Βρέθηκε βυθισμένος αρχαίος κυματοθραύστης (90×23 μ.) στην πόλη που έκτισε ένας αρχαίος Έλλην μουσικός, ο οποίος έσωσε τους ανθρώπους από τον κατακλυσμό του Διός! – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Υποβρύχιοι αρχαιολόγοι εντόπισαν τα ερείπια ενός αρχαίου κυματοθραύστη, στην θέση του αρχαίου λιμανιού του Μισηνού(*) – σήμερα στον Δημο Bacoli, στον κόλπο της Νεαπόλεως Καμπανίας, Μεγάλης Ελλάδος, στον 40ό παράλληλο [40.7867°N 14.0842°E]. Η ομάδα του Τμήματος Υποβρύχιας Αρχαιολογίας της Αρχαιολογικής Εποπτείας για την Μητροπολιτική Περιοχή της Νεάπολης αρχικώς προβληματίστηκε από την συλλογή – ύψους 2 μ. – σκαλιστών τεμαχίων, θραυσμάτων γλυπτών, κιόνων και αρχιτεκτονικών στοιχείων, που βρήκαν στον πυθμένα της θάλασσας. Σύντομα, όμως, συνειδητοποίησαν ότι αυτά δεν ήταν μέρος της κατάρρευσης ενός κτηρίου. Αντιθέτως, τα υλικά είχαν ξανα-χρησιμοποιηθεί και στοιβαχθεί σκοπίμως για να σχηματίσουν μια δομή – διαστάσεων 90 Χ 23 μ. Ο κυματοθραύστης βρίσκεται βυθισμένος ανάμεσα στην Πούντα Τερόνε και την Πούντα Πεννάτα. Οι αρχαιολόγοι λένε ότι η επανάχρηση μνημειωδών στοιχείων στο Μισηνό, όπως κίονες και σκαλιστές πέτρες μαρτυρά ελληνιστική παράκτια μηχανική.

Το λιμάνι Μισηνό ήταν η βάση του Classis Misenensis(**), του πιο ισχυρού ναυτικού στόλου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι αρχαιοι μηχανικοί δημιούργησαν το προστατευτικό φράγμα, για να προστατεύσουν τον στόλο από τους ανέμους (και δη τον σιροκου), που προέρχονται από την έρημο Σαχάρα Αφρικής και είναι γνωστό ότι κτυπούσε τις νότιες ιταλικές ακτές.

Βρέθηκε και ένα θραύσμα μαρμάρινης στήλης cipollino.

ΠΗΓΗ: Soprintendenza ABAP per l’Area Metropolitana di Napoli.

(*) Το αρχαίο ελληνικό Μισηνόν (> λατ. Misenum > ιταλ. Miseni, Miseno) εκτίσθη προς τιμήν του σαλπιγκτή μουσικού Μισηνού – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης “Μουσικης Μυησις” – συντρόφου του Έκτορα, και του Αινεία, των Τρώων Ελλήνων, ο οποίος συνετέλεσε στην αποχώρηση των υδάτων, με τα οποία ο Ζευς απειλούσε να καλύψει την γη μετά τον κατακλυσμό. Έσωσε έτσι τους ανθρώπους της περιοχής του, από βέβαιο πνιγμό. Ακόμη και σήμερα, τα πολλά υπόγεια κανάλια νερού της περιοχής, λένε ότι είναι απομεινάρια του έργου του.  Ένας ακόμη αρχαίος ευεργέτης της ανθρωπότητος, ένας άλλος Προμηθέας. Αλλά για τιμωρία του, στήθηκε ένας μουσικός αγώνας – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης “Μουσικης Μυησις” – όπου τόλμησε να συναγωνισθεί στην σάλπιγγα, τον θεό των υδάτων Τρίτωνα και γι’ αυτό καταγκρεμίσθηκε από τον θεό στην θάλασσα και…. επνίγη εδώ. Ετάφη στο ακρωτήριον Μισηνό. Σήμερα λένε πως ο τάφος του είναι η κορυφή του, που οντως θυμίζει σχήμα ενός αρχαίου τύμβου.

Η τοποθεσία κατοικείτο ήδη από την Εποχή του Σιδήρου. Έγινε λιμάνι της αρχαίας ελληνικής Κύμης (> Κούμας) τον 4^ο αιώνα π.Χ. Τον 3ο αιώνα π.Χ. έφτασε έως αυτήν ο Αννίβας. Τον 2^ο αιώνα π.Χ. έγινε ένα ακμάζον οικιστικό κέντρο. Με την δημιουργία του Πόρτους Ιούλιου, έγινε ανεξάρτητη αποικία και μετετράπη σε βάση του ρωμαϊκού πραιτοριανού στόλου στην κάτω Τυρρηνική Θάλασσα. Το 39 π.Χ., στο Μισηνόν συνήφθη η βραχύβια «Συμφωνία του Μισσηνού», μεταξύ του Οκταβιανού (αργότερα Αυγούστου) και του αντιπάλου του, Σέξτου Πομπήιου. Επί Αυγούστου, ήταν η σημαντικότερη ρωμαϊκή στρατιωτική τοποθεσία στην περιοχή. Έγινε ακόμη πιο σημαντική επί βασιλείας του Μάρκου Αυρηλίου (161 μ.Χ.). Αλλά παρήκμασε με την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ήταν η έδρα του πρώτου αυτοκρατορικού στόλου, του Classis Praetoria Misenensis(**).

Χάρτης της περιοχής, (Beloch, 1890).

Η διλίμενος πόλις εκμεταλλευόταν μια διπλή φυσική λεκάνη:

• την εσωτερική (που ονομαζόταν Maremorto ή Λίμνη Μισηνού / Miseno), στην αρχαιότητα αφιερωμένη σε ναυπηγεία και ναυπηγική συντήρηση, και
• την εξωτερική, που ήταν το πραγματικό λιμάνι.

Ήταν αγαπημένος προορισμός διακοπών για την ρωμαϊκή αριστοκρατία, κατά την εποχή της Δημοκρατίας, οι βίλλες του Γάιου Μάριου, του Μάρκου Αντώνιου και του Λούκουλλου. Εδώ πέθανε ο Τιβέριος (16.3.37 μ.Χ.), και εξορίστηκε ο τελευταίος από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες, ο Ρωμύλος Αυγουστούλος.

Η πόλις είχε:

• ναυτικούς στρατώνες,
• βίλλες (με ιχθυοτροφικές δεξαμενές, ιδιωτικά λιμάνια [μαρίνες] και αποβάθρες στο opus caementicium),
• νεκρόπολη (βρέθηκαν πολλές επιγραφές),
• θέατρο (στην ακτή, λαξευμένο στους τόφφους, με ημικυκλική στοά, μισοβυθισμένο λόγω βραδυσεισμού) κ.ά.
• Κοντά στο παραθαλάσσιο θέατρο ανακαλύφθηκε προσφάτως και ένα μεγάλο συγκρότημα επαύλεων, ίσως η κατοικία του Πλίνιου του Πρεσβύτερου (κρίνοντας από την χρονολογία και την θέση του), με την μέγιστη ορατότητα στην λεκάνη του λιμανιού και στον Κόλπο.

• μια τεράστια ρωμαϊκή δεξαμενή – γνωστή ως Σπηλιά Δραγωνάρα (παραπάνω φωτογραφία) – σκαμμένη στον γκρεμό, δίπλα στο λιμάνι. Πιθανώς χρησιμοποιούνταν ως ύδρευση για την βάση του στόλου ή/και για την Βίλα του Λούκουλλου, η οποία πιθανότατα βρισκόταν στον λόφο από πάνω.
• το σάκελλο[1] των Αυγουσταλών[2], επίσης μισοβυθισμένο λόγω των υπόγειων υδάτων.

Η πόλη, εγκαταλείφθηκε τελικώς το 840 μ.Χ, μετά από μια μακρά σειρά πειρατικών επιδρομών των Σαρακηνών. Οι περισσότεροι κάτοικοι κατέφυγαν στο κοντινό νησί Πρόκειται[3], ενώ άλλοι μετακινήθηκαν στην ενδοχώρα στα πυκνά δάση των Ατελλάνων, δημιουργώντας την πόλη Φρατταματζόρε (< μεγαλη φρατρία / φράκτα, όπου ακόμη υπάρχει γειτονιά που ονομάζεται Βια Μιζένο).[5]

Αξιοθεατα

Αξιοθεατα σημερινά στο ακρωτήριον Μισηνόν:

• ένας αρχαίος πύργος, για την αντιμετώπιση των Σαρακηνών, γνωστός ως “Torre Bassa”. Στην κορυφή ευρίσκονται τα ερείπια πολυβολείων[4] και οχυρώσεων, που χρονολογούνται από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
• φάρος (προσβάσιμος μέσω σήραγγας), σε στρατιωτική ζώνη κλειστή για το κοινό.
• η παραλία Miliscola, είναι ένα δημοφιλές θερινό θέρετρο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος ήταν ο praefect – δηλ. υπεύθυνος του ναυτικού στόλου στο Μισσηνό, το 79 μ.Χ. – κατά την στιγμή της έκρηξης του Βεζούβιου, που ήταν ορατή νότια, απέναντι από τον κόλπο της Νεάπολης. Βλέποντας τις απαρχές της έκρηξης, ο Πλίνιος έφυγε για να την δει από κοντά και διασώσει ό,τι μπορούσε, αλλά σκοτώθηκε κατά την διάρκεια των εκρήξεων. Η περιγραφή του θανάτου του δίνεται από τον ανιψιό του, Πλίνιο τον Νεώτερο, ο οποίος επίσης κατοικούσε στο Μισηνό εκείνη την εποχή. – βλ. επιστολή VI,16, Πλίνιου του Νεότερου, αφιερωμένη στον Τάκιτο.
• Βιργίλιος, Οβίδιος.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Το sacellum ήταν ένα μικρό ιερό, πολλάκις ιδιωτικό – υποκοριστικό του sacrum (ουδέτερο sacer, «που ανήκει σε έναν θεό»).

[2] Οι Sodales ή Sacerdotes Augustales (ενικός Sodalis / Sacerdos Augustalis), ήταν ένα τάγμα (sodalitas) Ρωμαίων ιερέων, που ιδρύθηκε αρχικώς από τον Τιβέριο, για να φροντίσουν την διατήρηση της λατρείας του Αυγούστου και των Ιουλίων. Η ίδρυσή τους το 14 μ.Χ. περιγράφεται στα Annales του Τάκιτου.

[3] Το σημερινό όνομα του νησιού προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό «προ κείται», επειδή κείται προ της πόλεως, άρα το ονομάτισαν αυτοί που έρχονταν από την θάλασσα, δηλ. οι Έλληνες > ρωμαϊκό όνομα Prochyta > Προτσίντα / Procida.

Κατ’ άλλους από το Prima Cyme (= κοντά στην Κύμη), όπως πρέπει να φαινόταν το νησί στους αρχαίους Έλληνες αποίκους, που μετανάστευαν από την νήσο Πιθηκούσες / Ίσκια στην Κύμη.

Συμφώνως με τον ελληνικό μύθο, η μάχη μεταξύ των γιγάντων και των θεών έλαβε χώρα εδώ, και ο Τυφών / Τυφαίος και ο Αλκυονέας κατέληξαν κάτω από τον Βεζούβιο και την Πιθηκούσα αντίστοιχα, ο δε Μίμας κάτω από το νησί Πρόκειται.

[4] Οι Ιταλοί τα λένε casematte, λέξη από την οποία λέγεται κασιμάτης ο ειδικός τεχνίτης – κατασκευαστής ή φύλαξ αυτων.

[5] Frattamaggiore: Πόλις της Καμπανίας στον 40ό παράλληλο [40°56′N 14°17′E] Σήμερα τα τρία Τ στο πάνω μέρος του εμβλήματος της πόλεως υπενθυμίζουν την ελληνική προέλευσή της, από τις τρεις ελληνικές αποικίες, από τις οποίες προέκυψε η πόλη Φρατταματζόρε: Μισηνό, Κύμη και Ατέλλα. Η πόλις ετιμήθη από τους Αραγωνέζους βασιλείς και δη από τον ελληνικής καταγωγής βασιλιάς Φερράντε Α΄ της Αραγωνίας (1492), εποχή που η Βικαρία μεταφέρθηκε στο Φρατταματζόρε. Ο Φερδινάνδος Τραστάμαρα ντ’ Αραγόνα / Φερράντε / Ντον Φερράντο ή Φερράντο Βέκιο, ήταν του ναπολιτάνικου κλάδου, ο μόνος άρρεν γιος, αλλά νόθος, του Αλφόνσου Α’ της Νάπολι και βασιλιάς της Νεάπολης (1458 – 1494). Ο βασιλιάς υποστηρίχθηκε και από τον Έλληνα ηγέτη Γεώργιο Καστριώτη, ο οποίος όφειλε στον βασιλιά την προστασία που είχε λάβει στο παρελθόν από τον Αλφόνσο. Οι Έλληνες κάτοικοι καλλιέργησαν κάνναβη, έφτιαξαν κλωστήρια και ασχολούνταν με το εμπόριο ζαχαροκάλαμου με την Νάπολι. Η πόλη εξελίχθηκε σε μοναστική κυρίως με Βενεδικτίνων και έχασε τον ελληνικό χαρακτήρα της…

αρχαιος βυθισμενος κυματοθραυστης αρχαια πολη αρχαιος ελλην μουσικος, σωτηρας σωτηρ ανθρωπων ανθρωποτητας κατακλυσμος Διος Δευκαλιωνος Δευκαλιων Δευκαλιωνα Δευκαλιωνας Λεκακης βυθισμενη πολις αρχαιοι ελληνες μουσικοι ανθρωπος Διας ζευς δια υποβρυχια αρχαιολογια ερειπια αρχαιο λιμανι λιμην Μισηνος Δημος μπακολι Bacoli, κολπος της Νεαπολεως Καμπανιας, Νεαπολης Νεαπολη Ναπολι Καμπανια, 40ος παραλληλος Μητροπολιτικη Περιοχη σκαλιστο τεμαχιο θραυσμα γλυπτο κιονας αρχιτεκτονικα στοιχεια μελη πυθμενας βυθος θαλασσας κτηριο υλικα ξαναχρησιμοποιηση στοιβαγμα σκοπιμα δομη Πουντα Τερονε Πεννατα Πενατα αρχαιολογος επαναχρηση μνημειωδη Μισσηνο, κιονες σκαλιστες πετρες ελληνικη ελληνιστικη παρακτια μηχανικη Μισηνον ναυτικη βαση κλασις μισενσις Classis Misenensis, ναυτικος στολος Ρωμαικη Αυτοκρατορια Ρωμαιοι αρχαιοι μηχανικοι δημιουργια προστατευτικο φραγμα, προστασια ανεμος σιροκος ερημος Σαχαρα Αφρικης βορεια αφρικη νοτια ιταλικες ακτες μαρμαρινης στηλη cipollino λατινικα Misenum > ιταλικα Miseno μισενι μισενουμ μισενο μιζενι μιζενουμ μιζενο σαλπιγκτης μουσικος Μισηνος συντροφος εκτορας, εκτωρ Αινειας, αποχωρηση υδατων, απειλη ανθρωποι πνιγμος υπογεια καναλια νερου νερο εργο τιμωρια του, μουσικη αγωνας, διαγωνσιμος τολμη συναγωνισμος σαλπιγξ θεος υδατα Τριτωνας τριτων καταγκρεμισμα θαλασσα ταφη ακρωτηριον ταφος κορυφη σχημα τυμβος κατοικηση Εποχη Σιδηρο Κυμη Κουμα 4^ος αιωνας πΧ 3ος Αννιβας 2^ος ακμη οικιστικο κεντρο Πορτους Ιουλιος ανεξαρτητη αποικια μετατροπη ρωμαικος πραιτοριανος κατω Τυρρηνικη ετρουρια ετρουσκοι 1ος 39 βραχυβια Συμφωνια του Μισσηνου Οκταβιανος Αυγουστος Σεξτος Πομπηιος σημαντικοτερη ρωμαικη στρατιωτικη βασιλεια Μαρκος Αυρηλιος 161 μΧ παρακμη πτωση Δυτικη εδρα πρωτος αυτοκρατορικος Classis Praetoria Misenensis διλιμενος διπλη φυσικη λεκανη μαρεμορτο Maremorto μαρε μορτο Mare morto Λιμνη Μισηνου / Miseno αρχαιοτητα ναυπηγειο ναυπηγικη συντηρηση πλοιων, πλοια πλοιο διακοπες αριστοκρατια, δημοκρατια βιλλα Γαιος Μαριος Μαρκος Αντωνιος Λουκουλλος Τιβεριος 16 μαρτιου 37 μαρτιος εξορια τελευταιος Ρωμαιος αυτοκρατορας, Ρωμυλος Αυγουστουλος ναυτικος στρατωνας, βιλα ιχθυοτροφικη δεξαμενη ιχθυοτροφειο ιδιωτικο μαρινα αποβαθρα opus caementicium νεκροπολη επιγραφη θεατρο ακτη, λαξευμενο τοφφος, ημικυκλικη στοα μισοβυθισμενο βραδυσεισμος παραθαλασσιο συγκροτημα επαυλη κατοικια Πλινιου του Πρεσβυτερου τεραστια Σπηλια Δραγωναρα Δραγοναρα σκαμμενη γκρεμος υδρευση Λουκουλος λοφος σακελλο Αυγουσταλοι υπογειο εγκαταλειψη 9ος 840 πειρατες πειρατεια πειρατικη επιδρομη Σαρακηνοι κατοικοι νησι νησακι νησιδιο μικρονησι Προκειται δαση Ατελανοι Ατελλανοι Φρατταματζορε αξιοθεατα ακρωτηριον πυργος, Torre Bassa τορε τορρε μπασα πολυβολειο οχυρο Β Παγκοσμιος Πολεμος φαρος σηραγγα στρατιωτικη ζωνη παραλια μιλισκολα Miliscola, θερινο θερετρο πρεφεκτ υπευθυνος 79 εκρηξη του Βεζουβιου, θανατος Νεωτερος, επιστολη Νεοτερος Τακιτος Βιργιλιος Οβιδιος  σακελο σακελουμ σακελλουμ sacellum μικρο ιερο ιδιωτικο υποκοριστικο sacrum sacer, σονταλες Sodales σακερντοτες Sacerdotes Augustales σονταλις σονταλης Sodalis / σακρεντος Sacerdos Augustalis ταγμα ιερεων ιερεις ιερεας σονταλιτας sodalitas ιερευς ιδρυση Τιβεριος, λατρεια Αυγουστου Ιουλιος 14 Annales Tacitus ονομα ετυμολογια προ κειται ελληνες προχυτα προκυτα Prochyta Προτσιντα Προσιντα Procida πριμα κυμη Prima Cyme αποικοι μεταναστευση νησος Πιθηκουσες ισκια ελληνικος μυθος, μαχη γιγαντων γιγαντομαχια θεων θεοι Τυφων Τυφωνας Τυφαιος Αλκυονεας Αλκυονευς ηφαιστειο Βεζουβιος Πιθηκουσα Μιμας ιταλοι καζεματτε καζεματε casematte, κασιμστης ειδικος τεχνιτης – κατασκευαστης φυλακας  Τζόρτζιο Καστρίοτα Σκεντέρμπεη μεγαλη φρατρια / φρακτα, γειτονια Βια Μιζενο τρια Ταυ εμβλημα ελληνικη προελευση ελληνικες αποικιες, Φραταματζορε Ατελλα ατελα Αραγωνεζοι βασιλεις καταγωγη βασιλιας Φερραντε Α Αραγωνια 15ος 1492 βικαρια Φερδινανδος Τρασταμαρα ντ’ Αραγονα / Ντον Φερραντο Βεκιο, ναπολιτανικος κλαδος αρρεν γιος, νοθος, Αλφονσο Α αλφονσος Ναπολι βασιλευς 1458 – 1494 εληην ηγετης Καστριωτης, προστασια κστοικοι καλλιεργεια κανναβη, κανναβις κλωστηριο εμποριο ζαχαροκαλαμο μοναστικη μοναχοι Βενεδικτινοι