[Φίλος αξιότιμος επισκεφθείς επ’ εσχάτων την Νάξον επιστέλλει ημίν το επόμενον περί των εκ του ταξειδίου του εντυπώσεων άρθρον].
Η κατάφυτος, χλοερά και πλήρης ανθέων νήσος του Διονύσου, είνε όντως αξία της φήμης της, έκπαλαι θεωρουμένη ως η ωραιοτάτη και εφορωτάτη των Κυκλάδων. Κατ’ αρχάς μεν φαίνεται βραχώδης και ξηρά, αλλά κατ’ ολίγον, εφ’ όσον προχωρείς εις το εσωτερικόν, ανακαλύπτονται τα γραφικά αυτής τοπεία, ων τα κάλλιστα εισί η εις μικράν από της πόλεως απόστασιν εκτεινομένη ευρυτάτη και γονιμωτάτη πεδιάς, το Λειβάδι, και αι ρομαντικαί κοιλάδες Μέλανες, Εγγαρές, Κάμπονες και Ποταμιά, εγκλείουσαι τα ονομαστά της Νάξου περιβόλια, τα κατάφυτα εκ κιτρεών, πορτοκαλλεών, λεμονεών, ελαιών, συκών, ροιών και παντοδαπών οπωροφόρων δένδρων.
Πολλαί πηγαί και ρύακες αρδεύουσι την νήσον και καθιστάσιν αυτήν καρποφορωτάτην. Τοιαύτη δε είνε η γονιμότης πολλών της νήσου μερών, ώστε καρποφορούσι δις του έτους. Εν τη πεδιάδι του Λειβαδίου και εις τινας της Απειράνθου αγρούς, μετά τον θερισμόν της κριθής, εκτελούμενον συνήθως περί τα τέλη Απριλίου ή κατά τας αρχάς Μαΐου, καλλιεργούσιν αμέσως τον αυτόν αγρόν και σπείρουσι φασιόλους ους συλλέγουσι κατ’ Αύγουστον ή Σεπτέμβριον.
Άπαντα σχεδόν τα προϊόντα της νήσου είνε αρίστης ποιότητος, αμφιβάλλω δε αν άλλο της Ελλάδος μέρος δύναται να παραβληθή προς την Νάξον ως προς την πληθύν και την ποιότητα των οπωρών. Ούτε αι πεφημισμέναι κοντοποδαρούσαι των Πατρών, ούτε της Σκοπέλου τα αχλάδια συγκρίνονται προς τα εύοσμα γλυκύτατα και λεπτόφλοια αχλάδια της Νάξου, τα στραβόργια[1], αξαρμούτια, και τα πλήρη αρώματος ανεστόλια.
Εξαίρετος είνε ο τυρός και η μυζήθρα, το δε μέλι της Απειράνθου είνε, κατά τους ειδήμονας, και του Υμηττείου καλλίτερον.
Παραμεληθείσης δυστυχώς της καλλιεργείας της αμπέλου, η πολυστάφυλος και εύοινος πατρίς του Βάκχου δεν παράγει πλέον τους άλλοτε ονομαστούς οίνους της, και μόνον ο Απειράνθιος διετήρησε τας καλάς αυτού ιδιότητας. Λέγεται ότι ο βασιλεύς Όθων περιηγούμενος τας Κυκλάδας εθέλχθη επί τοσούτον εκ της καλλονής της Νάξου, ώστε, παρά το δρομολόγιόν του, παρέμεινεν αρκετάς ημέρας εν αυτή, τρώγων απλήστως μυζήθραν και πίνων τον γευστικόν της Απειράνθου οίνον, ον και ο επισκεφθείς την Νάξον Ross ευρίσκει ως τον άριστον της Ελλάδος.
Αφθονωτάτη είνε η παραγωγή των κίτρων, άτινα θεωρούνται ως τα άριστα της Ανατολής. Τούτου ένεκα ζητούνται περισσότερον υπό των κιτρεμπόρων. Ένεκα της υπερτιμήσεως του καρπού τούτου, η καλλιέργεια των κιτρεών έλαβεν εσχάτως μεγάλας διαστάσεις. Κατά τα τελευταία έτη εφυτεύθησαν καθ’ άπασαν την νήσον πλείονες των δεκαπέντε χιλιάδων κιτρεών. Αν δε δεν ενέσκηπτεν η προ δεκαπενταετίας μαστίζουσα τας κιτρέας νόσος καθ’ ης απέθησαν ανωφελή άπαντα τα θεραπευτικά μέσα, η παραγωγή των κίτρων θα υπερέβαινε σήμερον το εκατομμύριον, καθ’ ότι η κιτρέα είνε παραγωγικότατον δένδρον. Τεσσαράκοντα δύο κιτρόδενδρα απέφερον κατά το παρελθόν έτος εισόδημα εξ χιλιάδων δραχμών. Έκαστον δένδρον παρήγαγεν εκατόν πεντήκοντα περίπου κίτρα, άτινα πωλούνται προς ογδοήκοντα πέντε λεπτά η οκά.
Η εύφορος αύτη και ερατεινή νήσος έχει ευκρατέστατον και ήπιον κλίμα και παρέχει θαυμάσιον θερινόν ενδιαίτημα. Αι εύποροι των Αθηνών οικογένειαι αι προς αποφυγήν του καύσωνος μεταβαίνουσαι εις Ευρώπην δύνανται ευαρέστως λίαν να διέλθωσι το θέρος εις τας δροσεράς και σκιεράς εξοχάς της Νάξου. Ως εκ των διαρκώς σχεδόν πνεόντων κατά το θέρος βορείων ανέμων, το θερμόμετρον σπανίως ανέρχεται εις 20 βαθμούς Reomur, ώστε είνε πάντη άγνωστοι εκεί οι αθηναϊκοί καύσωνες.
Η εις Νάξον μεταβαίνουσα οικογένεια δύναται ευχερώς να εύρη κατοικίαν και δη μετά κήπου εν απάσαις σχεδόν ταις εξοχαίς. Δεν θα εύρη βεβαίως τας αναπαύσεις και την πολυτέλειαν των εν Ελβετία ξενοδοχείων, άτινα άλλως στοιχίζουσιν ουκ ολίγον, αλλά θα έχη καθαρά δωμάτια, αέρα καθαρόν, κήπους σκιερούς κρέατα νοστιμώτατα, γάλα άδολον, εκλεκτάς σταφυλάς και οπώρας, προ πάντων δε ποθητήν δροσίαν και τους ανά μέσον δένδρων και ανθέων ρέοντας ρύακας.
Αν δεν αγαπά εξοχικούς περιπάτους και εκδρομάς, δύναται ευκόλως να επιχειρή τοιαύτας επισκεπτομένη τας γειτνιαζούσας εξοχάς, αίτινες ουχί πλέον της ώρας απέχουσιν αλλήλων, τινές δε τούτων και ολιγώτερον. Ο κατοικών φερ’ ειπείν την γραφικήν των Μελάνων κοιλάδα, δύναται, εντός του τετάρτου ώρας, να επισκεφθή την ουχ ήττον γραφικήν τοποθεσίαν των Καμπόνων, ένθα, εκτός της φυσικής καλλονής, θα ίδη και την έτι σωζομένην οικίαν απογόνου τινός ίσως των πρώτων της Νάξου δουκών, ως δηλούται εκ των άνωθι της θύρας διατηρουμένης ακολούθου επιγραφής «Michel Sarivdo 1615». Ο οίκος ούτος, εκτισμένος ων επί της κλιτύος του λόφου, δεσπόζει της μικράς και ωραίας κοιλάδος, ανήκει δε εις τον ευγενή και φιλόφρονα καθολικόν κ. Γερμάνον Βελάστην[2], όστις δι’ αόκνου εργασίας και επιμελείας καθωράισε και ολονέν καθωραΐζει το εν Καμπώνη ωραίον κτήμά του.
Το άπαξ κατά δεκαπενθημερίαν μεταβαίνον άλλοτε εις Νάξον ατμόπλοιον, προσεγγίζει νυν τρις της εβδομάδος, ώστε είνε ευχερεστάτη η εκείσε μετάβασις σήμερον.
Άξιον θαυμασμού είνε το εν τη θέσει Παρατρέχου μέγα περιβόλιον του κ. Φραγκίσκου Γρύλλου. Δάσος κιτρεών, πυκνοτάτων πορτοκαλλεών και λεμονεών, προς δε και πλείστων οπωροφόρων δένδρων και ανθέων κοσμούσι τον ωραίον κηπον, ον η άγρυπνος και φιλόκαλος του ιδιοκτήτου καλλιέργεια κατέστησεν, όχι μόνον τον άριστον των εν Νάξω, όχι μόνον κτήμα προσοδοφόρον, αλλά και τερπνότατον εαρινόν και θερινόν ενδιαίτημα. Υπό την σκιάν των οιονεί αλεξηλίων πυκνοφύλλων πορτοκαλλεών, δύνασαι να διέλθης τας θερινάς ημέρας χωρίς να ενοχληθής υπό των ηλιακών ακτίνων. Που δε κατά το θέρος ή το έαρ δύναταί τις να διέλθη ευαρεστοτέρας ώρας αν μη υπό την σκιάν πυκνοφύλλων και ηνθισμένων δένδρων, ακούων τον φλοίσβον του αρδεύοντος τον κήπον ρύακος, το κελάδημα των πτηνών, και τερπόμενος εκ της θέας ποικιλοχρόων ανθέων. Προθύμως λίαν περιήγαγεν ημάς ανά τον κήπον ο ευγενής ιδιοκτήτης, μεθ’ υπομονής εξηγών τα της καλλιεργείας και μεθ’ υπερηφανείας επιδεικνύων τας όντως ωραίας ευσχήμους και παραγωγικωτάτας πορτοκαλλέας του. Κατά το παρελθόν έτος αι πορτοκαλλέαι του κ. Γρύλλου παρήγαγον ογδοήκοντα χιλιάδας πορτοκαλέων. Τινές τούτων παράγουσι τρισχίλια έως τρισχίλια και πεντακόσια εκάστη! Κιτρέας περιέχει χιλίας ο κήπος, αλλά μόλις το τέταρτον αυτών καρποφορεί, η δε σημερινή παραγωγή αυτών ανέρχεται εις επτά ή οκτώ χιλιάδας. Πριν η ενσκήψη η επί των κιτρέων νόσος, το κτήμα του κ. Γρύλλου, καίτοι ολιγώτερα ή σήμερον κιτρόδενδρα έχον, παρήγεν είκοσι έως είκοσι δύο χιλιάδας κίτρων, σήμερον δε θα παρήγε πλείονα των τεσσαράκοντα χιλιάδων, αν τα δένδρα ήσαν υγιά. Και εκ των οπωρών έχει αρκετόν εισόδημα. Ο υπό τας δενδροστοιχίας των πορτοκαλλεών διερχόμενος, και τοις ευρείς και κανονικούς δρόμους παρατηρών, νομίζει ότι ευρίσκεται εντός κήπου ευρωπαϊκού επιστημονικώς καλλιεργημένου. Ο φιλόκαλος και εραστής της φύσεως ιδιοκτήτης, καλλιεργεί τα δένδρα και τα άνθη όχι μόνον προς το συμφέρον του, αλλά και εξ έρωτος προς αυτά.
Λαμπρόν επίσης θέαμα παρουσιάζει και η ευρεία πεδιάς της Τραγαίας η υπό ελαιοδένδρων κατάφυτος. Και ενταύθα υπάρχουσι θελκτικαί τοποθεσίαι ένθα τερπνότατον δύνασαι να διέλθης το θέρος.
Η Νάξος έχει τα δύο υψηλότερα όρη των Κυκλάδων, Δία[3] και Κόρωνον, άτινα ουχί σπανίως καλύπτονται υπό χιόνων τον χειμώνα. Αν οι τας κορυφάς των βουνών και τα ύψη επιζητούντες περιηγηταί εγίνωσκον το από της κορυφής του Διός παρουσιαζόμενον μεγαλοπρεπές πανόραμα καθ’ ην ιδίως στιγμήν αι ακτίνες του από της θαλάσσης μεγαλοπρεπώς ανατέλλοντος ηλίου χρυσίζουσι το Αιγαίον, και τας κορυφάς των εν μέσω ευρυτάτης λίμνης λουομένων νήσων, ήθελον βεβαίως ομολογήσει ότι το θέαμα τούτο είνε πολλώ υπέρτερον των από της κορυφής του Rigi[4] ή άλλων της Ελβετίας ορέων παρουσιαζομένων. Είνε αληθές ότι δεν θα αναβώσιν εις τας κορυφάς των βουνών της Νάξου δι’ οδοντωτού σιδηροδρόμου, και ότι θα βαδίσωσιν επ’ αρκετήν ώραν διά δυσβάτων και αποτόμων στενωπών, αλλά δεν αξίζει να κοπιάση τις ολίγον όταν πρόκειται να καθίση εις την κεφαλήν του Διός;
Στερείται δυστυχώς οδών η τερπνή νήσος και αι προς τας εξοχάς άγουσαι είνε ως επί το πολύ δύσβατοι και ανάντεις, και τινας τούτων μόνον αίγες και κύνες δύνανται να διέρχωνται ακινδύνως. Είνε λυπηρόν ότι ουδεμία ελληνική κυβέρνησις έλαβε πρόνοιαν περί της κατασκευής δρόμων τινών εν Νάξω, ήτις διά της προόδου της σμύριδος εισφέρει περί το ήμισυ εκατομμύριον κατ’ έτος εις το δημόσιον ταμείον. Αλλά και αυτό τούτο το συμφέρον του δημοσίου απαιτεί την κατασκευήν δρόμων.
Η εξόρυξις της σμύριδος ενεργείται μακράν του όρμου ένθα τα παραλαμβάνοντα αυτήν πλοία αγκυροβολούσιν, οι δε ταλαίπωροι εργάται αναγκάζονται να μεταφέρωσιν αυτήν δι’ αποκοήμνων οδών και απορρώγων βράχων, ουχί σπανίως κατασυντριβόμενοι. Είνε καιρός νομίζομεν να μεριμνήση η κυβέρνησις και περί των ειλώτων εκείνων εκ της εργασίας των οποίων ουκ ολίγων προσπορίζεται όφελος.
Πολλά περίεργα δύναται να ίδη ο φιλάρχαιος εν τη πόλει της Νάξου. Οι το άνω μέρος της πόλεως οικούντες καθολικοί, απόγονοι πάντες των κατακτησάντων την νήσον Ενετών, διατηρούσι εισέτι πολλά της αρχαίας ευκλείας και πλούτου κειμήλια και την ευπροσηγορίαν και ευγένειαν των προπατόρων μετά των επιμελώς φυλασσομένων θυρεών των διαφόρων οίκων. Ανάγκη απόλυτος να φωτισθώσι τα κυριώτερα της πόλεως μέρη, ίνα και ο μη έχων φανάρι ξένος, δύναται να περιπατή αν κατά κακήν τύχην αποβιβασθή νύκτωρ εν τη νήσω.
Ευελπιστούμεν ότι ο δραστήριος και ρέκτης δήμαρχος κ. Α. Πολίτης θα εργασθή προς θεραπείαν των αναγκών και προς καλλωπισμόν της πόλεως, και ότι το δημοτικόν συμβούλιον, αφήκον τα κομματικά πείσματα και τας φωτοσβεστικάς διαθέσεις θα χορηγήση αυτώ μικράν πίστωσιν, ίνα ανάψη ολίγους φανούς.
ΠΗΓΗ: άρθρο του Μ. Δ. στην εφημ. «Εφημερίς», 8.5.1888. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 8.5.2008.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Γ. Λεκακη:
[1] Είδη αχλαδιών (απιδίων). Ευρίσκονται και στην Κέα, όπου και άλλα είδη, τά αυγουστιάτικα, αί βαχάδες, τά κολοκυθάτα, τά λομβαρδίτικα ή χειμωνιάτικα, τά μηλάπιδα, τά μπουσδουγάνια, τά ροδινά. – ΠΗΓΗ: Ι. Ν. Ψύλλα «Ιστορία της Νήσου Κέας», Αθήναι, 1921.
[2] Η οικογένεια Βελάστη ήταν από την Χίο. Πιο γνωστό μέλος, ο Θωμάς Στανίσλαος Βελάστης ήταν φιλόλογος, συγγραφέας και ποιητής του 18ου αιώνα, από την νήσο Χίο. Ήταν ρωμαιοκαθολικός και ιησουίτης. Εσπούδασε στην Ρώμη Θεολογία και Φιλολογία. Εδίδαξε στην Χίο. Υπήρξε «άριστος χειριστής των κλασικών γλωσσών, ελληνικής και λατινικής».
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ: Συνέγραψε, μεταξύ άλλων, ενδιαφέρουσες γλωσσικές μελέτες, αλλά και κατηχητικά εγχειρίδια, όπως:
- Περί θυμού, Ρώμη, 1747.
- De litterarum graecorum pronuntione «Περί προφοράς των γραμμάτων των Ελλήνων», Ρώμη, 1751.
- Πανηγυρικός προς τιμήν του Ν. Πολίτου, Μεσσήνη Σικελίας, 1752.
- δύο σονέτα του δημοσιεύθηκαν στην «Νέα Εστία». Άγνωστα σονέτα του αναφέρονται από τον ερευνητή Θ. Παπαδόπουλο, που μελέτησε αρχεία στην Σικελία.
ΠΗΓΗ:
- «Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», Αθήνα, 2007.
- Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χ. Πάτση».
- Λεκακης Γ. “Ανθολογια ελληνικης ποιησεως”.
- Σαμουήλ Αλ. «Για μια ιστορία του νεοελληνικού σονέτου», Νέα ευθύνη, τ. 20, 2013.
[3] Το όρος Ζας (= Ζευς, Δίας) επάνω από το χωριό Φιλωτι, είναι η υψηλότερη ορεινή κορυφή (1.004 μ.) της Νάξου, και ολόκληρων των Κυκλαδων. Ένας από τους τόπους όπου αναφέρεται πως εγεννήθη ο Ζευς. Σε έναν βράχο του, στην κορυφή, υπάρχει με φθαρμένα γράμματα η επιγραφή «Όρος Διός Μηλωσίου» (δηλ. του Διός προστάτη των μήλων = προβάτων). Ανασκαφές στο σπήλαιο Ζας έδειξαν ότι ο (πρωτο)κυκλαδικός πολιτισμός ήταν ήδη ανεπτυγμένος την 6η χιλιετία π.Χ. (5500 π.Χ.).
[4] Ελβετικό βουνό (υψόμετρο 1.797 μ.), κοντά στην Λουκέρνη, στο Ρίγκι Κουλμ. Ήδη από τον 18ο αιώνα, και κυρίως χάρη στην θέση του στις όχθες της λίμνης Λουκέρνης, ήταν εκδρομικός προορισμός. Όπως όλα τα βουνά, τα ποτάμια, οι ωκεανοί ετυμολογούνται από ελληνικές λέξεις: Από την ελληνική λέξη ῥῆγλα (ἡ) = ρήγα, ρίγα = ῥάβδος, ῥόχανον [«δι’ ἧς ὁμαλίζουσι, «κόπτουσι» τὸν διὰ κοιλοῦ μετρούμενον σῖτον» / ράβδος με την οποία ισιώνουν την επιφάνεια τών μέτρων χωρητικότητας τών σιτηρών] > χάρακας, κανόνας (> λατ. regula) – ΠΗΓΗ: Ἡσύχ. > αλεμαννική λέξη rigi (= ρίγα, οριζόντια στρωματοποίηση, ζώνη, από τις ζώνες βράχων που το περιβάλλουν). Άλλοι λένε από την λατινική φραση Regina montium = βασίλισσα των βουνών… Ένας από τους πρώτους εκδρομείς που ανέβηκαν στο όρος Ρίγκι αποκλειστικώς για να απολαύσουν την θέα ήταν ο 26χρονος Γκαίτε (1775), μόλις διάσημος με την έκδοση του «Βέρθερου». Έγραψε: «Ήταν ένα μοναδικό θέαμα, που δεν έχω ξαναδεί ποτέ, και που δεν θα επαναληφθεί ποτέ!». Και το 1839, ο Β. Ουγκώ (σε επιστολή προς την σύζυγό του, αναφέρει την ανάβασή του στο Ρίγκι από το Βεγκίς).
χωριο Χαλκι χαλκειον χαλκειο Ναξου 1921 φωτογραφια φωτογραφιες BOISSONNAS ορωνυμικα ορονυμικα 19ος αιωνας μχ 1888 ευοινος πατρις πατριδα Βακχου θεος Βακχος απειρανθος απειρανθιος οινος, αριστος Ελλαδος ελλαδας ελλαδα Ναξος ταξειδι ταξιδιωτικες εντυπωσεις καταφυτος, χλοερα ανθη νησος Διονυσου, Διονυσος φημη εκπαλαι ωραιοτατη εφορωτατη Κυκλαδων βραχωδης ξηρα γραφικα τοπεια, τοπια τοπειο τοπιο καλλιστα πολη ευρυτατη γονιμωτατη πεδιας, πεδιαδα Λειβαδι, ρομαντικη κοιλαδα Μελανες, Εγγαρες, Καμπονες Ποταμια περιβολι κιτρεα πορτοκαλλεα λεμονεα ελαια συκια ροια οπωροφορο δενδρο κιτρια πορτοκαλια λεμονια ελια συκο ροδια οπωροφορα δενδρα πηγες ρυακας ρυακι αρδευση νησι καρποφορωτατη γονιμοτης καρποφος δις διφορος ετους Απερανθου αγρος, θερισμος κριθη κριθαρι Απριλιος Μαιος καλλιεργεια σπορα φασιολος φασολι φασολια συλλογη Αυγουστος Σεπτεμβριος προιοντα αριστη ποιοτητα Ελλας πληθυς οπωρες φημισμενες κοντοποδαρουσες κοντοποδαρουσα Πατρων, πατρα πατραι αχαια Σκοπελο αχλαδια ευοσμο γλυκυτατο λεπτοφλοιο αχλαδι στραβοργια αξαρμουτια, αρωμα ανεστολια στραβοργιο αξαρμουτι ανεστολι τυρος τυρι μυζηθρα, μελι Απερανθος Υμηττειο καλλιτερο ορος υμηττος αττικη αμπελος πολυσταφυλος ονομαστος οινοι ιδιοτητας βασιλιας βασιλευς οθων οθωνας περιηγηση Κυκλαδες καλλονη απληστως γευστικος ρος Ross παραγωγη κιτρο αριστα Ανατολη κιτρεμποροι υπερτιμηση κιτρια νοσος θεραπεια παραγωγικοτατο δεντρο κιτροδενδρα κιτροδενδρο εισοδημα δραχμες κιτρα, λεπτα οκα εφορος ερατεινη ευκρατεστατο ηπιο κλιμα θαυμασιο θερινο ενδιαιτημα ευποροι Αθηνων οικογενειες αποφυγη καυσωνας Ευρωπη θερος εξοχη βορειος ανεμος θερμομετρο 20 βαθμοι Reomur, αγνωστος αθηναικος καωσων οικογενεια κατοικια κηπος αναπαυση πολυτελεια Ελβετια ξενοδοχειο δωματιο αερας καθαρος σκια κρεας νοστιμωτατο γαλα αδολον, εκλεκτα σταφυλια οπωρα δροσια ανθη εξοχικος περιπατος εκδρομη γραφικη Καμπονες φυσικη σωζομενη οικια απογονος πρωτοι δουκες θυρα επιγραφη Michel Sarivdo 1615 σαρβιδω σαρμπιδω σαρβιδο σαρμπιδο σαρβιντω σαρμπιντω σαρβιντο σαρμπιντο ευγενης φιλοφρων καθολικος Βελαστης Καμπωνα κτημα δεκαπενθημερια ατμοπλοιο μεταβαση θαυμασμος Παρατρεχου Παρατρεχας Παρατρεχα περιβολιον Γρυλλος δασος κιτρεων, πορτοκαλλι λεμονι προσοδοφορο τερπνοτατο εαρινο αλεξηλια πυκνοφυλλη πορτοκαλι ηλιος φλοισβος κελαδημα πτηνο ποικιλοχροα υπερηφανεια ευσχημος παραγωγικωτατη δενδροστοιχια φιλοκαλος φυση Τραγαια ελαιοδενδρο υψηλοτερα ορη Διας Κορωνος χιονι χειμωνας κορυφη βουνο περιηγητη Διος θαλασσα Αιγαιο νησοι Rigi οδοντωτος σιδηροδρομος δυσβατος αποτομος στενωπος κεφαλη οδος τερπνη κυνας ελληνικη κυβερνηση προνοια κατασκευη σμυριδα δημοσιο ταμειο συμφερον δημοσια εσοδα εξορυξη σμυρις ορμος πλοιο αγκυροβολιο εργατες μεταφορα αποκρημνη απορρωγες βραχοι ειλωτας εργασια οφελος περιεργα φιλαρχαιος καθολικοι απογονοι κατακτηση Ενετοι αρχαια ευκλεια πλουτος κειμηλιο ευπροσηγορια ευγενεια θυρεος οικος φαναρι ρεκτης δημαρχος Πολιτης καλλωπισμος πολις, δημοτικο συμβουλιο κομματικα πεισματα κομμα φανος αρθρο εφημεριδα Εφημερις 1888 ειδη ειδος αχλαδι απιδι Κεα, αυγουστιατικα, βαχαδες, κολοκυθατα, λομβαρδιτικα χειμωνιατικα, μηλαπιδα, μπουσδουγανια, ροδινα αυγουστιατικο βαχαδα κολοκυθατο λομβαρδιτικο λομβαρδια χειμωνιατικο μηλαπιδο μπουσδουγανι ροδινο Ψυλλας Ιστορια Χιος φιλολογος, συγγραφεας ποιητης 18ος ρωμαιοκαθολικος ιησουιτης ρωμαιοκαθολικοι ιησουιτες Ρωμη Θεολογια Φιλολογια κλασικες γλωσσες ελληνικη λατινικη γλωσσα γλωσσικες μελετες, κατηχητικο εγχειριδιο περι θυμου, θυμος προφορας των γραμματων των Ελληνων προφορα αλφαβητικα γραμματα Ελληνες αλφαβητο πανηγυρικος Μεσσηνη, σονετο Νεα Εστια αγνωστο Παπαδοπουλος, Σικελια Λεξικο Νεοελληνικη Λογοτεχνια Σαμουηλ νεοελληνικο ορος Ζας Φιλωτι, υψηλοτερη ορεινη γεννηση γεννα γενετειρα διος βραχο Μηλωσιου μηλωσιος προστατης μηλων μηλο προβατο ανασκαφη σπηλαιο πρωτοκυκλαδικος κυκλαδικος πολιτισμος 6η χιλιετια πΧ 5500 7.500 χρονια πριν χρονων ελβετικο υψομετρο Λουκερνη / Lucerne, Ριγκι Κουλμ / Rigi Kulm 18ος οχθες λιμνη Λουκερνης, βουνα ποταμια, ωκεανοι ετυμολογια ελληνικη λεξη λεξις ρηγλα ρηγα, ριγα ραβδος, ροχανον ροχανο ομαλιζω κοπτω κοιλο μετρουμενος σιτος ισιωμα ομαλοποιηση ομαλοποιω επιφανεια μετρο χωρητικοτητα σιτηρα σιταρι χαρακας, χαραξ κανονας κανων λατινικα regula ησυχιος αλεμαννικη αλεμαννοι οριζοντια στρωματοποιηση, ζωνη, βασιλισσα των βουνων εκδρομεας 26χρονος Γκαιτε 1775 εκδοση Βερθερος μοναδικο θεαμα, 1839, Ουγκω επιστολη αναβαση Βεγκις / Weggis
