Από την αρχαιότητα έως σήμερα, το παιχνίδι συντροφεύει τις πιο όμορφες στιγμές μας, ξεκινώντας από την γέννησή μας ακόμη. Αυτό μαρτυρούν τα δεκάδες αντικείμενα, κουδουνίστρες, ρομβοι / σβούρες, σφεντόνες, μπάλλες και πλαγγονες / κούκλες – φυσικά ή σε αναπαραστάσεις – που ελάχιστα διαφέρουν από τα σύγχρονα παιχνίδια, παρά την τεράστια χρονική απόσταση που τα χωρίζει. Μάλιστα, η ιδιαίτερα επιμελής κατασκευή και η περίτεχνη διακόσμηση στα περισσότερα από αυτά φανερώνουν την ευαισθησία και την αγάπη με τις οποίες άνθρωποι όλων των εποχών προσέγγιζαν την τρυφερή παιδική ηλικία.
Oι τρεις κουδουνίστρες της Κυπριακής Συλλογής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου συμπεριλαμβάνονται στα αρχαιότερα και πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα αυτού του τύπου. Έχουν ωοειδές σώμα – η μία ατρακτοειδές – υπερυψωμένη λαβή και χαρακτηριστικά γάτας ή κουκουβάγιας, ενώ στο εσωτερικό τους μικροί σπόροι ή μεταλλικές χάντρες παράγουν με την ανακίνηση το χαρακτηριστικό κουδούνισμα. Παρόμοια αντικείμενα έχουν ανευρεθεί σε κυπριακά ιερά, αφιερωμένα σε γυναικείες θεότητες, πιθανόν από γυναίκες που επιθυμούσαν να αποκτήσουν παιδί. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τις ΚΟΥΔΟΥΝΙΣΤΡΕΣ, ΕΔΩ.
Η κουδουνίστρα ήταν όπως και σήμερα, το πρώτο παιχνίδι του μωρού, όχι μόνον γιατί μπορούσε να το νανουρίζει ή να το κρατάει απασχολημένο, αλλά και γιατί ήταν η πρώτη του επαφή με τον ήχο και την μουσική, που σε πολλούς πολιτισμούς θεωρούνταν ότι λειτουργούσε αποτρεπτικά, διώχνοντας τα κακά πνεύματα.
Στην αρχαία Ελλάδα η κουδουνίστρα (πλαταγή[1]) είχε επίσης συνήθως την μορφή κάποιου ζώου ή πτηνού. Τρυφερές στιγμές ανάμεσα στην μητέρα ή την τροφό και το μωρό που κρατά κουδουνίστρα έχουν αποτυπωθεί σε δεκάδες αγγεία, ενώ ο Αριστοτέλης[2], σε μία από τις πολλές αναφορές του στα παιχνίδια, μας πληροφορεί ότι η πλαταγή ήταν επινόηση του φιλόσοφου και εφευρέτη Αρχύτα από τον Τάραντα, για να παίζουν τα μωρά ώστε να μην κάνουν ζημιές στο σπίτι.[3]
- Οι πήλινες ζωόμορφες κουδουνίστρες στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο / Συλλογή Κυπριακών Αρχαιοτήτων, αρ. ευρ. 11956, 11957, 11958, έχουν διαστάσεις: [11956] Ύψος: 14,2 εκατ., [11957] Ύψος: 8,9 εκατ., [11958] Ύψος: 9.4 εκατ. Χρονολόγηση: Υστεροκυπριακή Ι (1600 – 1450 π.Χ.). Χώρος έκθεσης: Έκθεση Κυπριακών Αρχαιοτήτων, Αίθουσα 64, Προθήκη 1.
ΠΗΓΗ: δρ Ε. Κωνσταντινίδη-Συβρίδη, ΥΠΠΟΑ, έκθεμα του μήνα Μαρτίου 2022. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.3.2022.
Βιβλιογραφια:
- Βασιλοπούλου Ε. «Το παιδί και το παιχνίδι στην αρχαία ελληνική τέχνη. Παιδαγωγική προσέγγιση», διδ. διατριβή, Θεσσαλονίκη, 2003.
- Beaumont L. «Childhood in Ancient Athens: Iconography and Social History», εκδ. Routledge Monographs in Classical Studies, Λονδίνο / Νέα Υόρκη, 2012.
- Καραγιώργης Β. «Αρχαία Κυπριακή Τέχνη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο», εκδ. Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη, Αθήνα, 2003.
- Πλατή Μ. «Παίζοντας στην αρχαία Αθήνα με τον Λύσιν και την Τιμαρέτην», εκδ. Ίδρυμα Ν. Π. Γουλανδρή, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα, 2009 (β΄έκδοση).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΣΧΟΛΙΑ Γ. Λεκάκη:
[1] πάταγος (ὁ): κρότος τραχὺς καὶ ἰσχυρός, οἷον ὁ τῶν πιπτόντων δένδρων, πάταγος δέ τε ἀγνυμενάων (ἐξυπακ. γίγνεται)· πάταγος δέ τε γίγνετ’ ὀδόντων, κρότος τῶν ὀδόντων συγκρουομένων· ὁ κρότος σώματος πίπτοντος εἰς τὸ ὕδωρ, ἐν δ’ ἔπεσον μεγάλῳ πάταγος, ὁ κρότος ὁ ἰσχυρὸς τῆς βροντῆς· πάταγος ἀνέμων· ἀλλ’ οὐδέποτε ἐπὶ τῆς ἀνθρωπίνης φωνῆς, βοῇ καὶ πατάγῳ χρεόμενοι σημαίνει, μετὰ μεγάλων φωνῶν καὶ κρότου (πιθανώς τῶν ὅπλων), πάταγος δορὸς· τόξων· ἀσπίδων· χύτρειος – πρβλ. πατάσσω, πλαταγών, πλαταγέω > σπαταγγίζειν = ταράσσειν.
πλαταγή = πλατύς ήχος, που κάνουν δυο πλατειές επιφάνειες / κρουστά μουσικά όργανα > πάταγος = ο ήχος / η φωνή του θεού Άρεως. Οπότε δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την φωνή κανενός ανθρώπου. Ετυμολογία: από το ρήμα πλατάσσω / πλαταγώ = παράγω ήχο με κρούση > πάταγος / πατάκjω < πατάσσω > επίρρ. πατάξ > με τον ήχο αυτόν επιτυγχάνεται η πάταξη, κλπ.
- Το επίθημα -γ δίνει λέξεις ήχου: λαλαγή, οιμωγή, κλπ.
Εκτός από πήλινη (πυξινέη), υπήρχε και χάλκινη (χαλκείη) πλαταγή.
Με πλαταγή ο Ηρακλής έδιωξε τις Στυμφαλίδες Όρνιθες. Οπότε ναι μεν, η πλαταγή (κουδουνίστρα) είχε νανουριστικό ρόλο, αλλά και κατά μεταφορά έδινε στο μωρό την δύναμη του Ηρακλεους και την προστασία του Άρεως. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΗΧΟ ως ΟΠΛΟ στο βιβλίο του Γ. Λεκακη «Μουσικης μυησις». Γ. Λεκάκης «Οι 12 άθλοι του Ηρακλέους».
ΠΗΓΗ: Ομ. Ἰλ. Ν.283, Π.769, Χ. 9., 7.211., 8.37. Αἰσχύλ. Θήβ. 104. Αριστοτέλης Πολ. 1340b26 και π. Κόσμ. 4,17. Αριστοφ. Νεφ. 382 και Αχ. 539 και Λυσ. 329. Διον. Ἁλ. π. Συνθ. 16. Ελλάνικος 104. Ευρ. Ηρακλ. 832. Ηροδ. 3.79. Πινδ. Π. 1.46. Σοφ. Τρ. 517. Φερεκύδης 72. A.R. 2.1055, AP 6.309 (Λεων.).
[2] Πολιτικά, Η 1340β, 25-35.
[3] Αυτό βέβαια δεν είναι σωστό, διότι πήλινες κουδουνίστρες έχουν ταυτιστεί αρχαιολογικώς από την 2η χιλιετία π.Χ. στην Ανατολική Μεσόγειο, την Αίγυπτο και την Κεντρική Ευρώπη.
πλαταγη αρχαια κουδουνιστρα παταγος, ηχος φωνη του θεου αρεως αρη θεος αρης αρχαιοτητα παιχνιδι συντροφια ομορφες στιγμες γεννηση γεννα αντικειμενα, αρχαιες κουδουνιστρες, ρομβος / σβουρα σφεντονα, μπαλα μπαλλα κουκλα πλαγγονα φυσικη αναπαρασταση συγχρονα παιγνιδια, επιμελης κατασκευη περιτεχνη διακοσμηση ευαισθησια αγαπη ανθρωπος τρυφερη παιδικη ηλικια Κυπριακη Συλλογη Εθνικο Αρχαιολογικο Μουσειο αρχαιοτερη ωοειδες σωμα ατρακτοειδες υπερυψωμενη λαβη γατα κουκουβαγια γλαυξ σποροι σπορος μεταλλικη χαντρα παραγωγη ηχου ανακινηση αντικειμενο κυπριακπ ιερο ιερον αφιερωμα γυναικεια θεοτητα γυναικα επιθυμια παιδι πρωτο παιγνιδι μωρο νανουρισμα απασχοληση πρωτη επαφη ηχος μουσικη πολιτισμος αποτροπαικο κακα πνευματα αρχαια Ελλαδα μορφη ζωο πτηνο μητερα τροφος αγγειο Αριστοτελης παιχνιδια, επινοηση εφευρεση φιλοσοφος εφευρετης Αρχυτας Ταραντας μεγαλη ελλαδα κατω ιταλια απουλια μωρα ζημια σπιτι πηλινη ζωομορφη Εθνικο Αρχαιολογικο Μουσειο Κυπρος αρχαιοτητες υστεροκυπριακη εποχη περιοδος 1600 – 1450 πΧ εκθεση Κωνσταντινιδη Συβριδη, Βασιλοπουλου, ελληνικη τεχνη Παιδαγωγικη Καραγιωργης, Κυπριακη Πλατη Παιζοντας Αθηνα Λυσι; Τιμαρετη παταγος κροτος τραχυς ισχυρος, πιπτον δενδρο αγνυμεναων οδοντων, δοντι οδοντες συγκρουομενοι σωμα υδωρ, νερο βροντη ανεμος ανθρωπινη φωνη βοη χρεομενοι φωνες οπλο δορος· τοξο ασπιδα χυτρειος πατασσω, πλαταγων, πλαταγεω > σπαταγγιζων ταρασσω πλατυς κρουστο μουσικο οργανο α > πάταγος = ο ήχος / η φωνή του θεού Άρεως. Οπότε δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την φωνή κανενός ανθρώπου. Εετυμολογια ρημα πλατασσω / πλαταγω κρουση πατακjω επιρρημα παταξ παταξη, επιθημα -γ λαλαγη οιμωγη πυξινεη χαλκινη χαλκειη Ηρακλης Στυμφαλιδες ορνιθες στυμφαλια λιμνη δυναμη προστασια ΟΠΛΑ Ομηρος αισχυλος Αριστοφανης Διονυσιος αλικαρνασσευς Ελλανικος Ευριπιδης Ηροδοτος Σοφοκλης Φερεκυδης Πολιτικα αρχαιολογια 2η χιλιετια πΧ ανατολικη Μεσογειος, Αιγυπτος Κεντρικη Ευρωπη πηλινο ειδωλιο κοριτσιου κοριτσι βαλαντιο αστραγαλος αγνωστη προελευσγ 300 250 πΧ 4ος 3ος αιωνας αγγεια
