Παλιοκαστράκι: Η άγνωστη αρχαία ακρόπολη των Ορνεών στην Αργολίδα

Το ωοειδές ύψωμα στην παρακάτω φωτογραφία, στα BA. του χωριού Λύρκεια (τ. Κάτω Μπέλεσι) Αργολίδος είναι γνωστό ως Παλιοκαστράκι. Στις νότιες υπώρειες του λόφου βλέπετε να διέρχεται η νέα εθνική οδός Κορίνθου – Τριπόλεως[4]. Στην κορυφή του διατηρούνται κατάλοιπα ισχυρού τείχους με πύλες, μαρτυρία ότι πρόκειται για σημαντική οχυρωμένη θέση – αρχαία ακρόπολη των κλασσικών χρόνων με θέα προς την κοιλάδα που διασχίζει ο ποταμός Ίναχος.

• ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ, ΕΔΩ.

Σύμφωνα με τον Παυσανία μια από τις πύλες του Άργους, προς την Δειράδα, οδηγούσε σε απόσταση 60 περίπου σταδίων προς την Λύρκεια, γνωστή από τον μύθο του Λυγκέα και της Υπερμνήστρας. Κατά την παράδοση ο Λυγκέας ήταν γιός του Έλληνα βασιλιά Αίγυπτου και της Αργυφίας νυμφευμένος με την Υπερμνήστρα, κόρη του Δαναού, με την οποία απέκτησε τον Άβαντα. Μόνον αυτή από τις Δαναϊδες αδελφές της, αρνήθηκε να υπακούσει στην πατρική εντολή και δεν δολοφόνησε τον σύζυγό της, την πρώτη νύχτα γάμου τους. Ανέβηκε στην ακρόπολη του Άργους και συνεννοείτο με πυρσούς[1] με τον Λυγκέα, ο οποίος είχε καταφύγει στην Λύρκεια.

Φόνοι, κοινωνική ρήξη και αντιπαράθεση, πολιτική συνυπάρχουν στον εντυπωσιακό αυτόν μύθο του κύκλου του Άργους, τον οποίο παλαιότερα η έρευνα είχε συνδέσει με το ύψωμα Παλιοκαστράκι, αποδίδοντας στην θέση και την ευρύτερη περιοχή την ονομασία Λύρκεια.

Ωστόσο η απόσταση της ακρόπολης δεν συμπίπτει με τις πληροφορίες της αρχαίας γραμματείας, καθώς απέχει από το Άργος περίπου 100 στάδια (18 χλμ.) και όχι 60 (11 περίπου χλμ.). Η επανεξέταση των πηγών σε συνδυασμό με την μελέτη της αρχαίας τοπογραφίας της περιοχής οδήγησαν στην ταύτιση της οχύρωσης στο Παλιοκαστράκι με την ακρόπολη των Ορνεών.

Η ονομασία της πόλης οφείλεται στον οικιστή της Ορνέα[2], γιο του Ερεχθέα. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι Ορνεάτες και Κλεωναίοι μάχονταν στο πλευρό των Αργείων, αντιμετωπίζοντας την σπαρτιατική υπεροχή στην Μάχη της Μαντίνειας (418 π.Χ.) Αρκαδίας. Όμως η στρατηγική θέση των Ορνεών εντείνει την παραδοσιακή εχθρότητα Άργους – Σπάρτης και δύο χρόνια αργότερα οι Αργείοι δεν διστάζουν να την καταστρέψουν.[3] Η ανάμειξη των Ορνεών στις συγκρούσεις με τον Αρχίδαμο (352 π.Χ.) πιθανότατα απηχεί μια προηγηθείσα επανοίκηση της περιοχής. Στην διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων συγκαταλέγονται στις κώμες του Άργους.

Σε ό,τι δε αφορά την αργεία κώμη των ιστορικών χρόνων Λύρκειον, αυτή τεκμηριώνεται δυτικά του Άργους, στην αριστερή όχθη του Ινάχου, στην περιοχή με την νυν ονομασία Σύνορο, θέση όπου πλήθος αρχαιολογικών δεδομένων (οικισμός, ιερά, νεκρόπολη, αρχαία οχύρωση, επιγραφική μαρτυρία) και η απόσταση που αναφέρει ο περιηγητής συνηγορούν στην ταύτιση αυτή.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.8.2017.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ – ΣΧΟΛΙΑ Γ. Λεκάκη:

[1] Μαρτυρία πρώτης φρυκτωρίας.

[2] Κατ’ άλλους, ονομάσθηκε από μια επιχώρια νύμφη, την Ορνέα.

Ο πρίγκηψ Ορνεύς, υιός του 8^ου βασιλιά των Αθηνών, Ερεχθέα, και της Πραξιθέας, ήταν πατέρας του Πετεού, άρα παππούς του Μενεσθέα, διαδόχου του Θησέα, που ηγήθηκε των αθηναϊκών δυνάμεων στον τελευταίο γνωστό Τρωικό εμφύλιο των Ελλήνων Πόλεμο.

Πιθανά αδέλφια του: Ευπάλαμος, Θέσπιος, Κέκρωψ, Κρέουσα, Μερόπη, Μητίων, Πανδώρα, Πάνδωρος, Πρόκρις, Πρωτογένεια, Σικυών, Χθονία, Ωρείθυϊα.

Ο Ορνέας έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της εκδίωξης του αδελφού του, Κέκροπα, από το αθηναϊκό βασίλειο. Μετά τον θάνατο του πατέρα τους, βασιλιά Ερεχθέα, το ζήτημα της διαδοχής στην εξουσία ήταν πιεστικό στην Αθήνα. Ο Ερεχθεύς δεν είχε πει ποιον ήθελε ως κληρονόμο του θρόνου του. Το πρόβλημα έπρεπε να επιλυθεί με διαιτησία. Ως δικαστής / διαιτητής επιλέχθηκε ο Ξούθος, ο σύζυγος της αδελφής του Κέκροπος, του μεγαλύτερου γιου του αποθανόντος βασιλιά. Ο Ξούθος ανακήρυξε τον Κέκροπα ως κληρονόμο του θρόνου. Αυτό το αποτέλεσμα δεν ικανοποίησε καθόλου τον πλευρά Ορνέα (που είχε συμμάχους τον Μητίονα και τον Πάνδωρο). Το θεώρησαν μεροληπτικό και προκαθορισμένο, καθώς ο Ξούθος ήταν συγγενής του Κέκροπος από την συζυγο του. Μη αποδεχόμενοι την απόφαση του διαιτητή, ο Ορνέας και οι άλλοι αδελφοί απέλασαν τον Κέκροπα από την Αθήνα. Κατέφυγε πρώτα στα Μέγαρα και στην συνέχεια στην Εύβοια (σ.σ.: έτσι λεγόταν τότε το μέρος αυτό της Αργολίδος), όπου αργότερα ίδρυσε μια αποικία μαζί με τον Πανδώρα. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης “Αρχαιες πολεις της Ευβοιας”. Η διαφυγή του Κέκροπος δεν απέφερε τίποτε στον Ορνέα και τους αδελφούς του. Ακόμα δεν είχαν κερδισει τον αθηναϊκό θρόνο. Ο Κέκρωψ παρέμενε τυπικά βασιλιάς. Αλλά μετά τον θάνατό του ο θρόνος πέρασε στον γιο του, Πανδίωνα.

Ο παραπάνω ερυθρόμορφος κρατήρας (αρ. 202955) του α΄ μισού του 5^ου αιώνα π.Χ., που βρέθηκε κατά την διάρκεια ανασκαφών στον Παρθενώνα, το 1882/ 1983, δείχνει και ονομάζει τον Ορνέα, μαζί με την θεά Παλλάδα Αθηνά, τον Νίσο και τον Λύκο. Στην πίσω όψη (παραπάνω) εικονίζονται και ονομάζονται ακόμη οι: ΜΙΝΩΣ, ΑΡΙΑΔΝΗ, και ο ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΣ. Είναι η σκηνή εκστρατείας των Αθηναίων κατά της Κρήτης. Αποδίδεται στον Συρισκο Π από τον Beazley. Συλλογή: Αθήνα, Εθνικό Μουσείο, Συλλογή Ακρόπολης: 2.735. Αθήνα, Εθνικό Αρχ. Μουσείο: 15115.

ΠΗΓΗ: Όμηρος. Απολλόδωρος, 3.15.1. Στέφ. Βυζάντιος. Διόδωρος Σικελιώτης, 4.29.2, 4.76.1. Λεξικο ΣΟΥΔΑΣ. Παυσανίας «Ελλάδος περιήγησις – Κορινθιακά», II.25 και 2.6.5 (αναφερόμενος στον Ησίοδο (fr. 224) για τον Ερεχθέα. Πλούτ. Θησ. 19.5. Ψευδο-Σκύμνος (ή Παυσανία Δαμασκού «Κόσμου Περιήγησις / Circuit of the Earth»

Ας μην συγχέεται με τον Κένταυρο Ορνέα, ο οποίος παρευρέθη στον γάμο του Πειρίθου. Πάλεψε εναντίον των Λαπίθων και ετράπη σε φυγή.

[3] Η πόλις εγκαταλείφθηκε και οι πολίτες της μεταφέρθηκαν στο Άργος.

[4] Στο ρεύμα Κορίνθου-Τριπόλεως βλέπετε τον λόφο στα δεξιά σας. Από το Β. άκρον του γηπέδου Λυρκείας, δρόμος 1,5 χλμ. φτάνει έως ένα σημείο. Κι έπειτα αρχίζει ανηφορικό επίπονο μονοπατι 200 μ. που οδηγεί έως εδώ πάνω.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Höfer O. «Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie», επιμ. W. H. Roscher, Λειψια / Leipzig, 1902.
• Kondrashov A. «Θρύλοι και μύθοι της Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης», εκδ. RIPOL classic, 2005.
• Λεκάκης Γ. “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.
• Schmitz L. «Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology», επιμ. W. Smith, εκδ. Little, Brown and Co., Βοστωνη / Boston 1870.
• Tokareva S. A. (επιμ.) «Μύθοι των λαών του κόσμου», Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, 1992.

Παλιοκαστρακι αρχαια ακροπολη Ορνεων Αργολιδα παλιαοκαστρακι ακροπολις Ορνεαι Αργολιδας Αργολιδος Αργολις ωοειδες πυραμιδοειδες υψωμα χωριο Λυρκεια Κατω Μπελεσι λοφος νεα εθνικο οδος εο Κορινθου – Τριπολεως κορυφη ισχυρο τειχος πυλη, μαρτυρια οχυρωμενη θεση κλασσικα χρονια κοιλαδα ποταμος ιναχος Παυσανιας πυλες αργους, Δειραδα, δειρας Λυρκειο μυθος Λυγκεας Λυγκευς Υπερμνηστρα παραδοση Αιγυπτος Αργυφια γαμος Δαναος δαναοι αβαντας αβας Δαναιδες κορες αδελφες αρνηση υπακοη πατρικη εντολη δολοφονια συζυγου συζυγος πρωτη νυχτα γαμου συνεννοηση πυρσος φονος κοινωνικη ρηξη αντιπαραθεση, πολιτικη ελληνικη μυθολογια αργειτικος κυκλος αργος, γραμματεια οχυρωσης Ορνεες οχυρο ονομα ετυμολογια πολη οικιστης Ορνεας Ερεχθεας Ερεχθευς Θουκυδιδης Ορνεατες Κλεωναι κλεωνες μαχη Αργειοι σπαρτη Μαχη της Μαντινειας Μαντινεια αρκαδια 5ος αιωνας 418 πΧ στρατηγικη θεση Ορνευς παραδοσιακη εχθροτητα καταστροφη συγκρουση Αρχιδαμος 4ος 352 πΧ επανοικηση ελληνιστικα κωμες κωμη αργεια ιστορια Λυρκειον, οχθη Συνορο, αρχαιολογια οικισμος, ιερο νεκροπολη, αρχαιος οχυρωση, επιγραφη Ελλαδα φρυκτωρια νυμφη Ορνεα πριγκηψ 8^ος βασιλιας των Αθηνων, Ερεχθευς Πραξιθεα Πετεως Μενεσθεας, διαδαχος Θησεας, Τρωικος πολεμος εμφυλιος Ελληνων τροια Ευπαλαμος, Θεσπιος, Κεκρωψ, Κρεουσα, Μεροπη, Μητιων, Πανδωρα, Πανδωρος, Προκρις, Πρωτογενεια, Σικυων, Χθονια, Ωρειθυια Σικυωνα Σικυωνια εκδιωξη αδελφος συζυγοκτονια Κεκροπας, αθηναικο βασιλειο θανατος βασιλευς ζητημα διαδοχη εξουσια Αθηναιι κληρονομος θρονος προβλημα επιλυση διαιτησια δικαστης / διαιτητης Ξουθος, βασιλεια κληρονομια μεροληψια συγγενης αποφαση δικαστηριου διατησιας διαιτητη απελαση Μεγαρα Ευβοια, ιδρυση διαφυγη αθηναικος ερυθρομορφος κρατηρας ανασκαφη Παρθενωνας, Παρθενωνος Παρθεν 19ος μχ 1882 1983, θεα Παλλαδα Αθηνα Νισος Λυκος ΜΙΝΩΑΣ, ΑΡΙΑΔΝΗ, ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΣ εκστρατεια αρχαιοι Αθηναιοι Κρητη ΣΥΡΙΣΚΟΣ Π συλλογη Εθνικο Αρχαιλογικο Μουσειο εαμ ομηρος. Απολλοδωρος, Βυζαντιος. Διοδωρος Σικελιωτης, Κορινθιακα Ησιοδος Πλουταρχος ΨευδοΣκυμνος Δαμασκος Κενταυρος Πειριθοος παλη Λαπιθες φυγη πολις εγκαταλειψη πολιτες μεταφορα μετοικηση μονοπατια