ΤΥΦΛΟΤΗΤΟΣ
ΟΜΗΡΟΥ)
να λέμε.
ΤΗΣ.
ΚΑΘΙΕΡΩΜΕΝΗ ΑΠΟΨΗ,
ΟΛΟΙ ΙΣΟΙ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΗΣ.
![]() |
| Αρχαία ελληνική παράσταση με δίκαιη μοιρασιά αγαθών, από δημόσια προσφορά ή θυσία, με χρήση ζυγαριάς. ΑΡΧΕΙΟ: Γ. Λεκάκη. |
έννοια, για την εξέταση του θέματος αυτού, είναι η έννοια της «ΣΚΕΨΗΣ».
και την «δημιουργική».
σκέψη, δημιουργείται από το «φαίνεσθαι», από τα ερεθίσματα κυρίως του
περιβάλλοντος.
σκέψη.
επαρκής εφόσον απλώς διαπιστώνει τον κόσμο των φαινομένων, δηλαδή των συγκεκριμένων
γεγονότων / πράξεων, με τις άμεσες-ορατές συνέπειές τους. Ταυτόχρονα επηρεάζει /
δυσκολεύει την «δημιουργική», στην λειτουργία της
οι ιδέες διαμορφώνονται, συγκεκριμενοποιούνται, εξελίσσονται, μέσα σε ένα αυστηρά
ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΟ πλαίσιο, που μπορούμε να το ονομάσουμε ΕΝΑΤΕΝΙΣΗ.
«δημιουργική» σκέψη «λειτουργεί», στο αφαιρετικό πλαίσιο της ενατένισης, ώστε
να ολοκληρώσει την διαμόρφωση μιας ιδέας. Και το ΕΠΙΔΙΩΚΕΙ συνειδητά.
εργασία της αυτή, ΟΦΕΙΛΕΙ να διεξαχθεί ΑΝΕΠΕΙΡΕΑΣΤΑ
από τα συμβαίνοντα (από τις ΠΡΑΞΕΙΣ), ώστε η ΑΠΟΤΊΜΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ (η
«ζυγαριά» που η “Δ” κρατά στο χέρι της) που αυτές οι ΠΡΑΞΕΙΣ θα επιφέρουν στην
ΚΟΙΝΩΝΙΑ, σε βάθος χρόνου, να είναι ΑΚΡΙΒΗΣ, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ & ΕΦΙΚΤΗ ΚΑΙ Η
ΠΟΙΝΗ ΤΟΥΣ ΝΑ ΕΠΙΦΕΡΕΙ ΤΗΝ ΙΑΣΗ.
είναι πολύ επικίνδυνη γιατί δυσκολεύει – επηρεάζει την «δημιουργική» σκέψη στην
ολοκλήρωση του έργου της.
ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ, ΔΙΑΤΥΠΩΝΟΥΝ και ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ ΝΟΜΟΥΣ, ΚΑΝΟΝΕΣ που θα επιφέρουν ΠΡΑΞΕΙΣ,
είναι μια ΘΕΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ.
ΟΦΕΙΛΕΙ να εξασφαλίσει –κατά το δυνατό – την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας, εντός
της οποίας διαδραματίζονται οι πράξεις.
συνόλου της συνείδησης με κύριο φορέα της, τη νόηση. Μας επιτρέπει να
αντιληφθούμε τον κόσμο των αιτιών και των συνεπειών τους, και μας αποκαλύπτει
τη συνάφεια και το ενιαίο που «κρατεί» τα πάντα.
αντιμετωπίζεται, μια λειτουργία επικέντρωσης της συνείδησης σε ένα εσωτερικό
σημείο ανώτερο από τον αντανακλαστικό μηχανισμό του συναισθήματος.
οφείλει να μην επηρεάζεται από το συναίσθημα, χρειάζεται λοιπόν, απόσταση και αποσύνδεση
από την επιρροή του, οπότε ανεξαρτητοποιείται η λογική διαδικασία και έτσι
μπορεί να ελέγξει την επιρροή του, αν και δεν την αποκλείει.
όψιν μας τα ανωτέρω, τώρα εξετάζουμε τις έννοιες: ΟΦΘΑΛΜΟΣ – ΤΥΦΛΟΤΗΤΑ – ΑΟΜΜΑΤΟΣ.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ των:
ὁρῶ + θαλμός “θάλαμος”
< αρχ. < τύφω “σχηματίζω καπνό,
καπνίζω”
σχέση και με το σχηματίζω καπνό που μπορεί να σημαίνει και θολώνω,
δηλ. πρόσκαιρα):
έναν τυφλό να διασχίσει τον δρόμο)
την αίσθηση της όρασης
δυνάμεις της φύσης)
λογικό
φανατισμός)
κάποιον την ικανότητα να κρίνει σωστά
από μίσος)
την ικανότητα να κρίνει σωστά εξ αιτίας έντονου συναισθήματος
εμπιστοσύνη / υπακοή
υπόκειται σε περιορισμό, κρίση, εξέταση
+ ὄμμα / “μάτι”
νεκρωθεί
δεν έχει μάτια] Δεν υπάρχει το
όργανο (οφθαλμοί/μάτια)
ΤΗΣ ΕΙΔΗΣΗΣ (από το ρ. ΕΙΔΩ που σημαίνει την ΑΜΕΣΗ – ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΓΝΩΣΗ για τα
ΔΡΩΜΕΝΑ), που προσφέρουν τα όργανα αυτά για την λειτουργία της ΣΚΕΨΕΩΣ. Επομένως
και ΣΤΕΡΗΣΗ στην ικανότητα ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ των επιπτώσεών τους. Άρα δεν αφορά την
Δικαιοσύνη.
Τυφλοί αοιδοί από
τον Όμηρο και την αρχαιότητα
είναι ότι η τυφλότης ως χαρακτηριστικό, συχνά αποδίδετο στις ιδιαίτερες εκείνες
κατηγορίες των ανθρώπων που συγκροτούσαν οι ποιητές και οι μάντεις.
ΟΜΗΡΟ, ο Πρόκλος
δηλώνει ότι η τυφλότης του είναι συμβολική, μιας και ο Όμηρος
μας αποκαλύπτει ύψιστες θεολογικές και κοσμολογικές έννοιες, για
την απόκτηση των οποίων δεν χρειάζονται οι αισθήσεις μας, αλλά μόνο η νόηση
μας.
“Ο Όμηρος, αντίθετα, ακολουθώντας
μιαν άλλη και τελειότερη, κατά την γνώμη μου, κατάσταση της
ψυχής, απομακρυνόμενος από το κατ’ αίσθηση
ωραίο και τοποθετώντας τη νόηση του
πάνω από κάθε ορατή και φαινομενική αρμονία, υψώνοντας
μάλιστα τον νου της ψυχής του προς την αόρατη και πραγματική υπαρκτή αρμονία και οδηγημένος
στην αληθινή ωραιότητα, έχασε το φως του, όπως λένε εκείνοι που συνηθίζουν
κάτι τέτοια μυθολογήματα…. είναι πάντως ολοφάνερο ότι οι μυθοπλάστες δικαιολογημένα
λένε ότι τυφλώθηκε εκείνος που αγαπά την θέαση τέτοιων πραγμάτων στον κόσμο, αυτός που από τα φανερά
πράγματα και τις απεικονίσεις ανυψώθηκε προς την απόκρυφη για τις αισθήσεις μας
θέαση. Αφού λοιπόν κάποιοι έκρυβαν μέσω των συμβόλων κάθε φορά την περί
των όντων αλήθεια, έπρεπε και η παράδοση σχετικά με αυτούς να μεταδοθεί στους
μεταγενεστέρους με τρόπο κυρίως συμβολικό“.
(Άλλωστε και
η λέξη μυστήρια προέρχεται από το ρήμα μύω που σημαίνει
κλείνω τα μάτια. Κλείνω τα μάτια γιατί δεν μου χρειάζονται
ανοιχτά, μιας και σε ότι μυηθώ, θα μυηθώ με την νόηση μου και θα
αποφύγω τις αισθήσεις που θα μου δώσουν απατηλή εικόνα και γνώση).
ο ίδιος ο Όμηρος μας λέει:
χάρισε κάποιος θεός να φραίνει με το τραγούδι του,
τραγουδήσει ο πόθος.
αναφορά για τον Στησίχορο πως έχασε προσωρινά την όραση του όταν στην ποίηση
του καταφέρθηκε εναντίον του προσώπου της Ωραίας Ελένης (η οποία λατρεύονταν ως
Θεά στην Σπάρτη).
αναφέρεται ο Τειρεσίας και άλλοι Κάλχας, Κασσάνδρα, Έλενος, Θεοκλύμενος… αντίστοιχες
ιστορίες έχουμε και για τον Φινέα, τον τυφλό ψαρά Φορμίωνα με το προφητικό
όνειρο, κ.α.
μύθος που συνδέει την απώλεια της όρασης με την πρόγνωση/προφητεία είναι και o
αναφερόμενους στους Κύκλωπες. Το αντιστάθμισμα για την απώλεια του ενός
οφθαλμού ήταν για τους Κύκλωπες η ικανότητα να γνωρίζουν την στιγμή του θανάτου
τους. Όμως με περιορισμό σε σχέση με την πλήρη δυνατότητα πρόγνωσης των
μελλούμενων πού επιβλήθηκε σαν τιμωρία από τους Θεούς. Και σε πολλούς όμως
ακόμα μύθους η τύφλωση μπορεί να επέρχεται ως τιμωρία από τους θεούς, ενώ είναι
πάλι οι Θεοί, που προσφέρουν και τις ιδιαίτερες ικανότητες της πρόγνωσης ως
αντιστάθμισμα. Κάποιες φορές η στέρηση της όρασης επιλέγεται ως μικρό τίμημα
έναντι του κέρδους της μαντικής ικανότητας, της σοφίας, ακόμα και της
μεγαλύτερης του συνηθισμένου διάρκειας ζωής από τους ίδιους τους ήρωες του
μύθων όπως στην περίπτωση του Φινέα.
που συνδέει τις υπερφυσικές ικανότητες και κυρίως την γνώση με την στέρηση της όρασης
(ώστε να μην επηρεάζονται από τα διαδραματιζόμενα στον ενεστώτα χρόνο)
βρίσκεται διαδεδομένη και σε άλλους τόπους και ιστορικούς χρόνους. Ας
αρκεστούμε σε μια μόνο αναφορά, στην αυτο-τύφλωση του Θεού Όντιν. Ο Όντιν
αντάλλαξε το ένα του μάτι για να πιεί από το πηγάδι του Μίμιρ, μια θυσία με
αντάλλαγμα την γνώση των κοσμικών μυστικών. Το δίπολο γνώση (είτε μαντική, είτε
μυστικών είτε άλλου τύπου) και τύφλωση μπορεί να βρεθεί σε πάρα πολλές αναφορές
και με αυτό ακριβώς το μοτίβο ξετυλίγει ο Σοφοκλής την πλοκή στον διάλογο
μεταξύ του Τειρεσία και του Οιδίποδα στην γνωστή τραγωδία του.
τύπου γνώση και ικανότητα είναι φυσικά και η μουσική τέχνη. Ειδικά στον χώρο των
μουσικών, κατ’ αντιστοιχία με τους αοιδούς της αρχαίας Ελλάδας, οι αναφορές
στην τύφλωση είναι πάρα πολλές σε όλους τους πολιτισμούς και συνδυαζόμενες
ρίχνουν φως σε διάφορες πτυχές του ζητήματος.
Έτσι στην κινεζική παράδοση οι πρώτοι μυθικοί (αυλικοί) μουσικοί Shi Yan και
Shi Kuang είναι επίσης τυφλοί και μάλιστα παρά τους 5 αιώνες που τους χωρίζουν
συνδέονται με μια ωραία ιστορία με υπερφυσικά χαρακτηριστικά, ενώ μέχρι και τον
20ο αιώνα αναφέρονται guilds τυφλών μουσικών και μάντεων (από αυτούς που λένε
παραδοσιακά την τύχη στην Κίνα), συνδυάζοντας και τα δύο αντικείμενα που από
την αρχή είδαμε να συνοδεύονται από τυφλότητα.
ΤΥΦΛΩΣΗ ΣΧΕΤΙΖΟΤΑΝΕ ΑΜΕΣΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ (Μαντική, Μουσική…)
ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΔΕΝ ΑΣΚΕΙ ΜΑΝΤΙΚΗ ΠΡΟΦΗΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ.
¨καλυμμένα¨ για να μην επηρεάζεται από τα συμβαίνοντα στον ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΧΡΟΝΟ, δηλ
από το τι λέγεται/ κατατίθεται έμπροσθέν της από τους αντίδικους και τους
συνηγόρους τους ώστε να μπορεί απερίσπαστα αφενός να εξακριβώσει το τι πράγματι
συνέβη και τις συνθήκες που συνέβη, αλλά κυρίως για να εξετάσει τις συνέπειές που
αυτό θα επιφέρει στους διαδίκους, επομένως και στην κοινωνία της οποίας είναι
μέλη, ώστε με την απόφασή της να τις άρει, να τις επαναφέρει αν όχι στην
ωφελιμότητα, στην εξουδετέρωση.
ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΟΛΟΙ ΕΙΝΑΙ ΙΣΟΙ (Επιτάφιος Περικλέους) κατὰ μὲν τοὺς νόμους πρὸς τὰ ἴδια διάφορα πᾶσι τὸ ἴσο ἔναντι δὲ τῶν νόμων, εἶναι ὅλοι ἴσοι στὶς ἰδιωτικές τους διαφορές.
αυτό που η Δικαιοσύνη εξετάζει, είναι οι συνέπειες των πράξεων τους –
λαμβάνοντας υπ’ όψιν της και τις συνθήκες, τις οποίες επίσης διερευνά, κάτω από
τις οποίες οι πράξεις αυτές έλαβαν χώρα – και όχι η κοινωνική θέση ή η ιδιότητα
των διαδίκων.
