Του Πέτρου Ιωαννίδη, καθηγητή φιλολόγου
Το «Επαναστάτης χωρίς αιτία» (Rebel without a Cause) είναι αμερικανική δραματική κινηματογραφική ταινία του 1955, σε σκηνοθεσία Ν. Ρέι. Αντικείμενο της ταινίας είναι η ιστορία μιας ομάδας προβληματισμένων εφήβων, μέσω της οποίας ο Ρέι ασκεί κριτική πάνω στον αμερικανικό τρόπο ζωής. Η ταινία δανείστηκε τον τίτλο της από το μυθιστόρημα του 1944 του ψυχιάτρου Ρ. Μ. Λίντνερ με τίτλο «Rebel Without a Cause: The Hypnoanalysis of a Criminal Psychopath. Υπάρχουν όμως και επαναστάτες με αιτία και ένας από αυτούς είναι ένας άγνωστος είλωτας, ο Δρίμακος ο Μεσσήνιος.
- ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ, ΕΔΩ.
Είναι πολύ σημαντικό σε μια τέτοια εποχή που ζούμε να γράφονται κείμενα που μπορούν να αποτελέσουν έναυσμα για σκέψη, ενάντια στην μοιρολατρία που κυριαρχεί.
Ο Δρίμακος εκπροσωπώντας συνολικά ολόκληρη την τάξη των δούλων, σηματοδοτεί μια εποχή έντονης ταξικής πάλης, μια εποχή κοινωνικών επαναστάσεων, ορόσημο για τη μετάβαση από την δουλοκτησία στη φεουδαρχία. Τέτοια ιστορικά παραδείγματα αναδεικνύουν την κίνηση της κοινωνίας, την εξέλιξη πάντα προς τα μπρος, τον νόμο αυτόν, δηλαδή, που μπορεί να αναδείξει την διέξοδο από τον ζόφο των ημερών.
Ο Δρίμακος έδωσε τον δικό του αγώνα γι’ αυτό που σήμερα θεωρούμε αυτονόητο, δεδομένο. Ηγήθηκε μιας κοινωνικής εξέγερσης που ήθελε τους δούλους χωρίς τις αλυσίδες τους, να αποκτήσουν το δικαίωμα να είναι άνθρωποι. Ως προς το περιεχόμενο θα λέγαμε πως έχουμε να κάνουμε με ένα διδακτικό μύθο, με ένα κείμενο από το οποίο ο αναγνώστης θα διδαχθεί μια ιστορική αλήθεια και θα αντλήσει χρήσιμα συμπεράσματα μέσα από τον μύθο, που διαπλέκεται γύρω και μέσα από την προσωπικότητα του ήρωα.
ΔΡΙΜΑΚΟΣ ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ
Μελετώντας την ιστορία του κόσμου δεν είναι λίγα τα παραδείγματα των επαναστάσεων. Όταν μιλάμε όμως για εξεγέρσεις των δούλων, ο νους μας πάει κατ΄ευθείαν στον Σπάρτακο, (111 – 71), και σε δυο τρεις επαναστάσεις κατά την ρωμαϊκή εποχή. Άντε να φτάνει μέχρι τους είλωτες της Σπάρτης και τους απελευθερωτικούς σκληρούς αγώνες που έδωσαν κατά περιόδους. Οι εξεγέρσεις όμως των δούλων και των φτωχών εντοπίζονται κάπου εκεί στα όρια μεταξύ μύθου και ιστορίας. Από τον ομηρικό Θερσίτη ως τον Σπάρτακο από την Θράκη πολλά θα μεσολαβήσουν. Στην Χίο έχει καταγραφεί, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εξεγέρσεις.
- ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΧΙΟΥ, ΕΔΩ.
Ο Δρίμακος ήταν ένας δούλος / δραπέτης στην αρχαία Χίο. Ήταν μικρός όταν οι Σπαρτιάτες κατέκτησαν την πατρίδα του, την Μεσσηνια και πήραν όλους τους άντρες για σκλάβους. Στον μεγάλο σεισμό της Σπάρτης το αφεντικό του τον πούλησε σε έναν Χιώτη ελαιοκτηματία. Λαχταράει την Λευτεριά. Μια ημέρα λοιπόν αποφασίζει να επαναστατήσει για να την κερδίσει.
Οι κάτοικοι της Χίου ήταν οι πρώτοι στον ελλαδικό χώρο που αγόραζαν δούλους, γεγονός εξόργισε τους θεούς. Τότε ένας σημαντικός αριθμός δούλων αποσκίρτησε και κατέφυγε στα βουνά, όπου και εγκαταστάθηκαν.
Αρχηγός αυτών των πρώην δούλων ήταν ο Δρίμακος, έμπειρος στην πολεμική τέχνη. Κατόρθωσε να συνενώσει και να γυμνάσει πολλούς δούλους.
Έγινε αρχηγός τους και τα πλήθη τους διαφέντευαν στην ύπαιθρο. Κατόρθωσε να στήσει ένα δικό του βασίλειο έξω από τα επίσημα τείχη. Οι Χιώτες αναγκάστηκαν να κλείσουν μια πρωτότυπη συμφωνία με αυτόν και τα στρατεύματά του. Θα μπορούσε ανενόχλητα να παίρνει ό,τι χρειαζόταν από τα κτήματά τους για να επιβιώσουν οι άνδρες του. Μετά από πολλές μάχες οι κάτοικοι συμφώνησαν να κάνουν ανακωχή μαζί του. Θα πλήρωναν ένα ποσόν κάθε χρόνο και ο Δρίμακος δεν θα τους ενοχλούσε. Η παραχώρηση που έκανε ο αρχηγός των δούλων ήταν να μη δέχεται στα στίφη του δούλους που δραπέτευαν. Έθεσε όμως κι έναν όρο: Μόνο να μη διατρέχει κίνδυνο η ζωή τους! Πολλά χρόνια πέρασαν με την συμφωνία αυτή. Όμως παρά την συμφωνία οι κάτοικοι της Χίου επικήρυξαν την κεφαλή του Δρίμακου.
Μετά από καιρό ο Δρίμακος μη μπορώντας πλέον να υποφέρει την ζωή του κάτω από την συνεχή καταδίωξη, ήδη γερασμένος, έπεισε ένα πρόσωπο που αγαπούσε πολύ να του κόψει το κεφάλι και να το πάει για να εισπράξει την επικήρυξη, όπως κι έγινε. Μετά όμως χειροτέρεψαν τα πράγματα για τους Χιώτες. Οι εξεγερμένοι έμειναν αχαλίνωτοι και ρήμαζαν αδιακρίτως το νησί. – ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκη: Ακόμη ο τόπος όπου διαδραματίζονταν όλα αυτά, λέγεται Ρημοκαστρο (παρακάτω φωτ.) στο όρος Αίπος της Χίου.
Οι πρώην δούλοι μετά τον θάνατο του αρχηγού τους ξανάρχισαν τις λεηλασίες. Τόσο υπέφεραν οι ελεύθεροι πολίτες που αναγκάστηκαν να ανακηρύξουν ήρωα τον Δρίμακο. Μετανοώντας οι Χιώτες ίδρυσαν προς τιμήν του βωμό και ηρώο και καθιέρωσαν την λατρεία του Δριμάκου. Τον ανδριάντα του που έστησαν προς τιμήν του τον ονόμασαν «Καλόβουλο», «Ευμενή Ήρωα». Λέγεται πως από τότε, όταν κάποιος κινδύνευε από τους δούλους του, ο Δρίμακος παρουσιαζόταν στον ύπνο του και τον προειδοποιούσε. Από την εποχή του περίφημου Δρίμακου έμεινε και η παροιμιώδης φράση ότι «οι Χιώτες αγόρασαν αφεντικό». Έλαβαν, δηλαδή, από τα αρχαία παζάρια δούλους που τελικά έγιναν αφεντικά τους.
Ο Νυμφόδωρος ο Συρακούσιος, 3ος αι. π.Χ. στο σύγγραμμά του «της Ασίας παράπλους» περιγράφει το ταξείδι και τα θαυμαστά κατορθώματα του Δρίμακου, αρχηγού των δούλων της Χίου. Περιέχει πολλές γεωγραφικές πληροφορίες. Τον αναφέρουν ο Αθήναιος και ο Βιτρούβιος.
«Το σκάνε οι δούλοι των Χιωτών και μαζεμένοι πολλοί, ξεκινώντας από τα βουνά (σ.σ. αντάρτικο) καταστρέφουν τα αγροκτήματα μια που το νησί είναι κακοτράχαλο και δασωμένο. Λίγο πριν τον καιρό μας, οι Χιώτες εξιστορούν για έναν δούλο που το έσκασε και ζούσε στα βουνά. Ήταν παλληκάρι και διοικούσε τις πολεμικές ομάδες των δραπετών με επιτυχία, σαν να ήταν βασιλιάς με στρατό. Πολλές φορές οι Χιώτες εξεστράτευσαν εναντίον του, αλλά δεν κατάφεραν τίποτε. Τους έβλεπε αυτούς ο Δρίμακος – έτσι τον έλεγαν τον δραπέτη – και τους λέει: «Αυτό που σας κάνουν οι δούλοι, Χιώτες κύριοι, δεν θα πάψει. Πώς να γίνει αυτό, αφού υπάρχει χρησμός που έδωσε θεός; Αν λοιπόν με ακούσετε, και μας αφήσετε στην ησυχία μας, εγώ θα σας προσφέρω πολλά καλά».
[Νυμφόδωρος γοῦν ὁ Συρακόσιος ἐν τῷ τῆς Ἀσίας Παράπλῳ (FHG II 378) τάδ’ ἱστορεῖ περὶ αὐτῶν· ‘τῶν Χίων οἱ δοῦλοι ἀποδιδράσκουσιν αὐτοὺς καὶ εἰς τὰ ὄρη ὁρμώμενοι τὰς ἀγροικίας αὐτῶν κακοποιοῦσι πολλοὶ συναθροισθέντες· ἡ γὰρ νῆσός ἐστι τραχεῖα καὶ κατάδενδρος. μικρὸν δὲ πρὸ ἡμῶν οἰκέτην τινὰ [ὃν] μυθολογοῦσιν αὐτοὶ οἱ Χῖοι ἀποδράντα ἐν τοῖς ὄρεσι τὰς διατριβὰς ποιεῖσθαι, ἀνδρεῖον δέ τινα ὄντα καὶ τὰ πολέμια ἐπιτυχῆ τῶν δραπετῶν ἀφηγεῖσθαι ὡς ἂν βασιλέα στρατεύματος. καὶ πολλάκις τῶν Χίων ἐπιστρατευσάντων ἐπ’ αὐτὸν καὶ οὐδὲν ἀνύσαι δυναμένων ἐπεὶ αὐτοὺς ἑώρα μάτην ἀπολλυμένους ὁ Δρίμακος (τοῦτο γὰρ ἦν ὄνομα τῷ δραπέτῃ) λέγει πρὸς αὐτοὺς τάδε· ‘ὑμῖν, ὦ Χῖοί τε καὶ κύριοι, τὸ μὲν γινόμενον πρᾶγμα παρὰ τῶν οἰκετῶν οὐδέποτε μὴ παύσηται· πῶς γὰρ ὁπότε κατὰ χρησμὸν γίνεται θεοῦ δόντος; Ἀλλ᾽ἐάν ἐμοί σπείσησθε καί ἐᾶτε ἡμᾶς ἡσυχίαν ἄγειν ἐγώ ὑμῖν ἔσομαι πολλῶν ἀγαθῶν ἀρχηγός…]
Ίσως πολλοί από εμάς να αναπτερώσαμε ηθικά και να είδαμε κάπου στο βάθος ένα ίχνος ελπίδας, μια ακτίνα φωτός, ίσως να κάναμε μια ευχή να βρεθεί ο τρόπος να ξεφύγουμε από τα δεσμά της «δουλείας» που βιώνουμε. Όμως ας μη γελιόμαστε. Στα χρόνια που ζούμε οι άνθρωποι «μαστίζονται» από την εθελοδουλία. Με την θέλησή τους σκλαβώνονται και επιλέγουν οι ίδιοι τον αφέντη τους.
Η ΜΟΝΗ, ΑΛΗΘΙΝΗ ΚΑΙ ΕΠΙΤΥΧΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Η ΜΟΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΡΦΩΣΗ. Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ Η ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΣΗ! ΕΙΝΑΙ ΚΑΙΡΟΣ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ!
ΠΗΓΗ: από την στήλη του γράφοντος «ΕΤΥΜΟΛΟΓΩ ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ – “ἄπιτε”!» άρθρο με τίτλο «Ἐξ Ἀδουλίας ἄρχεσθαι & Δουλαγωγίας παύεσθαι», εφημ. Εβδόμη, 20.12.2025. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 21.12.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Langerwerf L. «ARISTOMENES AND DRIMAKOS: THE MESSENIAN REVOLT IN PAUSANIAS’ PERIEGESIS IN COMPARATIVE PERSPECTIVE», Comparative Approaches: 331-360, Σπαρτη, 2009.
ΠΡΩΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ κατα της ΠΛΟΥΤΟΚΡΑΤΙΑΣ αρχαιος Μεσσηνιος ηρωας Δριμακος Χιος, αρχαιοι Χιωτες αθετηση λογου συμφωνιας Ιωαννιδης ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΛΟΥΤΟΚΡΑΤΙΑ αρχαιος ελλην ελληνας Μεσσηνια αρχαιοι Χιωτες λογος Επαναστατης χωρις αιτια ρεμπελοι ρεμπελος Rebel without a Cause αμερικανικη κινηματογραφικη δραματικη ταινια 1955, σκηνοθεσια Ρει αντικειμενο ιστορια ομαδα προβληματισμενοι εφηβοι κριτικη αμερικανικος τροπος ζωης δανειο τιτλος μυθιστορημα 1944 ψυχιατρος Λιντνερ Rebel Without a Cause: The Hypnoanalysis of a Criminal Psychopath επαναστατες αγνωστος ειλωτας, μοιρολατρεια ταξη δουλοι εποχη εντονη ταξικη παλη κοινωνια επανασταση οροσημο μεταβαση δουλοκτησια φεουδαρχια ιστορια κινηση κοινωνια εξρλιξη νομος ταξικος αγωνας αυτονοητο, ηγετης κοινωνικη εξεγερση δουλος χωρις αλυσιδες αλυσιδα αποκτηση δικαιωμα ανθρωπος διδακτικος μυθος, κειμενο ιστορικη αληθεια ηρωας επαναστασεις εξεγερσεις δουλων, Σπαρτακος 111 71 ρωμαικη εποχη ειλωτες Σπαρτης απελευθερωτικος σκληρος φτωχοι ομηρικος Θερσιτης ομηρος Θρακη θρακιωτης Χιος δραπετης αρχαια Σπαρτιατες κατακτηση πατριδα αντρες σκλαβος σεισμο Σπαρτης αφεντικο πωληση Χιωτης ελαιοκτηματιας λευτερια κατοικοι Χιωτες πρωτοι ελλαδα αγαρα οργη θεων θεοι θεος βουνα, βουνο εγκατασταση αρχηγος εμπειρος πολεμικη τεχνη, ενωση εκγυμναση υπαιθρος βασιλειο τειχη πρωτοτυπη συμφωνια στρατευμα ανενοχλητος κτημα επιβιωση ανδρες μαχη ανακωχη ποσον ετησιο ποσο ενοχληση παραχωρηση στιφη δραπετες ορος κινδυνος ζωη επικηρυξη κεφαλη Δριμακου καταδιωξη, γερος αποκεφαλισμος εισπραξη αμοιβη εξεγερμενοι νησι νησος θανατος λεηλασια ελευθεροι πολιτες ηρως Μετανοια ιδρυση βωμος ηρωο ηρωολατρεια λατρεια ανδριαντας Καλοβουλος Ευμενης ηρωας υπνος προειδοποιηση παροιμιωδης φραση παροιμια Χιωτες αγορασαν αφεντικο παζαρι αφεντικα Νυμφοδωρος ο Συρακουσιος, 3ος αιωνας πΧ συγγραμμα της Ασιας παραπλους ασια ταξειδι θαυμαστα κατορθωματα γεωγραφια Αθηναιος Βιτρουβιος αποδραση πρωτο αρχαιοτερο ανταρτικο πρωτοι ανταρτες αρχαιοτεροι καταστροφη αγροκτημα κακοτραχαλο δασωμενο δασος παλληκαρι διοικητης πολεμικη ομαδ στρατος εκστρατεια αφεντες χρησμος θεου ησυχια Συρακοσιος Συρακουσες Χιοι ορη ορμωμενοι αγροικια κακοποιοῦηση συναθροισθεντες συναθροιση τραχεια καταδενδρος οικετης μυθολογια διατριβη ανδρειος πολεμιο βασιλεας επιστρατευση εωρα ματην απολλυμενος ονομα κυριοι, πραγμα παυση θεου δοντος θελοντος σπεισησθε αγαθο ηθικη ελπιδα δεσμα δουλειας δουλεια ανθρωποι εθελοδουλια εθελοδουλεια θεληση σκλαβια επιλογη αφεντη αδουλια δουλαγωγια Ρημοκαστρο ορος Αιπος ερημοκαστρο
