Του Γιώργου Λεκάκη
Η χρήση της ώχρας θεωρείται ευρέως ως πιθανός δείκτης συμβολικής συμπεριφοράς στις παλαιολιθικές κοινωνίες.
Νέα επιστημονική έρευνα διεξήγαγε μια πολυεπίπεδη ανάλυση 16 κομματιών ώχρας, από θέσεις της Μέσης Παλαιολιθικής εποχής της «τεχνολογίας Micoquian»[1] στην Ταυρίδα / Κριμαία [Zaskalnaya V (ZSKV), ZSKVI και Prolom II] και την ηπειρωτική Ουκρανία (Mukhovets), που εκτείνονται σε διάστημα έως και 70.000 χρόνων πριν από σήμερα.
Modified ochre fragment (ZSKVI-01). Four views of ochre fragment ZSKVI-01 displaying multiple modifications. (A) Outer friable surface exhibiting extensive scoring, pitting, and short randomly oriented striations on smoothed areas. (B) Right margin showing heavily worn microchipping. (C) Concave, harder, inner surface displaying on its right margin. (D) Fresh invasive flake scars. Scale bar, 1 cm.
Χρησιμοποιώντας portable x-ray fluorescence (φορητό φθορισμό ακτίνων Χ), scanning electron microscopy (ηλεκτρονική μικροσκοπία σάρωσης) σε συνδυασμό με energy-dispersive spectroscopy (φασματοσκοπία ενεργειακής διασποράς) και τεχνολογική ανάλυση, εντοπισε σκόπιμες τροποποιήσεις, όπως λείανση, χάραξη, απολέπιση, στίλβωση, και ξύσιμο.
Τρία κομμάτια (ZSKV-05, ZSKV-06 και ZSKV-07) παρουσιάζουν χαρακτηριστικά που υπερβαίνουν την χρηστική χρήση:
- Το ένα έχει διαμορφωθεί σε εργαλείο που μοιάζει με σχήμα κραγιονιού με επαναλαμβανόμενο ακόνισμα,
- το άλλο φαίνεται να είναι θραύσμα κραγιονιου και
- το τρίτο φέρει χαραγμένες, γυαλισμένες επιφάνειες.
Ochre use at Lower and Middle Paleolithic sites and location of the studied sites in Crimea. Map showing Late Acheulean and Mousterian sites from Europe and western Asia with proposed or demonstrated evidence of ochre use. 1, Ambrona; 2, Terra Amata; 3, Isernia la Pineta; 4, Dashtadem 3; 5, Hungsi V; 6, Cueva de Ardales; 7, Cueva de los Aviones; 8, Cueva Antón; 9, Cueva del Castillo; 10, La Quina; 11, Tabaterie; 12, Station du Bonhomme; 13, La Ferrassie; 14, La Micoque; 15, Le Moustier; 16, Combe-Grenal; 17, Caminade-Est; 18, Pech-de-l’Azé I; 18, Pech-de-l’Azé IV; 19, La Chapelle-aux-Saints; 20, Ormesson; 21, Grotte du Renne; 21, Grotte du Bison; 22, Grotte de l’Ermitage; 23, Scladina; 24, Maastricht-Belvédère; 25, Achenheim; 26, Fumane Cave; 27, Beçov I; 28, Raj Cave; 29, Cioarei-Borosteni Cave; 30, Molodova 1; 31, Ilskaya 1; 32, Stalingradskaya; 33, Volgograd. Inset: Close-up of Crimea showing the location of the studied sites—ZSKV and ZSKV and PRMII—along with the natural outcrop, called Red Gully, sampled for this study. The Red Gully source, located ~1.5 km from the ZSK sites, is analyzed here to explore its potential use by Neanderthals.
Αυτά τα χαρακτηριστικά υποδηλώνουν την σκόπιμη παραγωγή σημαδιών και επιμελημένη χρήση. Ενώ οι πρακτικές εφαρμογές (π.χ. επεξεργασία δέρματος) παραμένουν εύλογες για άλλα δείγματα, τα παραπάνω στοιχεία υποστηρίζουν την συμβολική χρήση μεταξύ ορισμένων Νεάντερταλ της Κριμαίας.
Άρα οι Νεάντερταλ κατασκεύαζαν εργαλεία ώχρας για σχέδιο και την σήμανση επιφανειών. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτή η σκόπιμη διαμόρφωση και η επαναχρησιμοποίηση εργαλείων γραφής, αποτελεί απόδειξη συμβολικής σκέψης μεταξύ των Νεάντερταλ, μιας ικανότητας που οι ερευνητές κάποτε έλεγαν πως είχαν μόνον οι σύγχρονοι ανθρωποι / Homo Sapiens.
Τα αποτελέσματα της έρευνας υπογραμμίζουν την γνωστική πολυπλοκότητα των Νεάντερταλ και υπογραμμίζουν την σημασία των πολυπλευρικών προσεγγίσεων στην αξιολόγηση της εμφάνισης του συμβολικού υλικού πολιτισμού.
ΠΗΓΗ: Fr. D’ERRICO, κ.ά. «Evidence for symbolic use of ochre by Micoquian Neanderthals in Crimea», DOI: 10.1126/sciadv.adx4722, SCIENCE ADVANCES, Vol 11, Issue 44, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 29.10.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Hauser O.(*) «La Micoque (Dordogne), und ihre Resultate für die Kenntnis der paläolithischen Kultur», στο Technologisch bilden die Werkzeuge des Micoquien einen Übergang vom Spät-Acheuléen zum Moustérien, Βασιλεία / Basel, 1906-1907.
- Hauser O. «La Micoque, die Kultur einer neuen Diluvialrasse», Λειψία / Leipzig, 1916.
- Hauser O. «Über eine neue Chronologie des mittleren Paläolithikums im Vézèretal», Dissertation Erlangen, Λειψία / Leipzig, 1916.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Η «τεχνολογία Micoquien» αναπτύχθηκε την πρώιμη Μέση Παλαιολιθική. Ευρίσκεται πριν 130.000 έως 60.000 χρόνια – στην Eemian και σε ένα πρώιμο επεισόδιο της Βουρμίας παγετωνικής περιόδου / Würm. Διακρίνεται τεχνολογικως από την εμφάνιση σαφώς ασύμμετρων δυο όψεων. Αυτός που το ανακάλυψε και την ονόμασε ήταν ο αρχαιολόγος και «έμπορος έργων τέχνης» (διάβαζε αρχαιοκάπηλος) O Hauser(*). Αυτός πώλησε στην συνέχεια σε μουσεία και συλλέκτες έναν μεγάλο αριθμό από τις λεγόμενες «σφήνες Micoque» που βρήκε σε ανασκαφές στην La Micoque (στο Les Eyzies-de-Tayac-Sireuil της Dordogne Γαλλίας).
Οι ειδικά διαμορφωμένοι χειροπέλεκεις της Micoque παρουσίαζαν συχνά μια στρογγυλεμένη βάση. Αλλά μεταγενέστερες ανασκαφές, αποκάλυψαν μια ακόμη αρχαιότερη χρονικά παρόμοια τεχνολογία για τα τσεκούρια της Micoque, τα οποία τώρα χρονολογούνται στην παγετωνική περίοδο του Riss.
Είναι γνωστά στην αρχαιολογία τεχνουργήματα τεχνολογίας Micoquien που βρέθηκαν διασκορπισμένα σε όλην την Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ευρώπη:
- ένα οστούν κορακιού, με διακόσμηση εντομής, από Νεάντερταλ, στην τοποθεσία Zaskalnaya VI (Kolosovskaya) της Κριμαία, της Micoquien, που χρονολογείται μεταξύ 45.000 – 40.000 χρόνων πριν από σήμερα.
- μαχαίρι με διπλή επεξεργασία (Keilmesser), με σαφέστερη χρονολόγηση από την Κεντρική Ευρώπη. Από αυτό, ορισμένοι αρχαιολόγοι έχουν προτείνει την αντικατάσταση του όρου «ομάδα Keilmesser» από τον όρο «Micoquien», κ.ά. στην Γερμανία (στο Balver Höhle και στο Lonetal).
αρχαια εργαλεια γραφης 70.000 χρονων Ταυρικη Ουκρανια Λεκακης crayon-like shape crayon αρχαιο εργαλειο παλαιολιθικη γραφη 70.000 χρονια πριν Ταυριδα χρηση ωχρας συμβολικη συμπεριφορα παλαιολιθικο κοινωνια ωχρα Μεση Παλαιολιθικη εποχη τεχνολογια Micoquian Κριμαια ζασκανλαγια Zaskalnaya προλομ Prolom μουκοβετς Mukhovets φθορισμος ακτινες Χ ηλεκτρονικη μικροσκοπια σαρωση φασματοσκοπια ενεργειακη διασπορα σκοπιμη τροποποιηση λειανση, χαραξη, απολεπιση, στιλβωση, ξυσιμο χαρακτηριστικα χρηστικα χρηση κραγιονι επαναλαμβανομενο ακονισμα, θραυσμα κραγιον χαραγμενη γυαλισμενη επιφανεια χαρακτηριστικο σκοπιμα παραγωγη σημαδι επιμελεια πρακτικη εφαρμογη επεξεργασια δερμα συμβολο Νεαντερταλ κατασκευη ωχρας σχεδιο σημανση επιφανεια διαμορφωση επαναχρησιμοποιηση συμβολα σκεψη ικανοτητα συγχρονοι ανθρωποι homo sapiens χομο σαπιενς γνωστικη πολυπλοκοτητα αξιολογηση συμβολικο υλικο πολιτισμος αχελαια μουστερια Βασιλεια ελβετια Λειψια δυτικη ασια αμπρονα Ambrona τερα τερρα αματα Terra Amata ισερνια λα πινετα Isernia la Pineta ντασταντεμ Dashtadem χουνγκσι Hungsi κουεβα ντε αρνταλες σπηλια σπηλαιο Cueva de Ardales ντε λος αβιονες Cueva de los Aviones αντον Cueva Anton ντελ καστιλο Cueva del Castillo λα κουινα La Quina ταμπατερι ταμπατεριε Tabaterie σταθμος ντυ μπονομ Station du Bonhomme φερρασιε φερρασια φερασιε φερασια La Ferrassie μισοκουε μικοκουε La Micoque μουστιερ Le Moustier κομπε γκρεναλ Combe Grenal καμιναντ εστ Caminade Est πετς ντε λ΄ αζε Pech de l’Aze σαπελ ω σαιντ La Chapelle aux Saints ορμεσον ορμεσσον Ormesson γκροτε γκροττε ντι ρεν ρεννε Grotte du Renne μπισον βισσωνα βισσων βισσωνας Grotte du Bison ερμιταζ Grotte de l’Ermitage σκλαντινα σκλαδινα Scladina μααστριχτ μπελβεντερε Maastricht Belvedere ασενχαιμ Achenheim φουμανε κειβ Fumane Cave μπετσοβ μπετσωβ μπετσοφ μπετσωφ Becov ραι ραιγ Raj Cave κιοαρει μποροστενι Cioarei Borosteni Cave μολοντοβα Molodova ιλσκαγια Ilskaya σταλινγκραντσκαγια Stalingradskaya βολγκοκραντ Volgograd Red Gully, Neanderthal πρωιμη 130.000 60.000 – αιμια Eemian Βουρμια παγετωνικη περιοδος βουρμ Wurm ασυμετρες δυο οψεις ονομα αρχαιολογος εμπορος εργων τεχνης αρχαιοκαπηλος χόιζερ χαουζερ Hauser πωληση μουσειο συλλεκτης σφηνα ανασκαφη Les Eyzies de Tayac Sireuil δορδονη Dordogne Γαλλια χειροπελεκυς στρογγυλεμενη βαση ανασκαφες, αρχαιοτερη τσεκουρι παγετωνας Riss αρχαιολογια τεχνουργημα Ανατολικη Ευρωπη Κεντρικη οστουν οστο κορακι διακοσμηση εντομη 45.000 – 40.000 μαχαιρι διπλη επεξεργασια Keilmesser Γερμανια μπαλβερ χελε Balver Hohle λονεταλ Lonetal
