΤΕσχετική ταινία μικρού μήκους / τεκμηριογράφημα, παραγωγή-δημιουργία: ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟΝ / visaltis.net-2013, διάρκειας 15′, σε αφήγηση: Στ. Τίρτα και μουσική Παντ. Παυλίδη, ΕΔΩ.
 |
| Οι Μαγεμένες-στην αυλή οικίας εβραίου της Θεσσαλονίκης! Έργο του James ‘Athenian’ Stuart, 1762. |
 |
| Εκεί που έστεκαν και στόλιζαν την Θεσσαλονίκη, τώρα υπάρχει μια… παιδική χαρά που φέρει το όνομά τους… |
- ο Αυστρο-βούλγαρος Binyamin Arditi (1897–1981), πολιτικός, μέλος των Σιωνιστών Βουλγαρίας, και συγγραφέας των βιβλίων «The Role of King Boris in the Expulsion of Bulgarian Jewry» (1952), «Bulgarian Jews Under the Nazis» (1962), «Bulgarian Jewry – the Sumla Community» (1968) και «Famous Bulgarian Jews» (1971).
- Η Esther Arditi (1937–2003), Ισραηλίτισσα στρατιωτίνα, η μόνη γυναίκα που τιμήθηκε με το «μετάλλιο διακεκριμένων υπηρεσιών».
- Ο Γαλλο-εβραίος ηθοποιός Pierre Arditi (1944- ), και
- ο Dani Arditi (1951- ), επί κεφαλής του ισραηλινού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας 2007-2009…
