Δυό χωριά στην Ιταλία, διατηρούν το όνομα καταγωγής τους από τους Αρκάδες και τους Άτλαντες – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Η αρχαία ελληνική πόλις λεγόταν Μοργετία / Μοργητία, από τον λαό των Μοργητών Αρκάδων, του ήρωα Μόργη, υιού του Ιταλού – που ονομάτισε την Ιταλία – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ. Ακόμη και σήμερα οι Μόργητες κάτοικοί της λέγονται Morgeti στην Καλαβρία και την Οινωτρία[1]!

«Ἀντίοχος δὲ τὸ παλαιὸν ἅπαντα τὸν τόπον τοῦτον οἰκῆσαί φησι Σικελοὺς καὶ Μόργητας, διᾶραι δ᾽ εἰς τὴν Σικελίαν ὕστερον ἐκβληθέντας ὑπὸ τῶν Οἰνωτρῶν. φασὶ δέ τινες καὶ τὸ Μοργάντιον ἐντεῦθεν τὴν προσηγορίαν ἀπὸ τῶν Μοργήτων ἔχειν» [6.1.6]. Και «οὐδένα δὲ τῆς παραλίας εἴων οἱ Ἕλληνες ἅπτεσθαι, τῆς δὲ μεσογαίας ἀπείργειν παντάπασιν οὐκ ἴσχυον, ἀλλὰ διετέλεσαν μέχρι δεῦρο Σικελοὶ καὶ Σικανοὶ καὶ Μόργητες καὶ ἄλλοι τινὲς νεμόμενοι τὴν νῆσον, ὧν ἦσαν καὶ Ἴβηρες, οὕσπερ πρώτους φησὶ τῶν βαρβάρων Ἔφορος λέγεσθαι τῆς Σικελίας οἰκιστάς. καὶ τὸ Μοργάντιον[2] δὲ εἰκὸς ὑπὸ τῶν Μοργήτων ὠικίσθαι· πόλις δ᾽ ἦν αὕτη, νῦν δ᾽ οὐκ ἔστιν. ἐπελθόντες δὲ Καρχηδόνιοι καὶ τούτους οὐκ ἐπαύσαντο κακοῦντες καὶ τοὺς Ἕλληνας, ἀντεῖχον δ᾽ ὅμως οἱ Συρακούσσιοι». [Στρ. Γεωγρ. 6.2.4].

Αλλά ένα χριστιανικό μοναστήρι που κτίσθηκε στην πόλη, αφιερωμένο στον άγιο Γεώργιο, και το οποίο υπερασπιζόταν τις επιθέσεις των αράβων, εκτιμήθηκε τόσο από τον κόσμο, που μετονόμασε την πόλη Μοργάντιον / Μοργητία, σε Άγιο Γεώργιο… Και έτσι, όπως συμβαίνει συνήθως, κόπηκε η σχέση και η επαφή με τους αρχαίους Έλληνες προγόνους… Αλλά όχι εντελώς. Φαίνεται πως το αρχαίο ελληνικό κύτταρο κρατούσε καλά σε αυτήν την γωνιά, και η πόλις ξανα-επανέφερε το αρχαίο της όνομα, σε συνδυασμό με το καινούργιο, και σήμερα λεγεται: Άγιος Γεώργιος Μοργέτης…

Το χωριό San Giorgio Morgeto / Σαν Τζόρτζιο Μοργκέτο στην Καλαβρία (παραπάνω φωτ.), κείται στον 38^ο παράλληλο [38°23′N 16°6′E]. Είναι σήμερα ένας ιταλικός δήμος, στο Εθνικο Πάρκο του Ασπρόβουνου / Ασπρομόντε, με δεκάδες πηγές νερού να αναβλύζουν στην ορεινή του περιοχή. Ευλογημένος τόπος…

Η ίδρυση των οχυρώσεων ανήκουν στην αρχαία ελληνική εποχή των Μοργητών.

Ίσως αρχική κοιτίδα τους ίσως να ήταν η θέση της κοντινής πόλης των Ατλάντων[3] – Atlante / Atlanto / Άτλαντο. Γιατί δεν την βρίσκετε σήμερα ποια είναι; Μα, επειδή της άλλαξαν το όνομα και σκόπιμα την παράφρασαν Άλτανο / Altanum! Οι κάτοικοί της θα αναζήτησαν καταφύγιο στο βουνό για μεγαλύτερη ασφάλεια. Η ελληνική πόλη, αργότερα έπεσε στην ρωμαϊκή κατοχή.

Αλλά ακόμη είναι ισχυρή η βυζαντινή ελληνική παρουσία στο χωριό:

• Οχυρώσεις που ήρθαν στο φως με τις ανασκαφές του 1921, ήταν βυζαντινά ερείπια, στον λόφο Αγιου Ευσεβίου[4] (σε υψόμετρο 700 μ.) που χρονολογούνται, ίσως, από τον 6ο αιώνα!

• Κάστρου, επίσης βυζαντινής προέλευσης (9^ο – 10^ο αιώνα μ.Χ.) – ορισμένα ερείπιά του, που σώζονται ακόμη. Κτίστηκε από τους Βυζαντινούς Έλληνες, σε έναν λόφο με θέα την πεδιάδα της Γης του Ταύρου – και σήμερα Gioja Tauro. Τέλος, η
• Μονή του Αγίου Δομίνικου. Επίσης βυζαντινή. Παραχωρήθηκε το 1393 στον βαρώνο Καρατσόλο, από τον πάπα Βονιφάτιο Θ΄, όπου ανήγειρε την εκκλησία αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό – η οποία μετετράπη στον άγιο Δομινικο.

Προσφάτως στο αρκαδικό χωριό αυτό έγινε η καθιερωμένη εκδήλωση για το ελαιόλαδο «Prim’Olio. Saperi & Sapori di Calabria – 25 Χρόνια Γευσιγνωσίας». Συγκέντρωσε παραγωγούς, τεχνικούς, ερευνητές κ.ά. Η Prim’Olio έχει στόχο την διάδοση της κουλτούρας του ελαιολάδου και την προώθηση της αλυσίδας εφοδιασμού ελαιολάδου της Καλαβρίας. Περιελάμβανε ομιλίες από ακαδημαϊκούς και επαγγελματίες του ελαιολάδου, όπως η δρ. F. M. Caligiuri (ARSAC): «Η Καλαβρία έμαθε να εκφράζεται καλύτερα: Το κρασί έδειξε τον δρόμο, τώρα εξαρτάται από το λάδι και τα αγροδιατροφικά προϊόντα να οδηγήσουν την οικονομία και τον τουρισμό». Οι καθηγητές A. I. De Luca (Μεσογειακό Πανεπιστήμιο Reggio Calabria) και M. Servili (Πανεπιστήμιο της Περούτζια), οι οποίοι εξέτασαν θέματα που σχετίζονται με την τεχνολογική καινοτομία, την βιωσιμότητα της παραγωγής και την οργανοληπτική ποιότητα του λαδιού. Η ημέρα συνεχίστηκε με μια συνεδρία ανάλυσης αφιερωμένη στα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα της Καλαβρίας, με επί κεφαλής επαγγελματίες γευσιγνώστες, και μια συζήτηση μεταξύ επιχειρήσεων και της ερευνητικής κοινότητας σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η αλυσίδα εφοδιασμού τα επόμενα χρόνια. «Τα τελευταία 25 χρόνια, έχουμε κτίσει μια γέφυρα μεταξύ παραγωγών και ερευνητών, μεταξύ γης και επιστήμης», εδήλωσε ο D. Fazari, πρόεδρος της Prim’Olio. «Σήμερα αρχίζουμε να δρέπουμε τους καρπούς μιας κοινότητας, που πίστευε στην αξία της σκληρής δουλειάς, της γνώσης και της ανταλλαγής». Ο G. Zimbalatti, Πρύτανης του Μεσογειακού Πανεπιστημίου του Ρηγίου Καλαβρίας, τόνισε: «Η συνεργασία με την Prim’Olio ξεκίνησε πριν από χρόνια γύρω από το θέμα της γεωργικής μηχανοποίησης και τώρα έχει εξελιχθεί προς την ευρύτερη διάδοση, συνδυάζοντας την έρευνα, την εκπαίδευση και την τοπική κουλτούρα. Είναι ένα μοντέλο που βλέπει το μέλλον της ελαιοκαλλιέργειας της Καλαβρίας με όραμα και συγκεκριμένο τρόπο». ΠΗΓΗ: «A San Giorgio Morgeto la 25ª edizione di Prim’Olio – Saperi & Sapori di Calabria – L’evento, intitolato «25 anni tra ricerca e divulgazione», ha riunito produttori, tecnici, ricercatori e rappresentanti istituzionali in una giornata densa di incontri, confronti e degustazioni guidate», il reggino, 29.10.2025.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.10.2020.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Πλίνιος, Πρόκλος, Στράβων.
• Amendolea M. «San Giorgio Morgeto», στο Calabria Letteraria, Ιουλ.-Αύγ.-Σεπτ. 1961.
• Amendolia N. «La notte Morgezia», Napoli, 1842.
• Cangemi D. « Monografia di San Giorgio Morgeto», 1886.
• De Juliis Ett. M. «Magna Grecia: l’Italia meridionale dalle origini leggendarie alla conquista romana», εκδ. Edipuglia, Μπαρι, 1996.
• Guerrisi V. «Monografia da Altanum a Polistena territorio degli Itali-Morgeti», 2021.
• Marafioti G. «Croniche et antichità di Calabria. Conforme all’ordine de’ testi greco, & latino, raccolte da’ più famosi scrittori antichi, & moderni», επιμ. Ad instanza de gl’Uniti, Padova, 1601. Αναστατική έκδ. A. Forni, 1975 και 1981.
• Tusa S. «La Sicilia nella preistoria», εκδ. Sellerio, Παλερμο, 1999.
• Valensise D. «Monografia di Polistena», εκδ. Tipografia di V. Marchese, Ναπολι, 1862. Και «Monografia di San Giorgio Morgeto», 1882.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Οινωτρία > Λουκανία > νυν Βασιλικάτα.

[2] Ακόμα και στην Σικελία, είχαν εγκατασταθεί οι Μοργέτες και μάλιστα στην ενδοχώρα, εκτοπίζοντας τους Σικανούς, ιδρύοντας τον 10ο αιώνα π.Χ. – μεταξύ άλλων – την πόλη Μοργάνθιον – νυν Μοργκαντίνα.

[3] Η πόλη Ατλάντων αναφέρεται στο βιβλίο «Istoria de fenomeno del tremoto avvenuto nelle Calabria», στα έγγραφα του βιβλιοθηκονόμου F. Milano (C,1760), των φεουδαρχικών σχέσεων της οικογένειας Μιλάνο, που φυλάσσονται στην Δημοτική Βιβλιοθήκη της Πολίσταινας(*). Και D. Cangemi «Μονογραφία του San Giorgio Morgeto», 1886, σελ. 15.

Στο βασίλειο των MORGETES, υπήρχαν οι πόλεις: Altanum, Μιλητος / Miletus, Vibo Valentia, Sedecula, Λαμπετις / Lampetes, ορος Ιππων / Hipponum mons, Ιππος / Hippo que, Μεδεμα / Medema, Εμποριο / Emporum Medeme, Ηρακλειο / Herculis portus, Μεταυρος / Metaurus Stati, Ορεστις / Orestis Portus, Ταυριανη / Taurianum, Σκυλλα / Scylla, Ρηγια / Regia, Κενις / Cenis prom, Κριβη / Criba, Vibnis navale, Αμαλθεια / Amalth cornu, Μαμερτιον / Mamertium, Τουρη / Turres, Subsicium, Βαλαρη / P. Valary Villa. – ΠΗΓΗ: “Ένας χάρτης του 1595 μ.Χ. για τον λαό των Μοργετών – Βρουτίων του Α. Ορτέλιους, ανακαλύφθηκε ξανά”, LA VERA STORIA, 8.4.2019.

(*) Πόλις των Ατλάντων, ίδρυμα Λοκρών. Τα ερείπια της Ατλαντουπολης ευρίσκονται 5 χλμ. από την Πολισταινα. Η βιβλιοθήκη της Πολίσταινας διατηρεί, 60.000 τόμους, φυλλάδια, τρεις αρχειακές συλλογές και μια συλλογή εφημερίδων (12 εθνικές και 5 της Καλαβρίας), περιοδικά (109 εθνικά και 48 της Καλαβρίας που ακόμη εκδίδονται, καθώς και 283 εθνικά και 249 της Καλαβρίας που δεν εκδίδονται πλέον – συνολικά 689 τίτλους)! Ενδεικτικός είναι ο αριθμός τευχών τους: Πάνω από 150.000!!! Η βιβλιοθήκη διαθέτει εγκυκλοπαιδικά έργα (μεταξύ των σημαντικότερων βρίσκουμε αυτά που αφορούν την «Αφήγηση» και την «Ποίηση», τόσο ιταλικά, όσο και ξένα), και ένα τμήμα που ασχολείται αποκλειστικώς με τον Νότο, και ιδιαίτερα την Καλαβρία. Η Βιβλιοθήκη έχει δώσει ιδιαίτερη προσοχή στα προβλήματα της ιστορίας της Καλαβρίας, όπως η ληστεία, η μετανάστευση, η ΜΑΦΙΑ, η Ντραγκέτα, η Καμόρα και τα ναρκωτικά.

[4] Το 1729 η οικογένεια Μιλάνο έκτισε στο έδαφος της κατεστραμμένης πόλης μια εκκλησία αφιερωμένη στον ποντίφικα άγιο Ευσέβιο, ο οποίος καταστράφηκε από τον σεισμό του 1783.

χωριο αρχαια Ιταλια, ονομα καταγωγης Αρκαδες ατλαντες Λεκακης αρχαια ελληνικη πολις Μοργετια / Μοργητια, λαος αρχαιοι Μοργετες Μοργητες Αρκαδες αρκαδια ηρωας Μοργης, αρκας Ιταλος ονομα Ιταλια κατοικοί μοργκετι Morgeti μοργετι Καλαβρια Οινωτρια αντιοχος παλαιο οικιστης Σικελοι Μοργητας, Σικελια Οινωτρεις Μοργαντιον Μοργαντιο προσηγορια παραλια ελληνες μεσογαια Σικανοι νησος ιβηρες, πρωτοι βαρβαροι εφορος οικιστες Καρχηδονιοι κακουντες Συρακουσσιοι Καρχηδονα κακοποιητες Συρακουσσες Καρχηδων κακο Συρακουσσαι  Στραβων Γεωγραφια χριστιανικο μοναστηρι πολη, αγιος Γεωργιος, επιθεση αραβες μετονομασια πολις αγιου Γεωργιου αρχαιο Μοργετης ετυμολογια χωριο San Giorgio Morgeto / Σαν Τζορτζιο Μοργκετο Τζωρτζιο Μοργετο 38^ος παραλληλος ιταλικος δημος, Εθνικο Παρκο του Ασπροβουνο Ασπρομοντε, πηγες νερου ορεινη ιδρυση οχυρωση κοιτιδα πολη των Ατλαντων ατλαντε Atlante / Atlanto / ατλαντο σκοπιμη παραφρασα αλτανο αλτανοουμ Altanum βουνο ρωμαικη κατοχη βυζαντινη οχυρωσεις ανασκαφη 1921, βυζαντινα ερειπια, λοφος Αγιος Ευσεβιος 6ος αιωνας μχ καστρο βυζαντιο προελευση 9^ος – 10^ος ερειπια Βυζαντινοι πεδιαδα γαια Γη του Ταυρου ταυρος Gioja Tauro ΙΜ ιερα μονη Αγιου Δομινικου Ευαγγελισμου Δομινικος Ευαγγελισμος βυζαντινο 14ος 1393 βαρωνος Καρατσολο, παππας παπας Βονιφατιος Θ εκκλησια αρκαδικο ελαιολαδο Prim Olio γευσιγνωσια παραγωγη κουλτουρα ελαιολαδου εφοδιασμος λαδι Καλαβριας κρασι αγροδιατροφικα προιοντα οικονομια τουρισμος τεχνολογικη καινοτομια, βιωσιμοτητα οργανοληπτικη ποιοτητα συνεδριο εξαιρετικο παρθενο ελαιολαδο Μεσογειος Ρηγιο γεωργικη μηχανοποιηση γεωργια ελαιοκαλλιεργεια Πλινιος, Προκλος, Στραβων Morgezia Magna Grecia Italia Μπαρι, αναστατικη εκδοση πανορμος Παλερμο, Νεαπολη οινωτρια > Λουκανια Βασιλικατα 10ος αιωνας πΧ Μοργανθιον Μοργανθιο Μοργκαντινα Ατλαντες βιβλιο ιστπρια Istoria Calabria εγγραφα βιβλιοθηκονομος φεουδαρχια οικογενεια Μιλανο, Δημοτικη Βιβλιοθηκη της Πολισταινας μονογραφια βασιλειο πολεις Altanum, Μιλητος / Miletus, βιμπο βαλεντια Vibo Valentia, σεντεκουλα Sedecula, Λαμπετιδα / Lampetes, ορος Ιππων / ορη ιππου ιππονουμ Hipponum mons, Ιππος / Hippo que, Μεδεμα μεδμα Medema, Εμποριο εμπορουμ Emporum Medeme, Ηρακλειο Ηρακλειον λιμην ηρακλη ηρακλεους Herculis portus, Μεταυρος στατι Metaurus Stati, Ορεστις Ορεστιδα λιμανι Ορεστη Orestis Portus, Ταυριανη Ταυριανουμ Taurianum, Σκυλλα Σκυλα Scylla, Ρηγια / Regia, Κενις Κενιδα Cenis prom, Κριβη κριμπα Criba, βιμπνις Vibnis navale, Αμαλθεια Αμαλθ Amalth cornu, Μαμερτιον Μαμερτιο Μαμερτιουμ Mamertium, Τουρη Τουρες Τουρρες Turres, σουμπσικιουμ Subsicium, Βαλαρης Βαλαρη βιλα βιλλα επαυλις επαυλη P. Valary Villa χαρτης 16ος 1595 Βρουτιοι Ορτελιους, Ατλαντας ατλας ιδρυμα Λοκροι Ατλαντουπολις Ατλαντουπολη Πολισταινα αρχεια συλλογη εφημεριδα περιοδικο τυπος τευχος εγκυκλοπαιδια εργα Αφηγηση Ποιηση ιταλικη νοτος, προβλημα ληστεια, μεταναστευση, mafia Ντραγκετα, Καμορα ναρκωτικα 18ος 1729 κατεστραμμενη ποντιφικας καταστροφη σεισμος 1783