Οι κλίνες, μήκους πλέον των 2 μ. η κάθε μία, βρέθηκαν τοποθετημένες σε ορθή μεταξύ τους γωνία μέσα σε μονοθάλαμο μακεδονικό τάφο με δωρική πρόσοψη. Ο τάφος εντοπίστηκε σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων νοτίως της Νέας Ποτίδαιας Χαλκιδικής, στην θέση Πετριώτικα, το 1984, λίγο μετά την σύλησή του.
- ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΠΟΤΙΔΑΙΑ, ΕΔΩ.
Πάνω στις κλίνες βρέθηκαν μόνο υπολείμματα οστών δύο νεκρών. Από τα λίγα κτερίσματα που διασώθηκαν, ανάμεσά τους ένα χάλκινο επίχρυσο στεφάνι με πήλινα επίχρυσα έντομα και καρπούς μυρτιάς, ο τάφος χρονολογείται γύρω στο 300 π.Χ. και συνδέεται πιθανότατα με την πόλη που ίδρυσε ο Κάσσανδρος στην περιοχή το 316/315 π.Χ. δίνοντάς της το όνομά του.
Οι προσόψεις των κλινών είναι φτιαγμένες από λευκό χονδρόκοκκο μάρμαρο, ενώ το υπόλοιπο τμήμα τους, παραγεμισμένο με λίγες πέτρες και πατημένο χώμα, καλύφθηκε με πώρινες πλάκες επιχρισμένες με λευκό κονίαμα για να θυμίζουν μάρμαρο. Σύμφωνα με ανασκαφικές ενδείξεις η κατεργασία των κλινών είχε γίνει επί τόπου.
Οι κλίνες ξεχωρίζουν για τη ζωγραφική τους διακόσμηση που παραπέμπει στα ξύλινα έπιπλα ιδίως με τη χρήση στο φόντο αραιού καστανοκίτρινου χρώματος για την απόδοση των ποδιών και των οριζόντιων δοκών του σκελετού. Στα πόδια αποδίδονται με καστανό και κόκκινο χρώμα διακοσμητικά μοτίβα, που μιμούνται τα ανάλογα ξύλινα έπιπλα: έλικες, ανθέμια, αβακωτό κόσμημα, φύλλα άκανθας και γοργόνεια, ενώ στις κυκλικές κοιλότητες θα τοποθετούνταν γυάλινοι οφθαλμοί. Μεταξύ των ποδιών, η ζωγραφική διακόσμηση, συνεχής από τη μία κλίνη στην άλλη, διαιρείται σε τέσσερις οριζόντιες ζώνες, από τις οποίες προεξέχουν η πρώτη (από πάνω) και η τρίτη αντιστοιχώντας στις οριζόντιες δοκούς των πραγματικών κλινών.
Στην πρώτη ζώνη εικονίζεται διονυσιακή σκηνή μέσα σε υπαίθριο ιερό. Ανάμεσα σε πεσσούς, κρήνες και κίονες αναπαύονται μισοξαπλωμένες σε βράχους έξι ημίγυμνες γυναικείες και ανδρικές μορφές συνοδευόμενες από ζώα:
- η Αφροδίτη δίπλα σε χήνα με ορθάνοιχτα φτερά,
- μια μαινάδα με πάνθηρα,
- ένας Παπποσειληνός με κόκκινες μπότες και ρυτό στο χέρι (παρακάτω φωτ.),
- ένα νεαρό ελάφι μπροστά σε δένδρο,
- ο θεός Διόνυσος κρατώντας θύρσο και δίπλα του, πάνω σε βάθρο,
- αρχαϊστικό άγαλμα, πιθανόν της θεάς Άρτεμης,
- η Αριάδνη με πάνθηρα και
- ένας όρθιος Έρωτας, στον τύπο του Ηρακλή, που κρατά ρόπαλο.
Οι μορφές αποδίδονται κυρίως με καστανόχρωμο περίγραμμα, και διάφορες λεπτομέρειες με κόκκινο, ιώδες, γαλάζιο και κίτρινο χρώμα, ενώ κατά τόπους διαπιστώθηκε χρήση του αιγυπτιακού μπλε. Ανάμεσα στα διακοσμητικά μοτίβα διακρίνονται φυτικά κοσμήματα και στο κέντρο της αριστερής κλίνης ένα κίτρινο εξάκτινο αστέρι σε ορθογώνιο πλαίσιο.
Στην δεύτερη ζώνη αποδίδονται, πάνω σε κόκκινο βάθος, με εγχάρακτο περίγραμμα και πλούσια χρήση διαβαθμισμένων χρωμάτων και φωτοσκιάσεων που προσδίδουν τρισδιάστατη εντύπωση, πέντε ζεύγη γρυπών να κατασπαράσσουν ελάφια σε βραχώδες τοπίο (παρακάτω φωτ.).
Στην τρίτη οριζόντια ζώνη με σχεδιαστικό περίγραμμα και φειδωλή χρήση χρωμάτων, εικονίζονται ζευγάρια ζώων έτοιμα να επιτεθούν το ένα στο άλλο (λιοντάρια, ταύροι, πάνθηρας, μυθικό φτερωτό ζώο και αγριόχοιρος) δίπλα σε φυτικά κοσμήματα και αγγεία. Τέλος, στην κατώτερη ζώνη παριστάνονται, σαν να ήταν τοποθετημένα κάτω ή μπροστά από τις κλίνες, δύο επιμήκη υποπόδια στο χρώμα του ξύλου και σε μαύρο βάθος.
Ο διάκοσμος των κλινών απηχεί τη μεγάλη ζωγραφική παράδοση της Μακεδονίας, η οποία αποκρυσταλλώνεται τον 4ο αιώνα π.Χ. όπως φανερώνουν τα εξαιρετικά δείγματά της στους μακεδονικούς τάφους. Ενδεχομένως, ο ζωγράφος των κλινών της Ποτίδαιας να εργάστηκε με βάση μνημειακά πρότυπα, κατορθώνοντας όμως να τα μεταφέρει με τόλμη στις μικρές επιφάνειες αυτών των λίθινων επίπλων. Οι αρετές του καλλιτέχνη αναγνωρίζονται στην οργάνωση της επιφάνειας σε ζώνες, τη συμμετρία στην απόδοση των θεμάτων, την ευχέρεια και ταχύτητα του σχεδίου, τη λιτότητα της παλέτας με τη χρήση περιγραμμάτων αλλά και τον πλούτο της όπου έχει επιλεχθεί, την χρήση διαγώνιων γραμμών και φωτοσκιάσεων, την πλαστικότητα και εκφραστικότητα των σωμάτων ανθρώπων και ζώων, με αποτέλεσμα την πρόσδοση στην παράσταση με τις ποικίλες συνδηλώσεις μιας αφηγηματικότητας που ισορροπεί ανάμεσα στην ράθυμη γαλήνη και την ορμητική ζωτικότητα.
- Οι κλίνες, με αριθμό ευρετηρίου ΜΘ 9747, εκτίθενται στην μόνιμη έκθεση «Στην Μακεδονία από τον 7ο αιώνα π.Χ. έως την ύστερη αρχαιότητα».
ΠΗΓΗ: Στην μνήμη του αρχαιολόγου Κ. Σισμανίδη, ΑΜΘ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.11.2025.
αρχαιες ζωγραφιστες μαρμαρινες κλινες αρχαιος μακεδονικος ταφος Νεα Ποτιδαια Χαλκιδικης αρχαιο επιχρυσο στεφανι αρχαια πηλινα επιχρυσα εντομα αρχαιοι καρποι μυρτιας ζωγραφιστη μαρμαρινη κλινη αρχαιοι μακεδονικοι ταφοι χαλκιδικης Νεας Ποτιδαιας Χαλκιδικη επιχρυσα στεφανις πηλινο επιχρυσο εντομο καρπος μυρτιας ορθη γωνια μονοθαλαμος Μακεδονια δωρικη προσοψη Πετριωτικα, 1984, συληση αρχαιοκαπηλια οστα οστουν νεκρος κτερισμα χαλκινο 300 πΧ πολη ιδρυση Κασσανδρος 316 315 προσοψεις κλινων λευκο χονδροκοκκο μαρμαρο, παραγεμισμενο πετρα πατημενο χωμα, πωρινη πλακα επιχρισμα κονιαμα ανασκαφη κατεργασια ζωγραφικη διακοσμηση ξυλινα επιπλα χρηση φοντ αραιο καστανοκιτρινο χρωμα ποδι οριζοντια δοκος σκελετος ποδια καστανο κοκκινο διακοσμητικο μοτιβο μιμηση ξυλιν επιπλο ελικα, ανθεμιο, αβακωτο κοσμημα, φυλλα ακανθας ακανθα γοργονειο κυκλικη κοιλοτητα γυαλινος υαλινος γυαλι υαλι οφθαλμος 4 τεσσερις οριζοντια ζωνη διονυσιακη σκηνη υπαιθριο ιερο πεσσος, κρηνη κιονας αναπαυση μισοξαπλωμενη βραχος εξι 6 ημιγυμνη γυναικεια ανδρικη μορφη ζωα θεα Αφροδιτη χηνα ορθανοιχτα φτερα μαιναδα μαινας πανθηρας, πανθηρ Παπποσιληνος Παπποσειληνος κοκκινες μποτες κοκκινη μποτα υποδημα υποδηματα ρυτο νεαρο ελαφι δεντρο, θεος Διονυσος θυρσος βαθρο, αρχαιστικο αγαλμα, αρτεμης, αρτεμη Αριαδνη ορθιος ερωτας, ερως Ηρακλης ροπαλο μορφες καστανοχρωμο περιγραμμα, κοκκινο, ιωδες, γαλαζιο κιτρινο αιγυπτιακο μπλε διακοσμητικα μοτιβα φυτικα κοσμηματα εξακτινο 6ακτινο αστερι ορθογωνιο πλαισιο κοκκινο βαθος, εγχαρακτο διαβαθμισμενα χρωματα φωτοσκιαση τρισδιαστατη εντυπωση, πεντε 5 ζευγη γρυπας γρυψ ελαφια ζευγαρια ζωων λιονταρι, λεων ταυρος, μυθικο φτερωτο ζωο αγριοχοιρος φυτικο κοσμημα αγγειο επιμηκες υποποδιο ξυλο μαυρο βαθος διακοσμος μεγαλη ζωγραφικη παραδοση της Μακεδονιας, εικαστικα εικαστικη τεχνη 4ος αιωνας πΧ μακεδονικοι ταφοι ζωγραφος των κλινων μνημειακο προτυπο τολμη μικρη επιφανεια λιθινο καλλιτεχνης οργανωση επιφανεια ζωνες, συμμετρια αποδοση θεμα ευχερεια ταχυτητα σχεδιου, λιτοτητα παλετα διαγωνια γραμμη φωτοσκιαση πλαστικοτητα εκφραστικοτητα σωμα ανθρωπος ζωο παρασταση συνδηλωση αφηγηματικοτητα ραθυμη γαληνη ορμητικη ζωτικοτητα αφηγηση εκθεση αρχαιοτητα» Σισμανιδης, Αρχαιολογικο Μουσειο Θεσσαλονικης Θεσσαλονικη
