Το «κούμπωμα»
του κούκου
του κούκου
Του δασκάλου Τάκη Ευθυμίου
Οι λαϊκές προλήψεις και δεισιδαιμονίες, παλιότερα,
αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του απλοϊκού, αλλά ευφάνταστου λαού
μας.
αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του απλοϊκού, αλλά ευφάνταστου λαού
μας.
Μια απ’ αυτές έχει σχέση με το λάλημα του κούκου και το «κούμπωμα» που
πάθαινε όποιος τον άκουγε το πρωί νηστικός.
πάθαινε όποιος τον άκουγε το πρωί νηστικός.
Για το λόγο αυτό ποτέ δεν έβγαιναν
νηστικοί από το σπίτι το πρωί, την εποχή της άνοιξης, γιατί τέτοια εποχή ο
κούκος «καιροφυλακτεί»! Δεν έπρεπε να τους «κουμπώσει» ή να τους «ρουμπώσει»,
δηλαδή να ακούσουν κούκο να “λαλάει” όταν ήταν νηστικοί, γιατί αυτό
θα είχε αρνητικές επιρροές σ’ αυτόν που θα του συνέβαινε όπως σύγχυση, κακή
ψυχική υγεία κλπ.!
νηστικοί από το σπίτι το πρωί, την εποχή της άνοιξης, γιατί τέτοια εποχή ο
κούκος «καιροφυλακτεί»! Δεν έπρεπε να τους «κουμπώσει» ή να τους «ρουμπώσει»,
δηλαδή να ακούσουν κούκο να “λαλάει” όταν ήταν νηστικοί, γιατί αυτό
θα είχε αρνητικές επιρροές σ’ αυτόν που θα του συνέβαινε όπως σύγχυση, κακή
ψυχική υγεία κλπ.!
Αξίζει να δούμε μερικά επί πλέον για
τη λέξη κουμπώνω-ρουμπώνω, που προέρχεται από το ρήμα ρομβόω, κοινώς ρουμπώνω
και ρουμπεύω που στην βασική του έννοια σημαίνει, ζωγραφίζω, σχηματίζω ρόμβους.
Ο ρόμβος θεωρήθηκε από πολύ παλιά σχήμα με μαγικές ιδιότητες και το ρήμα ρομβόω
κατέληξε να σημαίνει μαγεύω, επιδρώ υπέρλογα και υπερφυσικά με ρόμβους, (αλλά
και με σύγχρονη απαγγελία κατάλληλων μαγικών ασμάτων).
τη λέξη κουμπώνω-ρουμπώνω, που προέρχεται από το ρήμα ρομβόω, κοινώς ρουμπώνω
και ρουμπεύω που στην βασική του έννοια σημαίνει, ζωγραφίζω, σχηματίζω ρόμβους.
Ο ρόμβος θεωρήθηκε από πολύ παλιά σχήμα με μαγικές ιδιότητες και το ρήμα ρομβόω
κατέληξε να σημαίνει μαγεύω, επιδρώ υπέρλογα και υπερφυσικά με ρόμβους, (αλλά
και με σύγχρονη απαγγελία κατάλληλων μαγικών ασμάτων).
Το ρήμα κυμβόω κοινώς κουμπώνω ή
κουμπεύω, που αρχικά σήμαινε δένω κόμπους και κατόπιν μαγεύω με τους κόμπους,
έχει παρόμοια σημασία. Στη μέση και την παθητική φωνή το κουμπώνομαι σημαίνει
αποστομώνομαι, ταράσσομαι, πάσχω από αφασία. Η τελετουργική και μαγική διάθεση
διακρίνεται στον γνωστό δημοτικό γλωσσοδέτη:
κουμπεύω, που αρχικά σήμαινε δένω κόμπους και κατόπιν μαγεύω με τους κόμπους,
έχει παρόμοια σημασία. Στη μέση και την παθητική φωνή το κουμπώνομαι σημαίνει
αποστομώνομαι, ταράσσομαι, πάσχω από αφασία. Η τελετουργική και μαγική διάθεση
διακρίνεται στον γνωστό δημοτικό γλωσσοδέτη:
«Ο Ρουμπής, ο Κουμπής, ο Ρουμποκομπολογής…
να ρουμπέψει, να κουμπέψει, να
ρουμποκομπολογέψει».
ρουμποκομπολογέψει».
Κι επειδή ο εν αφασία ή ο ταραγμένος
εξαπατείται εύκολα, τελικά οι λέξεις «σε κούμπωσα» και «σε ρούμπωσα», σημαίνουν
σε μάγεψα, σε εξουδετέρωσα, σε αχρήστευσα και γενικά σε νίκησα. Έτσι, «ρούμπος»
= η επιτυχία, η νίκη και «σε ρούμπωσα» = σε νίκησα.
εξαπατείται εύκολα, τελικά οι λέξεις «σε κούμπωσα» και «σε ρούμπωσα», σημαίνουν
σε μάγεψα, σε εξουδετέρωσα, σε αχρήστευσα και γενικά σε νίκησα. Έτσι, «ρούμπος»
= η επιτυχία, η νίκη και «σε ρούμπωσα» = σε νίκησα.
Να λοιπόν γιατί οι παλιοί έβαζαν
πάντα το πρωί στο στόμα τους έστω και μια μπουκιά, μικρό κομμάτι ψωμί, για να
αποφύγουν το «κούμπωμα» του κούκου…
πάντα το πρωί στο στόμα τους έστω και μια μπουκιά, μικρό κομμάτι ψωμί, για να
αποφύγουν το «κούμπωμα» του κούκου…
Αντίθετα αν τύχαινε και άκουγαν το
λάλημα του κούκου, πριν βάλλουν κάτι στο στόμα τους, τότε λέγανε ότι τους
«κούμπωσε» και ότι πολλές στενοχώριες τους περίμεναν μέσα στο χρόνο.
λάλημα του κούκου, πριν βάλλουν κάτι στο στόμα τους, τότε λέγανε ότι τους
«κούμπωσε» και ότι πολλές στενοχώριες τους περίμεναν μέσα στο χρόνο.
«Τρυγονίτσας κούμπωμα,
τριών χρονών
σκόνταμμα».
σκόνταμμα».
Επί πλέον, επειδή ο κούκος θεωρείται ο
άγγελος της άνοιξης και συνεπώς και της ευτυχίας, υπήρχε κοινή πρόληψη πως αν
κάποιος κρατούσε επάνω του χρήματα όταν ακουγόταν ο πρώτος κούκος της άνοιξης,
τότε θα είχε χρήματα όλο το χρόνο.
άγγελος της άνοιξης και συνεπώς και της ευτυχίας, υπήρχε κοινή πρόληψη πως αν
κάποιος κρατούσε επάνω του χρήματα όταν ακουγόταν ο πρώτος κούκος της άνοιξης,
τότε θα είχε χρήματα όλο το χρόνο.
Ακόμα, οι ανύπαντρες κοπέλες
μετρούσαν πόσες φορές επαναλάμβανε το «κούκου» το πουλί και ο αριθμός αυτός
πίστευαν ότι αντιστοιχούσε στον αριθμό των ετών που θα περνούσαν ως το γάμος
τους.
μετρούσαν πόσες φορές επαναλάμβανε το «κούκου» το πουλί και ο αριθμός αυτός
πίστευαν ότι αντιστοιχούσε στον αριθμό των ετών που θα περνούσαν ως το γάμος
τους.
Αστείρευτος ποταμός η φαντασία και οι
προλήψεις του λαού μας!
προλήψεις του λαού μας!
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: κουμπωμα, κουκος, Ευθυμιου, λαικη προληψη, δεισιδαιμονια, λαλημα, νηστικος, νηστεια, ανοιξη, κουμπωνω, ρουμπωνω, λαλω, συγχυση, ψυχικη υγεια, ρομβοω, ρουμπευω, ρομβος, ζωγραφιζω, ζωγραφικη, μαγεια, μαγευω, μαγικο ασμα, κομπος, κουμπωνομαι, αφασια, γλωσσοδετης, Ρουμπης, κουμπης, ρουμποκομπολογης, Τρυγονι, χρημα, ανυπαντρη, κοπελα, γαμος, πουλι Τρυγονα
