Της δρ. Γεωργίας Κατσογριδάκη, διαιτολόγου – διατροφολόγου
Στην αρχαία ελληνική σκέψη, οι έννοιες του Νείκος και της Φιλότητας του Εμπεδοκλή[1] αποκτούν κεντρικό ρόλο στην κατανόηση της φύσης και των μεταβολών της. Η διαρκής αλληλεπίδραση αυτών των δύο κοσμικών δυνάμεων καθορίζει την πορεία της ύπαρξης, δίνοντας μας έναν τρόπο να αποδώσουμε νόημα στις αλλαγές που συντελούνται γύρω μας. Ο κόσμος, λοιπόν, δεν είναι παρά μια σκηνή όπου το Νείκος και η Φιλότητα χορεύουν έναν διαρκή και ατέρμονο χορό, επιφέροντας γεννήσεις και θανάτους, ενώσεις και διασπάσεις.
Το Νείκος, η δύναμη που προκαλεί τον διαχωρισμό και την αντίθεση, ενσαρκώνει όλα όσα διαχωρίζουν και απομακρύνουν. Στην ανθρώπινη εμπειρία, οι συνέπειες του Νείκου είναι κατανοητές:
- οι συγκρούσεις,
- οι αντιπαραθέσεις και
- οι διαμάχες
φέρνουν έναν αέρα καταστροφής και αστάθειας. Ωστόσο, όπως μας διδάσκει ο Εμπεδοκλής, αυτή η διασπαστική ροπή είναι αναγκαία και έχει τη δική της αξία. Χωρίς το Νείκος, οι θεμελιώδεις διαφορές που διαμορφώνουν τη ζωή θα απουσίαζαν, και η γη θα παρέμενε αδράκτη, στατική – μια ιδέα που παραμένει στα όρια των φιλοσοφικών μας αναζητήσεων.
Αντιθέτως, η Φιλότης προβάλλει τις αξίες της ενότητας, της συνεργασίας και της αγάπης. Είναι αυτός ο κοσμικός δεσμός που συσφίγγει τα στοιχεία, δημιουργώντας:
- ισχυρές συνδέσεις και
- απόλυτη ένωση.
Όμως, η Φιλότητα, εξ ίσου αναγκαία, φέρνει στην επιφάνεια την ανάγκη της ισορροπίας: χωρίς την παρουσία του Νείκου, η Φιλότητα θα περιστρέφονταν γύρω από τον εαυτό της, παραμένοντας εγκλωβισμένη σε έναν κύκλο ακινησίας.
Από την άλλη, η φιλοσοφία του Λάο Τσε[2]μας παρέχει έναν συμπληρωματικό τρόπο κατανόησης της ενότητας και της διαφοροποίησης στο σύμπαν. Το «Ταο», τον δρόμο της φύσης που προτείνει ο Λάο Τσε, αναγνωρίζει την σημασία του Yin και του Yang, οι αντίθετες δυνάμεις που αλληλοσυμπληρώνονται και συμβάλλουν στη συνολική ισορροπία του κόσμου. Όπως συμβαίνει με το Νείκος και την Φιλότητα, το Yin και το Yang συνυπάρχουν σε μια συνεχή κίνηση, όπου η μία δύναμη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την άλλη. Η συνεργασία αυτών των δυνάμεων οδηγεί στην αρμονία και στην φυσική ροή του κόσμου.
Καθώς ο Λάο Τσε γράφει: «Η σκληρότητα και η δύναμη δεν κρατούν – είναι το λεπτό και το μαλακό που επικρατεί». Αυτή η παρατήρηση αντικατοπτρίζει την δυναμική του Νείκου και της Φιλότητας, όπου οι φαινομενικά ισχυρές δυνάμεις του διαχωρισμού μπορεί να φέρνουν αναταραχή, αλλά τελικά αναγνωρίζουμε ότι η αληθινή δύναμη βρίσκεται στην ικανότητα να συνθέτουμε και να ενώνουμε, αναζητώντας τη συμφωνία εν μέσω της διαφοράς.
Η Ηρακλείτεια φιλοσοφία επαληθεύει την αντίθεση ως την κινητήρια δύναμη της μεταβολής. Η ρήση του Ηρακλείτου ότι «τα πάντα ρει» – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκακης “Φωτιζοντας τον Βιο του Ηρακλειτου” – αποδεικνύει ότι η αλλαγή είναι ο μόνος σταθερός παράγοντας στην ύπαρξη. Το Νείκος και η Φιλότητα είναι δύο όψεις της ίδιας πραγματικότητας – η αντίφαση μεταξύ τους μπορεί να είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την εξέλιξη και την ανάπτυξη.
Η αναζήτηση της ισορροπίας μεταξύ των δυνάμεων αυτών είναι μία από τις σπουδαιότερες προκλήσεις μας στον σύγχρονο κόσμο. Στην πολιτική, στην κοινωνία και στη φύση, η αλληλεπίδραση του Νείκου και της Φιλότητας μας καλεί να αναλογιστούμε την κατάσταση της ανθρωπότητας. Οι εντάσεις που οδηγούν σε συγκρούσεις είναι αμέτρητες, αλλά οι σχέσεις αλληλεγγύης αναδύονται ακόμη πιο ισχυρές. Αυτό που μαθαίνουμε από την φιλοσοφία του Λάο Τσε είναι πως οι κινητήριες δυνάμεις περιέχουν ένα μυστικό: την ικανότητα να επαναστατούν και να συγχωνεύονται, καθώς οι διαφορετικές ενέργειες δεν είναι αντιφατικές αλλά αλληλοσυμπληρωματικές.
Ο Λάο Τσε στο «Ταό Τε Τζιγνγκ» προσδιορίζει την σημασία της ταπεινότητας και της ανεκτικότητας: «Η μεγαλύτερη ικανότητα είναι να επιτρέπεις στους άλλους να είναι όπως είναι». Αυτό μας διδάσκει ότι η αποδοχή του Νείκου, της αντίστασης και του διαφορετικού δεν σημαίνει παραίτηση αλλά, αντίθετα, μια ενεργή συμμετοχή στη διαδικασία δημιουργίας και αναδημιουργίας της πραγματικότητας. Η αλληλεπίδραση του Νείκου και της Φιλότητας στη φύση μας καλεί να υιοθετήσουμε μια στάση ευελιξίας, να μάθουμε πότε να προχωρούμε μπροστά και πότε να κάνουμε πίσω, αναγνωρίζοντας ότι η αληθινή δύναμη προέρχεται από την συμφωνία και την αλληλεξάρτηση των δυνάμεων αυτών.
Η φιλοσοφία του Λάο Τσε μας υπενθυμίζει ότι όταν διατηρούμε την ανοιχτότητα και την κατανόηση απέναντι στις αλλαγές, επιτρέπουμε στις δυνάμεις του Νείκου και της Φιλότητας να οδηγήσουν σε μια φυσική ισορροπία που φέρνει ανάπτυξη και προκοπή. Συνειδητοποιώντας πως η ζωή είναι μια συνεχής ροή, δεν πρέπει να αντιστεκόμαστε σε αυτή την κίνηση αλλά να την αποδεχτούμε ως φυσική εξέλιξη, συνταιριάζοντας το δυναμικό του Νείκου και την ηρεμία της Φιλότητας.
Συμπερασματικά, η Φιλότητα και το Νείκος, σε συνδυασμό με τη σοφία του Λάο Τσε, με την πολυπλοκότητα και την αλληλεξάρτησή τους, μας καλούν να γίνουμε καλύτεροι, να κατανοήσουμε τις αμφιβολίες μας και τελικά να εξελιχθούμε μέσα από αυτήν την διαρκή διαδικασία μεταβολής. Η ενότητα και η διαφοροποίηση είναι οι πυλώνες της πραγματικότητας μας και, αναγνωρίζοντας αυτές τις δυνάμεις, μπορούμε να προσεγγίσουμε τη ζωή με περισσότερη σοφία, υπομονή και αποδοχή για τη διαρκή κίνηση του κόσμου.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 23.11.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ο Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος (από τον Ακράγαντα Σικελίας Μεγάλης Ελλάδος / Κάτω Ιταλίας, 495 – 435 π.Χ.) ήταν αρχαίος Ελλην πυθαγόρειος φιλόσοφος, από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της προσωκρατικής ελληνικής φιλοσοφίας, φυσικός, μηχανικός, εφευρέτης, ιατρός, μουσικός και ποιητής.
[2] Ο Λάο Τσε (Laozi / Lao Tzu / Lao Tse / Laotze = «γερο-διδάσκαλος» – πραγματικό όνομα ίσως Λι Ερ) είναι πρόσωπο της κινεζικής φιλοσοφίας, που άγνωστο πότε έζησε: Άλλοι λένε τον 6ο αιώνα π.Χ., άλλοι τον 4ο (εποχή των “100 σχολών σκέψης”), ενώ άλλοι αμφισβητούν ακόμη και την ιστορική του ύπαρξη. Του αποδίδεται η συγγραφή του ταοϊστικού έργου “Τάο Τε Τσινγκ”, το οποίο τον καθιέρωσε ως τον ιδρυτή του ταοϊσμού.
Φιλοτης Νεικος Κινητηρια Δυναμη της Μεταβολης Προοπτικη αρχαιος Κοσμος Λαο Τσε Φιλοτητα Κινητηριος Δυναμις Μεταβολη Λαοτσε Εμπεδοκλης ο Ακραγαντινος ακραγας Ακραγαντας Σικελιας Μεγαλη Ελλαδα Κατω Ιταλια 5ος αιωνας 495 – 435 πΧ αρχαιος ελληνας πυθαγορειος φιλοσοφος, σπουδαιοτερος εκπροσωπος προσωκρατικη αρχαια ελληνικη πυθαγορεια φιλοσοφια φυσικος, μηχανικος, εφευρετης, ιατρος, μουσικος ποιητης πυθαγορας γεροδιδασκαλος κινεζικη κινα αγνωστο 6ος 4ος εποχη των εκατο σχολων σκεψης σχολη σκεψεως σκεψη ιστορια συγγραφεας ταοιστικο εργο Ταο Τε Τσινγκ ιδρυτης ταοισμος κατσογριδακη, εννοια κατανοηση φυση αλληλεπιδραση κοσμικες δυναμεις υπαρξη νοημα αλλαγη κοσμος, σκηνη χορος διαρκης ατερμονος γεννηση γεννα θανατος, ενωση διασπαση δυναμη διαχωρισμος αντιθεση, ενσαρκωση απομακρυνση ανθρωπινη εμπειρια, συνεπεια συγκροηση αντιπαραθεση διαμαχη καταστροφη ασταθεια διασπαστικη ροπη αναγκαια αξια θεμελιωδης διαφορα διαμορφωση ζωη γη αδρακτη, στατικη ιδεα φιλοσοφικη αναζητηση αξιες ενοτητα, συνεργασια αγαπη κοσμικος δεσμος στοιχειο συνδεση απολυτη ενωση αναγκη ισορροπια περιστροφη εγκλωβισμος κυκλος ακινησιας ακινησια διαφοροποιηση συμπαν δρομος της φυσης σημασια Yin Yang, γιν γιανγκ αντιθετες δυναμεις αλληλοσυμπληρωση συμβολη συνεχη κινηση, συνεργασια δυναμεις αρμονια φυσικη ροη σκληροτητα λεπτο μαλακο επικρατηση παρατηρηση δυναμικη Νεικου φιλοτητας, φαινομενικα αναταραχη αληθινη ικανοτητα συμφωνια διαφορα Ηρακλειτεια Ηρακλειτια κινητηριος δυναμις ρηση Ηρακλειτος παντα ρει σταθερος παραγοντας δυο οψεις πραγματικοτητα αντιφαση εξελιξη αναπτυξη προκληση πολιτικη κοινωνια κατασταση ανθρωποτητα ενταση συγκρουσεις σχεση αλληλεγγυη κινητηριες δυναμεις μυστικο ικανοτης επανασταση συγχωνευση διαφορετικη ενεργεια αντιφαση αλληλοσυμπληρωματικη σημασια ταπεινοτητα ανεκτικοτητα μεγαλυτερη ικανοτητα αλλος οπως εισαι αυτος που ειναι εαυτος γερος διδασκαλος γεροντας δασκαλος αποδοχη αντισταση διαφορετικο παραιτηση ενεργη συμμετοχη διαδικασια δημιουργιας αναδημιουργιας πραγματικοτητας υιοθετηση σταση ευελιξια αληθινη συμφωνια αλληλεξαρτηση ανοιχτοτητα αλλαγες, προκοπη συνειδητοποιηση ζωη αποδοχη εξελιξη, συνταιριασμα δυναμικο ηρεμια σοφια πολυπλοκοτητα αλληλεξαρτηση καλυτερος ανθρωπος αμφιβολια υπομονη αποδοχη κινησις
