Μία παρέα ανδρών ανακεκλιμένων[1], με συμποτικά – τελετουργικά αντικείμενα στο χέρι, όπως ρυτό και φιάλη, απολαμβάνει το κρασί που τους προσφέρει ο γυμνός οινοχόος[2], ο παις, ο ωραιότερος από τους πιο όμορφους δούλους. Οι άντρες ταξιδεύουν ήδη με τους ήχους της μουσικής της νεαρής αυλητρίδας[3], την οποία ο μεγαλύτερος συνδαιτυμόνας, και πιθανόν οικοδεσπότης της βραδιάς (αφού προβάλλεται στο κέντρο της παράστασης) αγγίζει ερωτικά (παρακάτω φωτ.).
- ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΣΥΜΠΟΣΙΩΝ, ΕΔΩ.
Τον κεφαλόπονο της οινοποσίας ξορκίζουν οι εταίροι με στεφάνια από φύλλα και άνθη συγκεκριμένων φυτών, συνήθεια εισηγμένη από τα θρησκευτικά πανηγύρια της Ιωνίας. Μπροστά τους είναι τοποθετημένα τραπεζάκια με εδέσματα, ίσα στον αριθμό, σε μία δήλωση ισοτιμίας, που αποτελεί την κοινωνική βάση του συμποσίου.
- ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΙΩΝΙΑΣ, ΕΔΩ.
Στην παράσταση του κρατήρα προβάλλεται το κυρίως μέρος του συμποσίου – η οινοποσία και οι συζητήσεις μεταξύ των παρισταμένων, τα πειράγματα και η διασκέδαση – το οποίο ακολουθεί την ολοκλήρωση του δείπνου. Η εισαγωγή στην συμποτική διαδικασία πραγματοποιείται με μία σπονδή, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των πηγών. Η διοργάνωση ενός συμποσίου ήταν μία δαπανηρή υπόθεση, αν και μικρός ο κύκλος των συμμετεχόντων, ενώ, παρά την ευθυμία της ομήγυρης, είχε εθιμοτυπία καθορισμένη και κανονισμούς που όριζε κάθε φορά ο εκλεγμένος επί κεφαλής, όπως ο αριθμός των κρατήρων κρασιού που θα καταναλώνονταν αλλά και η αναλογία οίνου και νερού. Ξεκινούσε νωρίς το βράδυ και η διάρκειά του ήταν ανάλογη της επιτυχίας του.
O κρατήρας[4] μάς προσφέρει μία αρμονική συνάθροιση, που δεν ξεφεύγει από τα όρια της ευπρέπειας. Άλλωστε, στο κοινό συνειδησιακό είναι εδραιωμένη η συναίσθηση των δεινών που μπορεί να επιφέρει η υπερβολική οινοποσία. Ήδη, αυτά διδάσκονται στην απαρχή της αρχαιοελληνικής μυθολογίας, στον Όμηρο, με την τύφλωση του Πολύφημου και την απρεπή στάση των Κενταύρων. Επίσης, παρά την συνήθεια να προσκαλούνται και διασκεδαστές, μεταξύ αυτών γυναίκες μουσικοί, για να συντροφεύουν τους άντρες, δάνειο από τα συμπόσια της Ιωνίας από τον 7ο αι. π.Χ., σε απομίμηση των συμποσίων των Λυδών, οι συμποσιαστές είχαν υποχρέωση να μετέχουν με τον λόγο, αλλά και την μουσική τους στην συντροφιά. Έτσι, το συμπόσιο αποτέλεσε την κοιτίδα της λυρικής ποίησης, αφού κάποιος “ποιητής”, απήγγειλε στην ομήγυρη στίχους του, με την συνοδεία λύρας[5].
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης “Μουσικης μυησις”.
Το κέντρο αναφοράς της συνάθροισης ήταν ο κρατήρας, που ως ιερό δισκοπότηρο μετουσίωνε το νερό και τον οίνο σε σχέσεις στοργής, σεβασμού, θαυμασμού και συντροφικότητας.
- Ο αττικός ερυθρόμορφος καλυκωτός κρατήρας του «Ζωγράφου της Uppsala» υπάρχει Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο – Συλλογή Αγγείων, αρ. ευρ. Α 11559. Χώρος έκθεσης: Έκθεση Αγγείων, Αίθουσα 55, Πρ. 117. Προέλευση: Άγνωστη. Διαστάσεις: Ύψ. 0,30 μ., διάμ. χείλ. 0,317 μ., διάμ. βάσ. 0,15 μ. Χρονολόγηση: 400 – 375 π.Χ.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, έκθεμα του μήνα Ιαν. 2022, δρ. Ε. Οικονόμου. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.2.2022.
Ενδεικτική βιβλιογραφια:
- Γουλάκη-Βουτυρά Α. «Μύθος και πραγματικότητα στην αρχαία ελληνική μουσική», στο «Μουσών Δώρα. Μουσικοί και χορευτικοί απόηχοι από την αρχαία Ελλάδα» (επιμ. Ε. Ανδρίκου – Α. Γουλάκη-Βουτυρά – Χ. Λαναρά – Ζ. Παπαδοπούλου), Αθήνα, 2004.
- Κουράκου-Δραγώνα Σ. «Κρατήρ μεστός Ευφροσύνης», 1998.
- Schmitt-Pantel P. “Sacrificial Meal and Symposion: Two Models of Civic Institutions in the Arcaic City?”, στο «Sympotica, A symposium on the Symposion» (επομ. Ο. Murray),εκδ. Clarendon Press, Oxford, 1999.
- Τιβέριος Μ. Συμπόσιο και συμποσιακό τελετουργικό στην Αρχαία Αθήνα», Θεσσαλονίκη, 2020.
- Toppe K. «The imagery of the Athenian Symposium», εκδ. Cambridge University Press, 2012.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Η πρώτη νύξη για τη συνήθεια της ανάκλισης κατά την διάρκεια του συμποσίου προέρχεται από λογοτεχνικό κείμενο του 7ου αι. π.Χ. (Αλκμάν (απ. 19 [Αθήναιος, 111a]), στάση που μέχρι τότε αποδιδόταν σε θεούς ή σε ημίθεους, όπως ο Διόνυσος, ο Ερμής και ο Ηρακλής. Ήδη, στις αρχές του 6ου αι. π.Χ. μαρτυρείται από την αγγειογραφία η συνήθεια της κατάκλισης κατά την διάρκεια εορτασμών.
[2] Ο αρχετυπικός οινοχόος, είναι ο Γανυμήδης, ο περιώνυμος για την ομορφιά του έφηβος, που μεταφέρθηκε στον Όλυμπο για να οινοχοεί στα συμπόσιο των θεών και κέρδισε ως αντίδωρο την αθανασία και την αιώνια νειότη.
[3] Βάρβιτος, αυλοί και κρόταλα συνδέονται με το συμπόσιο, όπου σε παλαιότερες εποχές την μουσική εκτελούσαν συνήθως οι ίδιοι οι συμπότες, δείγμα της παιδείας και της καλλιέργειάς τους. Μάλιστα, ο Θεμιστοκλής, ταπεινής καταγωγής, ντροπιάστηκε σε συμπόσιο όταν δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στην απαγγελία και στην μουσική.
[4] Η χρήση του κρατήρα, διαφορετικών διαστάσεων, για την κράση, την μίξη του κρασιού με νερό, ιστορείται ήδη στα ομηρικά έπη και μάλιστα το νερό ήταν λιγότερο σε περιπτώσεις που ο οικοδεσπότης ήθελε να περιποιηθεί φιλικά του πρόσωπα. (Ιλιάς Ι, 200-205 κ.εξ.).
[5] Παράλληλα, το συμπόσιο ήταν και ο χώρος που οι συμποσιαστές έπαιρναν τον λόγο, ο ένας μετά τον άλλο, καταθέτοντας τις απόψεις τους επί ενός θέματος, που έχει αποφασιστεί από κοινού. Τα σημερινά επιστημονικά “συμπόσια”, επιστημονικές συναντήσεις εθνικές και διεθνείς, αποτελούν απόηχο των αρχαίων ελληνικών συμποσίων.
αρχαιος γυμνος οινοχοος, αρχαια νεαρη αυλητριδα αρχαιο ερωτικο αγγιγμα αρχαιοτερο αρχαιοτερη ερωτικη χειρονομια πιασιμο, χουφτωμα, πιασιμο κωλου κωλος κωλοπιασιμο γυμνος οινος αυλητρις ερωτας ανδρας ανακεκλιμενος συμποτικο τελετουργικο αντικειμενο χερι, ρυτο φιαλη, κρασι παις, ωραιοτερος ομορφοτερος δουλος αντρες μουσικη νεαρη αυλος διαυλος συνδαιτυμονας, συνδαιτυμων οικοδεσποτης παρασταση ερως κεφαλοπονος πονοκεφαλος οινοποσια ξορκι εταιροι στεφανι φυλλο ανθος φυτο συνηθεια εισαγωγη θρησκευτικα πανηγυρια Ιωνιας θρησκευτικο πανηγυρι Ιωνια τραπεζακι εδεσμα ισα ισοτιμια κοινωνικη βαση συμποσιο κρατηρας οινοποσια συζητηση πειραγμα διασκεδαση δειπνο συμποτικη διαδικασια σπονδη τροπος πως γινοταν το αρχαιο ελληνικο συμποσιο κανονες αρχαιου ελληνικου συμποσιου διοργανωση δαπανη ευθυμια ομηγυρη εθιμοτυπια κανονισμος εκλεγμενος επικεφαλης επι κεφαλης, αριθμος καταναλωση οινος νερο βραδυ επιτυχια κρατηρ αρμονικη συναθροιση, ορια ευπρεπεια κοινη συνειδηση συναισθηση δεινα υπερβολικη μεθη μεθυσι αρχαιοελληνικη μυθολογια ομηρος, τυφλωση Πολυφημος απρεπης σταση Κενταυρος απρεπεια κενταυροι συνηθεια προσκληση διασκεδαστης, γυναικα μουσικος συντροφια ανδρες, δανειο 7ος αιωνας πΧ απομιμηση μιμηση Λυδοι λυδια συμποσιαστης υποχρεωση λογος, μουσικη λυρικη ποιηση ποιητης απαγγελια ομηγυρις στιχος συνοδεια λυρα ιερο δισκοποτηρο μετουσιωση στοργη σεβασμος θαυμασμος συντροφικοτητα αττικη αττικος ερυθρομορφος καλυκωτος αΖωγραφος της ουψαλας ουψαλα Uppsala Upsala Εθνικπ Αρχαιολογικο Μουσειο Αρχαιολογια συλλογη αγγειο εκθεση Αγγεια Προελευση αγνωστη 5ος 400 4ος 375 Οικονομου Γουλακη Βουτυρα μυθος μουσικοι χορος Ελλαδα κουρακου Δραγωνα Ευφροσυνη σμπιτ παντελ Schmitt Pantel οξφορδη τιβεριος συμποσιακο τελετουργικο τελετουργια ανακλιση λογοτεχνια κειμενο Αλκμαν Αθηναιος, θεος ημιθεος, Διονυσος, Ερμης Ηρακλης 6ος αγγειογραφια κατακλιση εορτασμος εορτη γιορτη αρχετυπο Γανυμηδης, ομορφια εφηβος, μεταφορα ορος ολυμπος οινοχια θεων αντιδωρο αθανασια αιωνια νειοτη νιοτη νεοτητα βαρβιτος, αυλοι κροταλο συμποτης, παιδεια καλλιεργεια Θεμιστοκλης, ταπεινη καταγωγη ντροπη απαγγελια χρηση κραση, μιξη ομηρικα επη περιποιηση φιλια Ιλιας αποψη αποφαση απο κοινου
